معیار ترتیب در سوره های قرآن چیست؟

پرسش:

با سلام و عرض خسته نباشيد سوره هاي قرآن بر چه اساس تنظيم شده مثلا سوره بقره در اول کتاب قرار گرفته است.

پاسخ:

با سلام و تشکر به خاطر ارتباطتان 
در مورد ترتيب فعلي قرآن  ، اتفاق نظر وجود ندارد ، بلکه تقريبا سه نظر در اين زمينه وجود دارد:
1- گروهي همان طور که ترتيب آيات در سوره ها را توقيفي مي دانند ، ترتيب فعلي سوره هاي قران را هم توقيفي مي دانند(1) و مي گويند  جبرئيل قرآن را مطابق ترتيبي که در لوح محفوظ داشت، بر پيامبر تلاوت مي فرمود . اين تلاوت در سال آخر عمر رسول خدا دو بار تکرار شد و به دستور پيامبر کاتبان وحي آيات و سوره ها را به همان ترتيب تنظيم کردند.  
آنان بر اين باورند که کاتبان وحي به خود اجازه نمي دادند بدون سوال از پيامبر آيه  يا سوره اي را در جايي قرار دهند . تنظيمات مطابق دستور پيامبر انجام مي شد. قرآن در زمان رسول خدا به همين گونه ترتيب داده شد ولي بين دو جلد واقع نشد ( چون نزول تا آخر عمر پيامبر ادامه داشت).
آنان به روايتي هم استناد مي کنند که مطابق آن رسول خدا درود جبرئيل را به ابي بن کعب رسانده و خود را مأمور شمرده قرآن را بر او  بخواند. به تقاضاي ابي بن کعب فضيلت قرائت سوره هاي قرآن را به ترتيبي که در مصحف فعلي موجود است ،يادآوري مي کند .  
2- گروه دومي ترتيب فعلي را محصول اجتهاد صحابه مي شمرند ، به دليل اين که صحابه  قرآن هاي خود را به نظم و ترتيب ديگر نگاشته بودند، از جمله ترتيب مصحف امام علي که مطابق ترتيب نزول بوده است.
3- گروه سوم بر اين نظرند که مقداري از نظم موجود از رسول خدا رسيده و بقيه اش را اصحاب ترتيب داده اند .  
گر چه رأي اول به نظر ما قابل قبول تر است  ، ولي نمي توان از دلايل قول دوم هم چشم پوشيد و با توجه به آن نظر قطعي مشکل است. (2)

1.  قرآن هرگز تحريف نشده است ، علامه حسن زاده آملي .
2. تاريخ قرآن کريم ، سيد محمد باقر حجتي ، ص85-92؛تاريخ جمع قرآن کريم ،سيد محمد رضا جلالي نائيني).