شأن هر کسی به چه چیزیه ؟

پرسش:
اگر میشه کمی درباره شأنیت توضیح بدید . خیلی از جاها با این اصطلاح برخورد می کنیم که فلان چیز در شأن ما هست یا نیست
شأن هر کسی به چه چیزیه ؟
مادیات نرخ شأن هر کسی را تعیین میکنه ؟
در مقایسه با چه کسانی و چه چیزهایی شأن طرف مشخص میشه ؟

پاسخ:

با سلام و ادب

شأن در لغت به معناي كار ، حال و حالت است(1) يعني وقتي مي گوييم شأن ما يعني كاري كه داريم انجامش مي دهيم و حالتي كه در آن بسر مي بريم .

شأن در اصطلاح فقهي هم به صورت كلي به همان معناي لغوي است اما در هر بابي از فقه متناسب با مبحثي كه در آن مطرح مي شود ، قسم خاصي از كار يا حالت مد نظر است بگذاريد مثال هايي براي روشن تر شدن بحث بزنم :

1- گاهي شأن مالي و مادي مد نظر است مثل بحث خمس ، نفقه و ...
به عنوان نمونه در مبحث خمس اگر فقيهي بگويد:
لوازم زندگي شما بايد در شأن شما باشد و اگر فراتر از آن باشد بايد خمس مقدار زايد بر شأن پرداخت شود .
در اينجا شأن به معناي موقعيت و نياز است كه در جوامع مختلف ، معاني متفاوتي دارد و معيار تشخيص آن هم عرف است يعني اين لوازم زندگي كه شما داريد آيا از نظر عرف منطقه شما براي شخصي در موقعيت و نياز شما ، داشتنش بي مورد و اسراف است؟ اگر بي مورد و اسراف باشد در شأن شما نيست وگر نه در شأن شما خواهد بود.(2)

2. گاهي شأن غير مادي مد نظر است مثل اينكه برخي از فقها در باب عدالت امام جماعت مي گويند :
امام جماعت نبايد كاري خلاف شأن خود انجام دهد .
كار خلاف شأن يعني كاري كه عرف منطقه اي آن كار را از جمله افعال پستي مي شمارد كه نبايد مانند او و هم صنفانش آنرا انجام دهند .


شأنيت ، يك مسئله عرفي است يعني تشخيص موارد آن كاملا بر عهده عرف است . بنابر اين در فرض مورد نظر هم بايد ديد آيا زندگي مستقل داشتن در عرف منطقه زندگي آن خانم ، جزء شئونات ايشان محسوب مي شود؟ يعني در آن منطقه اگر آن خانم زندگي مستقل نداشته باشد نوعي نقص يا عدم كمال برايش به شمار آيد . اگر اينگونه است پس داشتن زندگي مستقل جزء شئونات اوست.

1. خليل بن احمد ، كتاب العين ماده ش.أ.ن  و راغب اصفهاني ، مفردات الفاظ القرآن ماده ش.أ.ن
2. آيت الله فاضل لنكراني ، جامع المسائل ج 2 س 50