چه کسانی "خسر الدنيا و الاخره"، هستند؟

پرسش:

در سوره اسرا گفته شده که خداوند هم به آخرت طلبان مدد آخرت را مي دهد ، و هم به دنياطلبان دنيا را ، ولي بالعکس در سور بقره از افرادي سخن گفته شده که هم آخرت خود را از دست مي دهند ، هم دنيا را :
كُلًّا نُمِدُّ هَؤُلَاءِ وَهَؤُلَاءِ مِنْ عَطَاءِ رَبِّكَ وَمَا كَانَ عَطَاءُ رَبِّكَ مَحْظُورًا(الإسراء/20)
هر يک از اين دو گروه را از عطاي پروردگارت، بهره و کمک مي‌دهيم؛ و عطاي پروردگارت هرگز (از کسي) منع نشده است.
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يعْبُدُ اللَّهَ عَلَى حَرْفٍ فَإِنْ أَصَابَهُ خَيرٌ اطْمَأَنَّ بِهِ وَإِنْ أَصَابَتْهُ فِتْنَةٌ انْقَلَبَ عَلَى وَجْهِهِ خَسِرَ الدُّنْيا وَالْآخِرَةَ ذَلِكَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِينُ(الحج/11)
بعضي از مردم خدا را تنها با زبان مي‌پرستند (و ايمان قلبي شان بسيار ضعيف است)؛ همين که (دنيا به آنها رو کند و نفع و) خيري به آنان برسد، حالت اطمينان پيدا مي‌کنند؛ اما اگر مصيبتي براي امتحان به آنها برسد، دگرگون مي‌شوند (و به کفر رومي‌آورند)! (به اين ترتيب) هم دنيا را از دست داده‌اند، و هم آخرت را؛ و اين همان خسران و زيان آشکار است

پاسخ:

با سلام و تشکر به خاطر ارتباطتان
مدد و ياري خدا عام و فراگير است و مؤمن و کافر از آن بهرمند مي شود، مانند باران که مؤمن و کافر از آن بهرمند مي شوند. آيه اول به اين حقيقت اشاره دارد. مؤمن و کافر نعمت حيات، عقل،  امکانات و ... را دارند. قانون هاي حاکم بر دنيا نيز عمومي است . مؤمن و کافر محکوم به آن قوانين مي باشند ، از جمله اين که هر کس تلاش کند، نتيجه مي گيرد . هر کس تنبلي کند، عقب مي افتد. سرمايه دنيا هم به همه داده شده است و اختصاص به مؤمنان ندارد . زمين و موجودات زميني براي انسان ، اعم از مؤمن و کافر مسخر شده و نعمت هاي آسماني بر مؤمن و کافر مي بارد . پيامبران براي هدايت همه مبعوث شده اند و کتاب هاي آسماني براي هدايت همه نازل شده و...
 تا اين جا خدا همه را مدد کرده و ياري نموده و دعوت کرده و...ولي  مؤمنان هستند که از اين مواهب بهره کافي و وافي مي برند و قدر آن ها را دانسته و آن ها را ضايع نمي کنند  ، ولي بقيه قدر اين نعمت ها را نمي شناسند و از آن ها بهره کافي نمي گيرند و آن ها را ضايع مي سازند و گرفتار خسران و ضرر مي شوند .آيه دوم به اين حقيقت اشاره دارد.
"خسر الدنيا و الاخره" مي شود ، يعني  سرمايه هايي که دارد و مي تواند با آن ها دنيا و آخرت خود را آباد کند و با آن ها سعادت جاويد را بخرد، ضايع ساخته و به بهاي ناچيز مي فروشد، در حالي که بهاي آن ها بسيار بيش از آن است که او فروخته و مشتري  دارد که آن ها را با بهاي بسيار گران يعني سعادت دنيا و آخرت مي خرد و آن مشتري خدا است، ولي او خدا را نشناخته و سرسري بندگي کرده و به خدا اعتنا ننموده و دارايي هاي خود را در خدمت رضاي خدا به کار نگرفته و با خدا معامله نکرده و  دچار خسران و ضرر عظيم شده.
 خدا نبوده که او را مجبور کرده بلکه  خودش دعوت خدا را پس زده و به جاي معامله با خدا، با غير خدا معامله کرده و ضرر نموده است، در حالي که خدا او را به معامله با خود فراخوانده بود.
بنا بر اين آيه دوم عکس و مخالف آيه اول نيست ، بلکه در محور و مسير ديگري است. در آيه اول به عطاي عام و فراگير خدا اشاره کرده و در آيه دوم به اين که بعضي انسان ها بندگي واقعي نکرده و دنيا طلب شده و با اين انتخاب بد خود گرفتار خسران و ضرر شده اند.  
منظور آيه اول اين است که هم دنياطلبان و هم آخرت طلبان مدد مي شوند  . آيه دوم هم نمي فرمايد  دنيا طلبان در دنيا نصيب ندارند بلکه مي فرمايد گرفتار خسران و ضررند. در دنيا با دنيا طلبي خود را گرفتار غم و نگراني و تشويش و حرص و زياده طلبي و...ساخته ، عيش خود را مکدر و منغص کرده ، آخرت را هم از دست داده اند . پس هم در دنيا و هم در آخرت ضرر کرده اند.
پاسخ سوال از زاويه ديگر نيز قابل بررسي است. آنچه در سوره اسرا بيان شده ،عام نيست، همان گونه كه آيه دوم در سوره حج نيز شامل حال همه انسان ها نمي باشد.
اين معنا با توجه به  آيه 17 سوره اسرا فهميده مي شود. در آيه 17 بيان مي كند كه دنيا را تنها براي كسي كه بخواهيم فراهم مي كنيم، اما در آخرت عذاب دردناك نصيب او مي شود، چون دنيا خواه و دنيا طلب و دنيا پرست بوده است؛ بنابراين دنيا به همه دنيا طلبان داده نمي شود.