با توجه به آيه 144، سوره بقره چرا هنگام نماز بايد رو به قبله (كعبه) ايستاد؟

پرسش:

با توجه به آيه 144، سوره بقره چرا هنگام نماز بايد رو به قبله (كعبه) ايستاد؟
پاسخ:
 توجه به قبله و به سمت آن نماز خواندن دستور صريح خداى متعال است، چنان كه مى فرمايد: ( ... فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبلَةً تَرضها فَوَلِّ وجهَكَ شَطرَ المَسجِدِ الحَرامِ و حَيثُ ما كُنتُم فَوَلّوا وُجوهَكُم ...؛[1]... پس [باش تا] تو را به قبله اى كه بدان خشنود شوى برگردانيم، پس روى خود را به سوى مسجد الحرام كن؛ و هر جا بوديد،روى خود را به سوى آن بگردانيد ...)
اين به معناى محدود كردن ذات خداى متعال در جهت معيّنى نيست؛ از اين رو خداى سبحان مى فرمايد: (و لِلّهِ المَشرِقُ و المَغرِبُ فَاَينَما تُوَلّوا فَثَمَّ وَجهُ اللّهِ اِنَّ اللّهَ وسِعٌ عَليم؛[2]و مشرق و مغرب از آنِ خدا است، پس به هر سو رو كنيد آن جا روى به خدا است.آرى،خدا گشايش گر داناست.)
چون اين حكم از سوى خداى حكيم صادر شده، داراى حكمت هايى مى باشد:
1. تعبد؛ ممكن است مهم ترين حكمت رو به قبله نماز خواندن «تعبّد» باشد؛ يعنى ايجاد روحيه تسليم در برابر دستورات خداى حكيم.
2. برقرارى وحدت و هماهنگى ميان مسلمانان؛ چون انسان موجودى مادّى است بايد به جهت مشخّصى نماز بخواند تا در ميان مسلمانان وحدت و هماهنگى و نظم برقرار شود و از تشكيل صفوف متفرّق و نامنظم كه عامل هرج و مرج است جلوگيرى شود. درست است كه روح و مغز عبادت، همان بندگى درونى عبد است؛ ليكن اين توجه قلبى بايد به صورت عملى اجرا گردد. بدين منظور اسلام كعبه را قبله قرار داده تا مردم را با همه اختلافاتى كه دارند، متوجه به يك نقطه كرده، با اين مركزيت، وحدت فكرى و معنوى آنان را تضمين كند.
3. بيدار كردن خاطرات توحيدى؛ افزون بر آنچه گذشت جهتى كه به عنوان قبله تعيين شده (طرف كعبه) نقطه اى مقدس و از قديمى ترين پايگاه هاى توحيد است و توجّه به آن،بيدار كننده خاطرات توحيدى است.[3]

[1]. بقره/144.
[2]. بقره/115.
[3]. براى آگاهى بيشتر ر.ك: الميزان، علامه طباطبايى، ج 1، ص 328.