با وجود برتری ائمه بر یکدیگر منظور از کلهم نور واحد چیست؟

پرسش:
در روایات فرمودند ائمه از نور واحدند.
پس تاکیداتی که بر پنج تن میشود یا فضیلت روایاتی که دال بر فضیلت بعضی از ائمه بر بعضی دیگر بیانگر چیست!؟
مثل فضیلت مولا علی علیه السلام بر سایر حضرات ائمه ،یا در روایتی دیدم که بر ستونهای عرش نام پنج تن نوشته شده.
ممنون میشم جواب  سریع بدید.
پاسخ:
با سلام و ادب
خدمت شما عرض کنم  ائمه(ع) همه‌شان یک حقیقت نوری‌اند، و هر صفت کمال که در یکشان باشد، در دیگرشان نیز وجود دارد، ولی به تناسب شرایط زمان و اقتضاآت زمان، برخی صفات در بعضی از آنها ظهور و نمود بیشتری پیدا می‌کند و بدان صفت معروف می‌شود، به عنوان مثال گرچه همه ائمه(ع) مظهر علم الهی‌اند، ولی شرایط زمان برای حضرت کاظم(ع) به گونه‌ای پیش آمد که به دلیل اذیّت و آزارهای دشمنان پیوسته در رنج و گرفتاری بود. از سوی افراد معاند مورد توهین قرار می‌گرفت، ولی حضرت صبر و شکیبایی می‌کرد و صفت کظم غیظ که در آیة آمده:

«وَالْکَاظِمِینَ الْغَیْظَ وَالْعَافِینَ عَنِ النَّاسِ؛(1) خشم خود را فرو مى‏ برند و از مردم در مى‏ گذرند» در او جلوه خاصی پیدا کرده‌، پس به همان صفت معروف شده است. نقل شده شخصی در مدینه حضرت را پیوسته اذیّت می‌کرد و به او ناسزا می‌گفت. هر وقت او را می‌دید، دشنام می‌داد. حضرت روزی به محل کار او رفت، دید مشغول کشاورزی است و از او پرسید: «چه مقدار خرج زراعت خود کرده‌ای؟» گفت: صد اشرفی، حضرت فرمود: «چه مقدار امید داری از آن بهره ببری؟» گفت: امید دارم دویست اشرفی درآمد داشته باشم، حضرت کیسه زر به او داد که سیصد اشرفی در آن بود. آن شخص که همواره حضرت را دشنام می‌داد، وقتی این بزرگواری را از حضرت دید، سر حضرت را بوسید و از او عذرخواهی کرد و خواست او را ببخشد.(2)

لذا مقام نورانی ائمه علیهم السلام یکسان است، اگر چه افرادی از آنان به مراتبی بر دیگر ائمه علیهم السلام برتری و فضیلت دارند و امام علی(ع) بر همه ائمه برتری دارند، اما جایگاه متفاوت در بهشت به تفاوت مکانی و امور محسوس دنیوی نیست. واقعیت این است که معصومان (ع) از جهات اساسی مشترکند مانند علم، عصمت، نور واحد و انجام مسؤلیت به طوری که هر کدام اگر در زمان دیگر بود همان رفتار را انجام می داد.

اما با توجه به تفاوت موقعیت ها، هر کدام در این دنیا مشکلات بیشتری را تحمل کردند و بروز و ظهور بیشتری داشته اند متناسب با آن، از مقامات ویژه ای نیز بهره مند خواهند شد. چنان که در میان امامان، امام علی(ع) و امام حسین(ع) و امام مهدی(عج) از این جهت موقعیت خاصی داشته اند و بروز و ظهور بیشتری داشته اند و علت اینکه در مواردی چنین نقل شده که امامی، امام دیگر را مورد تفقد و ستایش قرار می دهد بخاطر اشاره به شرایط ویژه آن معصوم است . در نتیجه از جهت اعتقاد به مقام امامت میان امامان تفاوتی نیست اما از جهت فرصت فعالیت در دنیا با یکدیگر تفاوت داشته اند و به تناسب آن توسل به آنها سفارش می شود. و حتی چه بسا در برخی مشکلات اثر خاصی داشته باشند.

