آیا شیطان می‌تواند به صورت انسانی درآید؟

سوال:
در فيلم او يك فرشته بود شيطان خود را به شكل انسان در آورده بود آيا چنين چيزي امكان دارد ؟

پاسخ:
با سلام و ادب

در این که شیطان می‌تواند به صورت انسانی درآید و به وسوسه و انحراف اقدام کند، اختلاف است. بعضی از عالمان این مطلب را محال دانسته‌اند و روایاتی که در این زمینه وارد شده، ضعیف و غیر قابل قبول شمرده‌اند.
در مقابل گروه دومی آن را محال نداشته بلکه با توجه به روایات، ممکن شمرده‌اند که گاهی واقع شده است.
در سوره انفال آیاتی وجود دارد که بر تمثل (جلوه‌گی) شیطان ظهور دارد و روایات وارده در تفسیر آن آیات نیز ظاهر شدن شیطان به شکل انسان را خبر داده است.
آیات مزبور عبارت است از:  «(یادآور) آن هنگام که شیطان اعمال آنان را در نظرشان جلوه داد و گفت: هیچ کس از مردم بر شما پیروز نمی‌گردد و من پناه دهنده شمایم اما هنگامی که دو گروه را دید [مؤمنان به پشتیبانی ملائکه و کافران] به عقب بازگشت و گفت: من از شما بیزارم! چیزی را می‌بینم که شما نمی‌بینید. من از خدا می‌ترسم و خداوند شدید العقاب است».(1)
جملات: «هنگامی که دو گروه را دید»، «عقب‌نشینی کرد» و «گفت من می‌بینم آنچه را شما نمی‌بینید» ظهور در این دارد که شیطان به صورت یک انسان با آنها بوده و با آنها صحبت می‌کرده است.
روایات نیز دلالت دارد شیطان به صورت یکی از مشرکان آنان را به جنگ تشویق می‌کرد و هنگام رویارویی فرار کرد و سبب شکست آنان شد.(2)
روایات فراوان دیگری نیز از ظاهر شدن شیطان به شکل انسان در کتب روایی وجود دارد و با توجه به آنها و عدم منع عقلی، باید ظاهر شدن او به شکل انسان را محتمل و شدنی دانست.
در حال حاضر شیطان جز دعوت و وسوسه قدرتی ندارد و هیچ‌گاه نمی‌توان به زور انسان را وادار به گناه کند. هر گاه انسان به خدا پناه ببرد و از حق تعالی یاری بخواهد، کید شیطان باطل شده و شکست می‌خورد:
«پرهیزکاران هنگامی که گرفتار وسوسه‌های شیطانی شوند، خدا را یاد می‌کنند، پس (به راه نجات و رهایی) بینا می‌گردند».(3)
ازثعلبه بن زيد انصارى نقل شده كه گفت : از جابر عبدالله انصارى شنيدم ، مى گفت : ابليس چهار بار به صورت چهار نفر مجسم شد.
اول به صورت سراقه بن جعشم :
در جنگ بدر به صورت سراقه در آمد و به كفار قريش گفت : امروز هيچ كس ‍ بر شما غالب نخواهند شد؛ زيرا شما با داشتن اين همه نفرات و ساز و برگ جنگى ارتشى شكست ناپذير هستيد. وانگهى من نيز در كنار شما هستم و به وقتش چون يك همسايه وفادار و دل سوز از هيچ گونه حمايتى دريغ ندارم) .1)
دوم به صورت منبه بن حجاج :
در روز عقبه به قيافه او در آمد و فرياد كرد: اى ياران ! محمد و كسانى كه از دين برگشتند كنار عقبه اند. آنها را دريابيد. حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم به انصار فرمود: نترسيد! چون صداى او به كسى نمى رسد. (2)
 سوم به صورت پيرمردى از اهل نجد:
روزى كه كفار مكه در«دار الندوه » براى مشورت در مورد قتل پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله و سلم اجتماع كردند، شيطان به صورت پيرمرد نجدى وارد مجلس شد و دستورهاى لازم را در اين باره داد. خداوند او را آگاه كرد و فرمود: به ياد بياور زمانى را كه مشركان مكه نقشه مى كشيدند تو را يا به زندان اندازند يا به قتل رسانند و يا تبعيد كنند، و چاره انديشى مى كردند، ولى خدا نقشه آنان را نقش بر آب كرد(3)
چهارم به صورت مغيره بن شعبه :
روزى كه حضرت رسول صلى الله عليه و آله و سلم رحلت فرمود، آن لعين به صورت مغيره در آمد و در ميان مهاجر و انصار فرياد زد: اى مردم ! خلافت را مانند پادشاهان ايران و قيصران روم قرار دهيد. هر كس بعد از خود آن را به فرزندان يا خويشانش وصيت كند و آن را در اختيار بنى هاشم قرار ندهد تا آنها هم در اختيار فرزندان خود قرار دهند (4)
آن ملعون براى اين كه با پيغمبر اسلام صلى الله عليه و آله و سلم مخالفت نمايد و ايشان را از بين ببرد، در اين چهار جا به صورت انسان در آمد.

پی‌نوشت‌ها:
1ـ انفال (8) آیه 48.
2ـ المیزان، ج 9ن ص 98 و 108.
3ـ اعراف (7) آیه 201.
4) سفينه البحار، ج 1، ص 101.
5) سفينه البحار، ج 1، ص 101.
6) سفينه البحار، ج 1، ص 101.
7) بحار، ج 63، ص 233.