تفاوت خمس با زكات چيست؟

پرسش:
تفاوت خمس با زكات چيست؟
پاسخ:
با سلام  و عرض ادب
 تفاوت اين دو واجب مالى را مى توان در دو زمينه بررسى كرد، يكى مالى كه خمس يا زكات به آن تعلق مى گيرد و ديگرى شيوه مصرف خمس و زكات .

تفاوت نخست) تفاوت مالى كه خمس و زكات به آن تعلق مى گيرد
بنابر نظر فقها و مراجع دوران ما، زكات، به نه چيز تعلق مى گيرد كه عبارتند از: گندم، جو، خرما، كشمش، طلا، نقره، گوسفند، گاو و شتر. البته وقتى زكات اين نه چيز واجب مى گردد كه شرايط خاصى داشته باشند. اين شرايط در رساله هاى عمليه ذكر شده اند.
اما خمس به هفت نوع از درآمدها و سودها تعلق مى گيرد كه عبارتند از:
1. منفعت كسب؛ 2. معدن؛ 3. گنج؛ 4. مال حلال مخلوط به حرام؛ 5. جواهرى كه به واسطه غواصى به دست مى آيد؛ 6. غنيمت جنگى؛ 7. زمينى كه كافر ذمّى از مسلمان بخرد.
وجوب خمس در اين موارد نيز احكام ويژه اى دارند كه در رساله ها آمده است.

تفاوت دوم) تفاوت در شيوه مصرف خمس و زكات
خمس را بايد دو قسمت كرد: يك قسمت آن سهم سادات است كه اختيار آن با حاكم است و بايد آن را به مجتهد جامع الشرايط داد يا با اجازه او، به سيّد فقير، يا سيّد يتيم يا به سيّدى كه در سفر درمانده شده داد. و نصف ديگر آن سهم امام(عليه السلام)است كه در اين زمان بايد به مجتهد جامع الشرايط بدهند يا به شكلى كه او صلاح مى داند مصرف كنند.
اما زكات را مى توان در اين موارد مصرف كرد:
1. فقير و او كسى است كه مخارج سال خود و خانواده اش را ندارد.
2. مسكين و او كسى است كه سخت تر از فقير روزگار مى گذراند.
3. مأموران جمع آورى و توزيع زكات.
4. كافرانى كه اگر به آنان زكات بدهند، به دين اسلام مايل مى شوند يا در جنگ، به مسلمانان كمك مى كنند.
5. خريد بنده ها و آزاد كردن آنان.
6. بدهكارى كه نمى تواند قرض خود را بدهد.
7. كارهاى عام المنفعه، مانند ساختن مسجد و مدرسه و پل و تعمير راه ها و هر آنچه كه به هر شكلى به نفع اسلام باشد.
8. مسافر در راه مانده.