به طور مثال برای رفع گرفتاری های مادی توسل به امام جواد(ع) بسیار مؤثر است و برای رفع گرفتاری ها و غم ها توسل به امام موسی(ع) مؤثرتر می باشد و برای شفاعت و آموزش گناهان توسل به امام حسین(ع) اثر بیشتری دارد. و تمام اینها به دلیل تفاوت ظهور و بروز آنان در عالم دنیا می باشد.

لذا چهارده معصوم(ع) مظهر اسماى حسناى الهى مى‏ باشند و خود فرموده ‏اند: «نحن الاسماء الحسنى الذین لایقبل اللّه‏ عملاً الا بمعرفتنا» و یا از امیرالمؤمنین(ع) نقل شده است که مى‏فرماید: «انا الاسماءالحسنى» چون اسم به معناى علامت و نشانه است و چه علامت و آیتى براى خدا بزرگ‏تر از معصومین مى‏باشد.

تفاضل‌مقامات ومنازل ائمه معصومین نسبت به هم مانند تفاضل مقامات انبیاء الهی ، امری مورد تایید وقبول است . " تلک الّرسل فضلنا بعضهم علی بعض " درآیات قرآن کریم ،هیچ انسانی دقیقاً از لحاظ کمال و مرتبت با انسان دیگربه یک اندازه سنجش نمی شود؛ اما نور وحقیقت واحد بودن باتفاوت مدارج ومقامات ومنازل قابل جمع است.

به عبارت دیگر در مورد مقام معنوی می توان بیان داشت که اهل بیت مقام یکسانی در این باب داشتند، چرا که مقام معنوی متناسب با مسئولیت اهل بیت تعریف می شود و از آنجایی که مسئولیت واحدی داشتند از مقام معنوی واحدی نیز برخوردار بودند ، لذا مسئولیت امامان حفظ رسالت پیامبر اکرم (ص) بوده و هست و این رسالت هم رسالتی جهانی است که دامنه آن از وظایف تمامی پیامبران پیشین بیشتر است.

از سویی دیگر این مسئولیت خطیر که نشانگر مقام بالای معنوی امامان و شایستگی های ایشان است از سوی پیامبراکرم (ص) به تمام امامان شیعه واگذار شده است و حدیث ثقلین که مورد اتفاق و اجماع شیعه و سنی است این مساله را بازگو می نماید. پس امامان معصوم نور واحدی اند که به تمام هستی , روشنایی می دهند ووجود مقدس آنان واسطهء فیض الهی است . از سوی دیگر ائمه شجرهء طیبه ای هستندکه بشر از ثمرهء آن بهره مند است .

البته همان طور که نور مراتب دارد, برخی ائمه ـ به رغم آن که نور واحدند ـ مراتب دارند. برخی ائمه : بر ائمه دیگر فضیلت دارند,چنان که امام علی که اولین امام و وصی است و به عنوان ابوالائمه یاد می شود, برائمهء دیگر برتری دارد. پیامبر اسلام به فاطمه ءزهرا(س) فرمود: ائمهء دیگر به مناقب و فضایل علی (ع) افتخار و خود را به امیرالمؤمنین منتسب می کردند. در برخی روایات آمده است که امام زمان به عنوان خاتم الاوصیا, بربعضی ائمه برتری دارد. شاید بر این اساس ائمه : انتظار فرج ظهور آن امام همام را داشتند.

از سویی , عمر و عبادت و خدمت زیاد, فضیلت بیش تری را فراهم کند.البته فضیلت برخی ائمه (علیهم الاسلام) بر ائمهء دیگر سبب نمی شود آنان در برابر هم قرار گیرند,بلکه آن ها شجرهء واحد هستند و مکمل یکدیگرند.بر هیمن اساس آن ها اختلاف نداشتند و هر گاه یکی از آنان امامت و رهبری مردم را بر عهده می گرفت , دیگری ادعای امامت نمی کرد. چون خداوند منصب امامت را به آنان اعطا کرده است .

1. آل عمران (3) آیه 134.
2. منتهى الآمال، ج 2، ص 354، نشر مؤمنین، قم 1379ش.

موفق باشید