صفات عالیه چگونه برای خداوند قابل تصور است؟

پرسش:

چطور برای خدا صفات عالیه را متصور شده ایم ؟ با این توضیح که ما اثبات کنیم خدایی داریم ؟

پاسخ:

با عرض سلام و سپاس از شما
براساس براهين عقلي و طبق دلايل نقلي‌، هيچ صفت كمالي تصور نمي‌شود كه از ذات خداوند متعال‌، نفي گردد و خداوند فاقد آن باشد. زيرا:
1. حكما مي‌گويند: "واجب الوجود بالذات واجب من جميع الجهات‌"; يعني خداوند كه ذاتاً واجب الوجود است‌، بايد جميع صفات ديگر را نيز به نحو ضرورت دارا باشد و ذات او از هيچ كمال متصور و ممكني خالي نباشد; زيرا اگر ذات حق از صفت و كمالي خالي باشد، مستلزم نقص ذات خواهد بود و هرگز نقص وجودي با وجوب وجود سازگار نيست‌.
2. در مبحث "عليّت‌" آمده است‌، علت مفيض و حقيقي بايد همة كمالات معلول خود را به نحو اكمل و اشدّ واشرف دارا باشد، در غير اين صورت اگر از همة جهات با معلول مساوي باشد، علت ناميدن آن‌، ترجيح بلامرجح خواهد بود و اگر كمالات علت از معلول كمتر و ضعيفتر باشد، ترجيح مرجوح بر راجح خواهد شد كه هر دو فرض محال عقلي است. با توجه به اين نكات‌، خداوند بايد همة صفات كمالي و حقيقي معلول‌هاي خود را به نحو كامل‌تر و در مرتبه‌اي شديدتر دارا باشد، بنابراين اگر در مخلوقات الهي صفاتي‌; همانند، علم‌، قدرت‌، حيات‌، اراده‌، اختيار و... وجود دارد، در خداوند نيز بايد اين صفات به نحو اعلي و اشرف وجود داشته باشد.
قرآن كريم در اين باره مي‌فرمايد:
  و براي خدا نام‌هاي نيكي است‌، خدا را به آن بخوانيد و كساني را كه اسمأ خدا را تحريف مي‌كنند رهاكنيد."، (1) "اسمأ حسني‌" در آيه فوق اشاره به صفات جمال و جلال ويژه حق است كه هر كدام از آن‌ها از كمال مخصوص يا نفي نقصي حكايت مي‌كند.(2)
در واقع اگر وجود خداوند را به عنوان حقیقتی ثابت کنیم که آفریدگار جهانیان است و در هیچ چیز نیازمند نباشد(ذات واجب الوجود) طبعا صفات عالی و کمالی را به طر مطلق باید برای ثابت دانشت ؛زیرا فاقد بودن ذات الیه از صفت کمالی به معنای نقص و نیاز است و این با ذات واجب الوجود که نیازمند به هیچ چیز نیست ، سازگار نیست.
هم چنین با نظر با وجود صفات کمالی در مخلوقات مانند علم ، قدرت ، حکمت ،  پی می بریم که خالق شان آن صفات کمالی را به نحو کامل تر از مخلوق دارا است ؛ در غیر این صورت فرقی میان خالق و مخلوق نبود.
موفق باشید.

1 - جعفر سبحاني، منشور جاويد، ج2، ص 113.
2 - محمد تقي مصباح يزدي، آموزش فلسفه، ج2، ص 339، درس 62.