آيا پیامبر(ص)درباره آنچه به ايشان وحى مى شده، شك داشته اند؟

پرسش:
در آيه 94 سوره يونس آمده: (فَاِن كُنتَ فى شَكّ مِمّا اَنزَلنا اِلَيكَ؛ اگر در آنچه بر تو نازل كرده ايم ترديد دارى...) آيا رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)، درباره آنچه به ايشان وحى مى شده، شك داشته اند كه در اين آيه، اين گونه مورد خطاب قرار گرفته اند؟
پاسخ:
با سلام وعرض ادب
با تأمّل در نكات زير، پاسخْ روشن خواهد شد:
1. گرچه مخاطب ظاهرى آيه، پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) است؛ ولى ممكن است مخاطب اصلى، مخالفان آن حضرت باشند كه نسبت به قرآن، دچار شك و ترديد بوده اند. يعنى اين آيه به نوعى مصداق ضرب المثل معروف است كه مى گويد: «به در مى گويند تا ديوار بشنود.» اين گونه خطابات در محاورات معمولى و در قرآن كريم كم نيست.
از جمله قرائنى كه اين احتمال را تأييد مى كند، آيات بعدى هستند كه از كفر و بى ايمانى مخالفان سخن مى گويند.
2. گذشته از اين، آوردن جمله شرطيه، هميشه دليل بر وجود شرط يا حتّى احتمال آن نيست؛ بلكه گاه براى تأكيد يك مطلب يا بيان يك قانون كلّى است؛ مثلا در آيه 23 سوره اسرا، خدا به پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)مى فرمايد: «اگر يكى از والدين تو يا هر دوى آن ها، نزد تو به پيرى رسيدند ...» در حالى كه پيامبر، پيش از تولّد، پدرش را و در دوران كودكى مادرش را از دست داده بود و در نتيجه آيه مذكور بيان حكم كلّى احترام به پدر و مادر است و شرطيّت واقعى در آن مورد نظر نيست.
3. احتمال ديگر آن است كه باز هم مخاطب اصلى آيه، رسول خدا بوده و خدا با اين نوع سخن گفتن، مى خواسته به مخاطب خود بفهماند كه مطلب من، آن قدر دلايل و شواهد فراوان دارد كه فرضاً اگر در يكى از آن ها ترديد كنى، دلايل ديگرى بر درستى آن در اختيارت هست. در اين صورت نيز، آيه مذكور، به جاى آن كه به شك و ترديد پيامبر مربوط باشد، به قوّت مضمون وحى و استحكام آيه هاى قرآن كريم اشاره خواهد داشت.[1]

[1]. تفسير الميزان، علاّمه طباطبايى، ترجمه محمدجواد حجتى كرمانى، ج 10، ص 194، نشر بنياد علمى و فكرى علاّمه طباطبايى؛ تفسير نمونه، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 8، ص 382 ـ 384، دارالكتب الاسلامية.