سکرات مرگ چگونه هست؟

پرسش:

سلام خسته نباشید.

سکرات مرگ چگونه است؟لطف کنید ایمیل کنید.

پاسخ:

سلام علیکم
ممنونم دوست عزیز.
در مورد سوالتون عرض کنم که انسان در آستانه مرگ و در آخرین لحظات عمر خود با یک سیر سریع به مجموعه عمر خود می نگرد و حالات منحصر به فردی به او دست می دهد و در چنین حالتی، جذبه های مرگ نیز او را فرا می گیرد و تحت تأثیر این جذبه ها حالات و خصوصیات ویژه ای پیدا می کند که با حالات عادی او متفاوت است.
در این حال از شدت توجه او به اطرافیان کاسته می شود؛ بیشتر تحت تأثیر تمایلات درونی خود قرار دارد؛ تمایلات و باورها و حالاتی که عمری را در راستای آن تلف کرده و اکنون از جلوی چشم او رژه می رود. به هر حال چون توجه او نسبت به اطرافیان و حوادث اطراف کم می شود و گاهی جذبات مرگ آن چنان شدید است که شخص به طور کلی از خود بی خود شده و حالتی شبیه مستی به او دست می دهد.

از این حالت غفلت و بی خودی که برای دیگران محسوس است به «سَکَرات موت» تعبیر می شود. این سکرات (حالت احتضار و سختی های پیش از مرگ) به خاطر مشاهده ی فرشتگان مأمور مرگ و اوضاع و احوال بعد از مرگ و نتیجه اعمال و ترس از سرنوشتی که در انتظار اوست می باشد و یا به خاطر جدایی از نزدیکان و محبوبهای خود و بریدن علقه های فراوان، نسبت به اموال و افراد است و یا به خاطر طبیعت انتقال از عالمی به عالم دیگر که از بسیاری جهات برایش ناشناخته و مجهول است و یا به دلایل دیگر. به بعضی از این امور در روایات نیز اشاره شده است.

از امیر المؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمود: «سختی مرگ و حسرت و اندوه از دست دادن آنچه دارد، بر آنها اجتماع نموده است.»1
از این سخن بر می آید که احتضار، عامل مستقلی است که گاهی بر اثر عوامل دیگری از قبیل حسرت از دست دادن آنچه دوست دارد، شدت می یابد.
قرآن در این زمینه می فرماید: « به راستی سکرات مرگ فرا رسید این همان چیزی است که از آن رویگردان بودی.»2

قرآن از سختی ها و شدتهای زلزله ی قیامت نیز با تعبیر مستی و سکرت یاد می کند: «ای مردم تقوای پروردگارتان را پیشه کنید که زلزله ی ساعت قیامت امری بس بزرگ و سخت است. روزى كه آن را ببینید هر شیردهنده ‏اى آن را كه شیر مى‏ دهد [از ترس] فرو مى‏ گذارد و هر آبستنى بار خود را فرو مى‏ نهد و مردم را مست مى‏ بینى و حال آنكه مست نیستند ولى عذاب خدا شدید است.»

پس این از خود بی خود شدن ها بر اثر وحشت و سختی است، خواه در سکرات مرگ و خواه هنگام قیامت. این سختی ها حتی برای انسانهای نیک و کسانی که آینده ای روشن داشته و به دنیا نیز دلبستگی نداشته وجود دارد. چنانکه در حالات پیامبر اسلام (ص) نقل شده است که در آخرین لحظات حیات، دست در ظرف آبی کرده و به صورت می کشید و می فرمود: «لا اله الله، ان للموت سکرات»4

امیرالمؤمنین علیه السلام نیز فرموده است: تحقیقاً برای مرگ غمرات و سختی هایی است که سخت تر از آن است که به وصف درآید، و یا با معیارهای عقل مردم دنیا قابل سنجیدن باشد.5 در کلام دیگری فرموده است: «خود را برای مرگ و سختی های آن پیش از فرا رسیدنش آماده سازید و قبل از آنکه مرگ شما را فرا گیرد آنچه را لازمه رویارویی با آن است مهیا کنید.6
لفظ غمرات که به معنی محاصره شدن توسط شدائد و سختی هاست در قرآن نیز به کار رفته است: «... و كاش ستمكاران را در شدائد مرگ مى‏ دیدى كه فرشتگان [به سوى آنان] دستهایشان را گشوده‏ اند [و نهیب مى ‏زنند] جانهایتان را بیرون دهید امروز به [سزاى] آنچه بناحق بر خدا دروغ مى ‏بستید و در برابر آیات او تكبر مى‏ كردید به عذاب خواركننده كیفر مى ‏یابید.»7
به هر حال مرگ مرحله ای دشوار است که برای انسان وجود دارد.

پاورقی:
1. اجتمعت علیهم سکرة الموت و حسرة الفوت، نهچ البلاغه خطبه 109
2. و جاءت سکرة الموت بالحق ذلک ما کنت منه تحید. ق:19
3. یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ. یَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُم بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِیدٌ. حج: 1و2
4. تفسیر روح البیان ج 9 ص 118 به نقل از پیام قرآن ج5 ص432
5. نهج البلاغه خطبه 212
6. نهج البلاغه خطبه 190
7. وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلآئِكَةُ بَاسِطُواْ أَیْدِیهِمْ أَخْرِجُواْ أَنفُسَكُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللّهِ غَیْرَ الْحَقِّ وَكُنتُمْ عَنْ آیَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ. انعام.