منافع و محصولاتی که خمس به آنان تعلق نمی گیرد

استفتائات از آیت الله مکارم شیرازی زیده عزه

پولی که بابت قسط خرید زمین پرداخت می شود.
پرسش : من کارمند دولت هستم و ماهیانه حقوقی می گیرم که بخشی بابت قسط خرید یک قطعه زمینی پرداخت می شود که در حال حاضر توان ساخت مسکن نداشته و زمین یاد شده نیز در مکان خارج از شهر است و مستاجرم.
در سال بعد نیز فرزندم به دنیا خواهد آمد و مبلغی پس انداز کردم. می خواستم بدانم به این پس انداز خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
به چه صورت باید آنرا حساب کنم؟
پاسخ : چنانچه زمین مذکور را برای تهیه منزل مسکونی خریده اید خمس ندارد ولی پس انداز مشمول خمس است و اگر در پرداخت خمس آن دچار مشقت می شوید، می توانید آن را به ذمه بگیرید و هرگاه توانایی پیدا کردید بپردازید.

عدم تعلق خمس به وسیله نقلیه .
پرسش : آیا به وسیله نقلیه شخصی خمس تعلق می گیرد ؟
پاسخ : خمس ندارد.

عمره ای که هزینه ی آن از هدیه و قرض به دست آمده
پرسش : اینجانب در مدت ده روز آینده مشرف می شوم به عمره مفرده و این عمره هدیه از طرف پدرخانمم می باشد.
1ـ آیا باید خمس آن را من پرداخت کنم؟
2ـ پولی که جهت سفر می خواهم ببرم مبلغی قرض گرفته ام و مبلغی هم هدیه، آیا خمس دارد؟
3ـ لباس احرامی را خودم از درآمد خودم خریداری می کنم، آیا لباس احرام خمس دارد و باید پرداخت کنم؟
پاسخ : 1ـ در فرض سوال چیزی بر گردن شما نیست.
2ـ آنچه قرض گرفته اید خمس ندارد و در مورد هدیه، چنانچه هدیه تا پایان سال خمسى مورد استفاده قرار نگیرد، و سال خمسى بر آن بگذرد، بنابر احتیاط واجب خمس دارد.
3ـ چنانچه لباس احرام را از درآمد سال خریده اید و تا پایان سال خمسی مورد استفاده قرار گیرد خمس ندارد.

خمس کالائی که با پول مخمس آن را خریداری کرده اند.
پرسش : اگر جنسی یا پول مخمسی و یا پولی که خمس به آن تعلق نمی گیرد را با جنسی و یا پول و یا طلایی عوض کنند و آن را نگهداری کنند ، آیا خمس به آن تعلق می گیرد؟
پاسخ : خمس ندارد، مگر این که افزایش قیمت پیدا کند.

خمس لوازم و اشیاء زینتی زندگی.
پرسش : آیا اشیاى زینتى که در حدّ شأن خانواده است، مانند قاب عکس، ولى نداشتن آن نقص محسوب نمى شود، مشمول خمس است؟
پاسخ : لوازم زندگى اگر در حدّ شان باشد خمس ندارد.

پول حاصل از فروش منزل مسکونی.
پرسش : آیا پول حاصل از فروش منزل مسکونی حتی اگر سال خمسی از آن بگذرد مشمول خمس نیست؟
پاسخ : هرگاه پول مربوط به منزل مسکونی بوده خمس ندارد هرچند سال بر آن بگذرد.

خمس لوازم مورد نیاز
پرسش : اگر چیزی به نظر لازم باشد ولی در اخر سال دست نخورده باقی بماند آیا خمس دارد؟
پاسخ : به لوازمی که به طور معمول مورد نیاز است خمس تعلق نمی گیرد.

پولی که جهت ثبت نام ماشین سواری واریز شده
پرسش : اینجانب با مشقت فراوان توانسته ام مبلغ چهار میلیون تومان جهت ثبت نام اتومبیل به حساب شرکت واریز نمایم در حالیکه سال خمسی من فرارسیده و هنوز ماشین را به من تحویل نداده اند. با توجه به اینکه بدهی های فراوان دارم آیا خمس به من تعلق می گیرد؟
پاسخ : چنانچه برای استفاده شخصی (نه کسب درآمد) ثبت نام نموده اید و به آن نیاز دارید، مبلغ واریز شده مشمول خمس نیست.

