اگر آدمي به خاطر ترس از جهنّم و مجازات الهي كار بد انجام ندهد آيا مجبور نيست؟

پرسش:

اگر آدمي به خاطر ترس از جهنّم و مجازات الهي كار بد انجام ندهد آيا مجبور نيست؟

پاسخ:

با سلام و ادب

معناي جبر كه در مبحث جبر و اختيار آدمي از آن بحث مي شود بدين معنا است كه آدمي در انجام كارها هيچ گونه اختياري از خود نداشته و همانند ماشيني به صورت خودكار و بدون اراده كارها را انجام دهد. و لكن انساني كه به خاطر ترس از جهنم و يا شوق به بهشت كار خوب انجام داده و يا كار بد را ترك مي كند به هيچ عنوان مجبور نيست شاهدش اين كه همه انسان‏ها از جهنم و عذاب‏هاي دردناك آن آگاهي دارند ولي برخي كار خوب انجام مي دهند و گروهي ديگر كار بد، پس به هيچ عنوان جبري در كار نيست مانند اين كه فرد مريض به خاطر ترس از مبتلاء نشدن به فلان بيماري، فلان دارو را استفاده كند كه در اين جا فرد مريض با اختيار و علم و آگاهي از دارويي خاص استفاده مي كند كه به فلان مرض گرفتار نشود.

پس مجرد ترس از جهنم و مجازات الهي موجب جبر نمي‏شود يا مثلاً يك فرد راننده به خاطر ترس از جريمه نشدن قوانين راهنمايي و رانندگي را رعايت كند كه در اين جا خود راننده با اختيار خودش قوانين را رعايت كرد. ولي انگيره او ترس از جريمه نشدن است بنابراين پيش فرض سؤال شما اين است كه هر جا فقط به خاطر ترس كاري را انجام دهد منجر به جبر مي شود ولي اين پيش فرض صحيح نيست.