چرا خداوند شیطان را به زمبن فرستاد تا انسانها را گمراه کند؟

پرسش:

چرا با وجود اين كه انسان خليفه خداست و خدا از روح خودش در او دميده است، باز شيطان را به زمين فرستاد تا مردم را گمراه سازد؟

پاسخ:

با سلام و تشکر از ارتباط جنابعالی با سایت طلبه پاسخگو و آرزوی کسب توفیقات روز افزون

ابليس از آفريدگان خداوند مي‏باشد كه از جنيان است و مدت‏هاي طولاني خداوند را عبادت كرده بود، و به واسطه نافرماني از خداوند، از درگاه او رانده شد و از اين پس به نام شيطان شناخته مي‏شود. شيطان بر هر موجودي گفته مي‏شود كه انسان را فريب دهد، خواه از جنيان باشد يا از انسان‏ها، بنابراين، شيطان از ابتدا شيطان آفريده نشد. او در ابتدا پاك بود. او مخلوقي چون ساير مخلوقات خدا در اطاعت پروردگار و از مقربين درگاه ربوبي بود، اما بر اثر يك امتحان كه احترام به آدم بود، لغزيد و از درگاه الهي رانده شد.(1)

شيطان در برابر آن همه عبادت، از خداوند تقاضاي زنده ماندن تا روز قيامت را نمود و خداوند او را تا آن روز مهلت داد.

شيطان آفريده نشد تا خلايق را بفريبد. او فريب نفس خويش را خورد و از خداوند مهلت خواست تا دنيا هست، او نيز باشد، و از آن پس قسم خورد تا انسان‏ها را بفريبد مگر كساني را كه مؤمن باشند. مي‏توان گفت فلسفه وجود شيطان براي انسان، همانند وجود قواها و غرايز و نفس اماره درون انسان است كه انسان‏ها را به سوي بدي و دور شدن از خدا امر مي‏كنند.

 از طرف ديگر گرايش به سوي كمال و نيكي و خرد و رسولان و پيامبران الهي، در مقابل آنها قرار مي‏گيرند تا انسان‏ها را به كمال و خوشبختي سوق دهند. تنها در صورت وجود هر دو نيرو در انسان است كه وي مي‏تواند با اختيار خود، يكي از دو راه را انتخاب كند تا به سعادت يا شقاوت برسد. بنابراين اگر نفس اماره و نيروهاي سركش و شيطان‏ها نبودند، انسان نمي‏توانست در معرض آزمون الهي قرار گيرد و با نفي و طرد و مبارزه با آنها، موجب شكوفا شدن استعدادهاي عالي انساني و سير در مسير كمال و خوشبختي و سعادت ابدي شود، پس شيطان شر مطلق نيست.

"علامه طباطبايي" فرموده است: "اگر شيطاني نبود، نظام عالم انساني هم نبود، و وجود شيطاني كه انسان را به شر و معصيت دعوت كند، از اركان نظام عالم بشريت است، و نسبت به صراط مستقيم او به منزله كناره و لبه جاده است و معلوم است كه تا دو طرفي براي جاده نباشد، متن جاده هم فرض نمي‏شود".(2)

به تجريه و تحقيق ثابت شده است كه فلزات براي آن كه از ناخالصي و زوائد پاك شوند، بايد در كوره‏هاي داغ قرار گيرند تا پس از آن به شكل فلزي با ارزش درآيند.

 انسان نيز براي خالص شدن، نيازمند امتحاني سخت است تا جوهره اصلي اش نمايان شود كه در نتيجه وارد مرحله استحقاق و محبت الهي گردد و با خطاب "ارجعي" لايق ديدار پروردگارش شود.

دنيا ميدان آزمايش است و انسان هدف اين آزمايش، پس حريف توانايي چون شيطان لازم است تا انسان بتواند در مصاف با او، استعدادهاي خارق‏العاده خود را شكوفا كند.

1‌. ر. ك : سوره بقره، آيه 34.  و  ر. ك: سوره حجر (15) آيه 34.

2‌.  تفسير الميزان، ترجمه فارسي، ج 8، ص 50.