کتابی که دیگر به آن نیاز ندارد
پرسش : اگر کتابی یک بار خوانده شود و دیگر مورد نیاز نباشد و از مالی که به انسان بخشیده شده خریداری شده باشد، آیا خمس به آن تعلق می گیرد؟
پاسخ : چنانچه مورد نیاز بوده و الآن دیگر نیازی به آن نیست، خمس ندارد.

تعلق خمس به سود سپرده های حج
پرسش : در سالهاى اخیر بانک به سپرده هاى مربوط به حجّ و عمره سود مى دهد. لطفاً بفرمایید:
الف) گرفتن این سودها چه حکمى دارد؟
ب) آیا به سودهاى مذکور که سال خمسى بر آن مى گذرد خمس تعلّق مى گیرد؟
پاسخ : با توجّه به این که قراردادى بین مردم و سازمان حج در مورد سود منعقد نشده، و آنها با میل خود آن را مى پردازند اشکالى ندارد. و هرگاه سود را جزء هزینه حج به حساب آورند، خمس نیز به آن تعلّق نمى گیرد.

حکم پول پیشی که از مستاجر گرفته می شود.
پرسش : آیا به پول پیشی که از مستاجر گرفته میشود و در بانک بصورت قرض الحسنه نگهداری می گردد، خمس تعلق میگیرد؟
پاسخ : خمس ندارد.

تعلق خمس به مبلغ ثبت نامی حج
پرسش : امروزه براى حجّ واجب ثبت نام مى کنند و پس از چند سال شخص را به حج مى فرستند. با توجّه به این که پول چند سال نزد آنها مى ماند و در همان سال خرج نمى شود، با رسیدن سال خمسى باید خمس آن را داد؟
پاسخ : هرگاه از درآمد همان سال ثبت نام باشد خمس ندارد.

خمس خانه مسکونی
پرسش : خانه مسکونى را که زمانى با مقدار کم خریده ام اکنون قیمت آن زیاده شده است آیا مازاد قیمت آن خمس دارد؟
پاسخ : خانه مسکونى هر اندازه هم قیمتش بالا برود خمس ندارد

خمس کمک هزینه دانشجویی
پرسش : آیا به کمک هزینه دانشجویی (که ماهیانه به دلیل تحصیل در رشته ای به دانشجویان مشمول استعدادهای درخشان پرداخت می شود) خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ : اگر سال بر آن بگذرد به آن خمس تعلق می گیرد بنابر احتیاط واجب.

خمس مبالغ پرداختی به بیمه
پرسش : آیا به مبالغى که شخص بیمه شده در طول چندین سال به شرکت بیمه پرداخت مى کند، و بعداً به تدریج به عنوان حقوق ماهیانه به وى پرداخت مى شود، خمس تعلّق مى گیرد؟
پاسخ : خمس تعلّق نمى گیرد; مگر این که چیزى از هزینه سال او اضافه بماند.

خمس منافعی که بدون قصد تجارت بدست آمده
پرسش : ابتداى عمل، چه درخت باشد و چه حیوان، قصد تجارت ندارد بلکه قصد مؤونه دارد و گاهى نه قصد مؤونه دارد و نه قصد تجارت بلکه مطلق مى گذارد و بعد از به دست آوردن ثمره و رشد و... هم تجارت و هم در خرج مؤونه استعمال مى کنند این جا درباره خمس چه حکم مى فرمایید؟
پاسخ : نسبت به مقدار مورد نیاز براى موونه و مصارف شخصى خمس ندارد و نسبت به مازاد آن خمس دارد.

خمس وسائلی که تنها یک بار مورد استفاده قرار گرفته اند
پرسش : آیا به وسائلی که در طول سال خریداری شده و یک بار مصرف هم نیستند ولی از احتیاجات هم به حساب نمی آیند و حداقل یک بار مصرف شده اند خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ : در صورتیکه بر حسب شان جزو وسایل زندگی محسوب می شوند هر چند از آن استفاده نشود خمس ندارد.

