آیا این عدل است که کمالات برای خدا باشد و عیوب برای ما؟

پرسش:

آيا اين عدل است كه همه كمالات نظير علم، حيات، قدرت، زيبايي و خوبي‏ها مخصوص خدا باشد و همه نقص‏ها، مثل جهل، مرگ، ضعف، زشتي و بدي‏ها مربوط به غير او؟

پاسخ:

با سلام و ادب سلامتي، سعادت و موفقيت شما را از درگاه ايزد منان خواستاريم

از ارتباط جنابعالی با سایت طلبه پاسخگو سپاسگزاریم

براي رفع شبهه فوق ناگزيريم به بيان چند مطلب به عنوان مقدمه بپردازيم.

1- فلاسفه معتقدند هر چيزي كه در ذهن و انديشه ما قرار مي‏گيرد از سه حالت خارج نيست: يا وجود برايش ضرورت دارد كه به آن واجب الوجود مي‏گويند، مثل زوجيت براي عدد چهار كه عدد چهار در ذات خود مقتضي زوجيت است. يا از درون و ذاتش تقاضاي عدم مي‏كند و به اصطلاح ممتنع الوجود است، مثل فرديت براي عدد چهار كه محال است از درون مقتضي فرديت باشد، يا نسبت آن به وجود و عدم يكسان است و از درون خود نه مقتضي وجود است و نه عدم كه به آن ممكن الوجود مي‏گويند، مثل اشياء و پديده‏هاي جهان هستي.(1)

2- واجب الوجود بالذات (چيزي كه وجود و هستي برايش ضرورت دارد) از هر نوع علّتي بي نياز است؛ زيرا ملاك نيازمندي به علت، آن است كه هستي براي شي‏ء ضروري و لازم نباشد و فرض اين است كه واجب الوجود هستي برايش ضرورت دارد.

3-  نياز، علامت نقص است، و بي نيازي نشانه كمال، بر اين اساس واجب الوجود، كه بي نياز است كمال مطلق است و هيچ گونه نقصي ندارد.

گفتني است كمالات لازمه ذات واجب الوجود است واز جايي كسب نكرده است، مثل زوجيت كه لازمه وجود عدد چهار است.

4- موجود بي نياز و كمال مطلق بيش از يكي نمي‏تواند باشد؛ زيرا نامحدود است و در عالم هستي موجود نامحدود بيش از يكي نمي‏تواند وجود داشته باشد.

براي تقريب ذهن به اين مثال توجه شود. اگر در اطاق 3×3 يك قطع سنگ 9 متري قرار بدهيم قهراً جايي براي سنگ ديگري باقي نمي‏ماند و وجود سنگ ديگر در آن جا محال خواهد بود. در عالم هستي اگر به يك موجود نامحدودي معتقد شويم و او را كمال مطلق بدانيم تصور وجود فرد نامحدود ديگري محال مي‏باشد.

5- به هيچ وجه مقايسه بين واجب الوجود و ممكن الوجود صحيح نيست و به اصطلاح بزرگان قياس مع الفارق است، مثل قياس بين جماد و نبات، حيوان و انسان، و مثل جاهل و عالم... براي اين كه واجب الوجود، بي نياز از علت است و ممكن نبي نياز نيست، آن كامل است، اين ناقص. آن نامحدود است، اين محدود، آن يكانه است اين متعدّد و... .

با توجه به اين مطالب در پاسخ شبهه مذكور مي‏توان گفت:

اوّلاً بين واجب الوجود (خدا) و ممكن الوجود (انسان) مقايسه كرديد كه اشتباهي است بس بزرگ.

ثانياً اصلاً وجود خدا و واجب الوجود همراه با كمالات است. كمالات جزء ذات او است، اين طور نيست كه بعد از وجود، همه كمالات را به خود اختصاص داده باشد و هر چيزي به غير داده به طور ناقص عنايت كرده باشد، تا گفته شود: اين چه عدالتي است كه همه خوبي‏ها را خود داشته باشد و ديگران نداشته باشند، بلكه همان طور گفتيم اصلاً وجودش مساوي با كمالات است و نقص در او راه ندارد و نمي يتواند راه پيدا كند، مثل زوجيت براي عدد چهار، همان طور كه نمي‏شود كسي بگويد: چرا زوجيت به چهار داده شده و فرديت به عدد سه؟ درباره واجب الوجود هم نمي‏شود گفت: كه چرا همه كمالات را او دارد و ديگران به طور كامل ندارند.

پي نوشت‏ها:

1. منشور جاويد، ج 2، از ص 115 به بعد.