خمس پارچه ای که استفاده نشده
پرسش : شخصى پارچه چادرى تهیّه نموده، ولى به خاطر مشغله کارى، یا علل دیگر، نتوانسته آن را براى دوختن به خیّاط بدهد، و اکنون سال خمسى او فرا رسیده است، آیا خمس این چادر را باید بپردازد؟
پاسخ : در صورتى که نیاز به آن داشته، هر چند اتّفاقاً آماده مصرف نشده، خمس ندارد.

موجودی کارت اعتباری حوزه توسط طلاب
پرسش : اگر طلبه ای پولهای داخل کارت پارسیان (که از طرف حوزه علمیه برایشان واریز می شود) را جمع کند تا در آینده برای عروسی اش خرج کند آیا بعد از گذشت یک سال به این پول خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
پاسخ : خمس ندارد.

خمس رهن منزل
پرسش : من مقداری پول به صاحب خانه ام به عنوان قرض الحسنه داده ام ( برای رهن منزل ) آیا سر سال باید خمس آن را بدهم؟
پاسخ : مادام که برای رهن به آن نیاز دارید خمس ندارد.

خمس وسائلی که به نیت جهیزیه تهیه شده ولی در جای دیگری مصرف می شود
پرسش : شخصى لباس یا وسیله دیگرى براى جهیزیّه فرزندش مى خرد. پس از گذشت چند سال آن را از جهیزیّه بر داشته و به عنوان هدیه به فرزند دیگرش مى دهد، یا در مصادف ضرورى تر هزینه مى کند. آیا پرداخت خمس آن واجب است؟
پاسخ : خمس ندارد.

خمس ارثی که تبدیل به پول نقد شده
پرسش : اگر ارثیه اى را که متعلّق خمس نیست بفروشند و تبدیل به نقد کنند آیا بعد از تبدیل مشمول خمس خواهد بود؟
پاسخ : مشمول خمس نیست.

خمس تلفن همراه
پرسش : آیا داشتن موبایل برای یک دانشجو که از آن برای ارتباط با منزل و دوستان استفاده می نماید مشمول حکم خمس می شود؟
پاسخ : خمس ندارد.

خمس اموال وقفی
پرسش : اگر ملکى را براى افراد معیّن، مثلا فرزندان خود، وقف کند خمس دارد؟
پاسخ : هرگاه قبل از گذشتن سال خمس وقف کند خمس ندارد.

عدم تعلق خمس به مالی که خمس آن داده شده
پرسش : اگر خمس پول را بپردازیم و بقیه آن تا سال خمسی آینده باقی بماند آیا به بقیه پول خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ : به هر مالی فقط یک بار خمس تعلق می گیرد.

خمس هدایای زینتی
پرسش : آیا به هدایای ازدواج (طلاهای زینتی) که به زن می دهند اگر یک سال از آن گذشته باشد و از آنها به عنوان زینت استفاده شده باشد خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ : در صورتی که از قبیل زینت هایی باشد که مورد استفاده زن واقع می شود و در حدّ شان او است خمس ندارد.

پول حاصل از فروش منزل مسکونی
پرسش : آیا پول حاصل از فروش منزل مسکونی حتی اگر سال خمسی از آن بگذرد مشمول خمس نیست؟
پاسخ : هرگاه پول مربوط به منزل مسکونی بوده خمس ندارد هرچند سال بر آن بگذرد.

خمس دیه
پرسش : آیا به دیه خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ : دیه خمس ندارد.

عدم تعلق خمس در تبدیل به احسن وسایل زندگی
پرسش : آیا برای فروختن خانه یا اتومبیل که میخواهیم آن را تبدیل به احسن کنیم باید خمس بپردازیم.؟
پاسخ : خمس ندارد.

منبع: http://makarem.ir/main.aspx?more=1&catid=430&typeinfo=21&lid=0&pageindex=0