چرا در بهشت هم،به نفع مردان تبعیض واقع می شود؟

پرسش:

از دیدگاه قرآن که در جاهای زیادی وعده بهشتی با زنان پاک بهشتی به مردان داده این به معنی این است که مردان بهشتی برای زنان وجود ندارد ؟ و یا زنان به بهشت نخواهند رفت ؟

پاسخ:

با سلام و تشکر از حسن اعتماد جنابعالی
به نظر می رسد که شما در این سخن تنها به برخی از آیات قرآن توجه کردید و به آیات بسیاری که به مردان و زنان با هم وعده بهشت داده شده توجه نکردید . خداوند در اعطای نعمت های بهشت مردان را بر زنان ترجیح نداده است .
در اینجا دو دسته ایات وجود دارد :
یک دسته آیاتی که به همه مومنان وعده بهشت داده شده که این آیات اگر چه از نظر ظاهر لفظ و به جهت قواعد زبان عربی مذکر امده است ، اما حکم آن شامل همه مومنان و از جمله زنان مومن نیز می گردد.
مانند آیات بسیاری که بیان می کند : هر کس مومن باشد و اعمال نیک انجام دهد وارد بهشت می شود.
دست دوم ایاتیکه در آن زنان و مردان به صورت جدا ذکر شده اند.
در این دسته آیات نیز وعده بهشت به طور خاص به زنان مومنه نیز داده شده است.
همان گونه که خداوند فرمود : من اجر و پاداش هیچ یک از زنان و مردان را ضایع نمی کنم (آل عمران /195)  و نیز فرمود "هر كس كار شايسته‌اي انجام دهد و مؤمن هم باشد خواه مرد باشد يا زن‌، وارد بهشت مي‌شود و روزي بي‌حساب به او داده مي‌شود." (مؤمن‌/40) ، اما این که ذکر حوریان در بهشت که ظاهرا به زنان بهشتی اشاره می کند ، تصور مزیت و برتری مردان را برایتان ایجاد کرده  ، به چند دلیل  صحیح نیست:
1-  زبان قرآن عربى است و زبان عربى برخلاف زبان فارسى از دو نوع ضماير مذكر و مؤنت برخوردار است. عرب‏ها در امورى كه مخصوص زنان باشد، با واژگان مؤنت و در امور مخصوص مردان با واژگان مذكر بيان مى‏دارند. به جز اين دو مورد، در دو مورد ديگر، يكى در امورى كه بين زنان و مردان مشترك باشد و ديگرى در امورى كه جنسيت در مورد آنها اصلاً مطرح نيست، مانند خدا و فرشتگان، از ضماير و واژگان مذكر بهره مى‏گيرند؛ يعنى در چهار حالت مذكور از الفاظ مذكر و تنها در يك حالت لفظ مؤنت بهره مى‏گيرند. در عين حال در بعضى از موارد به لفظ نظر كرده و با توجه به لفظ، مؤنث يا مذكر آورده مى‏شود، در حالى كه از نظر جنس متفاوت با لفظ مى‏باشند.
طبيعى است كه هر كتابى بخواهد با اين زبان نوشته شود، اگر چه كتاب الهى باشد، بايد از قواعد آن زبان پيروى كرده و بر آن ساختار باشد.
بنابراين، قرآن به مقتضاى اين كه به زبان عربى نازل شده است، با همين گفتمان سخن مى‏گويد. همگام با قواعد عربى در سه حالت از ضماير و واژگان مذكر و در يك حالت از واژگان مؤنث بهره مى‏گيرد..
جالب است بدانيد در همين مورد قرآن به جهت خاصى كه اشاره مى‏شود، برخلاف سيره متداول و محاورات عربى كه در امور مشترك بين زنان و مردان تنها به آوردن ضمير و واژگان مذكر بسنده مى‏شود، در سوره احزاب، آيه 35، از هر دو واژگان مؤنث و مذكر، آن هم به طور مكرر بهره گرفته است. مفسران در توضيح آن نوشته‏اند:
«اسماء بنت عميس» به پيامبر اسلام(ص) عرض كرد: چرا فضايلى كه در قرآن به صورت جمع مذكر بيان شده است، در مورد زنان مطرح نيست، كه به دنبال آن آيه مذكور نازل شد و در مورد يكايك صفات و فضايل اخلاقى با تعهد و تأكيد به صورت دو جمع مذكر و مؤنث بيان گرديد،(5) تا بدين طريق شبهه مذكور مرتفع گردد و كسى گمان نكند اگر به مقتضاى ادبيات عرب در امور مشترك، از گفتمان مردانه بهره گرفته مى‏شود، آن را از امور اختصاصى به مردان برداشت نكنند.
در اين باره برخى از مفسران نوشته‏اند: اين آيه به يك حقيقت مهمى اشاره مى‏كند و آن اين است كه آن چه در قرآن به صيغه مذكر آمده است، به مردان اختصاص ندارد، بلكه شامل هر دو جنس مرد و زن مى‏شود. (6)
بنابراين آيات در اين موارد دو گونه است:
الف – آياتي كه نعمت هاي بهشتي را براي مردان و زنان به صورت جداگانه بيان مي كند كه براي هر دو جنس قرار داده شده، مانند آيه 40 غافر و آيه 122 نساء يا آيه 35 احزاب.
ب – آياتي كه اگر چه به صورت لفظ مذكر بيان شده و در كنار آن لفظ مؤنث نيامده، اما با توجه به اين كه حكم آن در مورد زنان نيز جاري است، اين نعمت ها در مورد آنان نيز صادق است. مذكر آمدن الفاظ و كلمات به جهت قواعد زبان عربي است كه در قرآن به جهت آنكه به زبان قوم عرب نازل شده، قواعد مراعات شده است.
در مورد حوریان بهشتی نیز در برخی از تفاسیر و روایات آمده است : مقصود از آیات بیان همسران بهشتی است ، نه خصوص زنان بهشتی برای مردان ؛ بنابراین برای زنان نیز همسران بهشتی وجود دارد که یا شوهران مومن آنان هستند و یا مردان بهشتی دیگر. زن مؤمن در بهشت با شوهرش در بهترين شرايط و حالات زندگي مي‌كند، اگر هر دو بهشتي باشند و اگر شوهرش بهشتي نباشد، همسر يكي از مردان بهشتي كه هم‌شأن او باشد، مي‌شود. مرد و زن بهشتي‌، همه جوان‌، زيبا، مهربان و چهره‌اي جذّاب و اخلاقي نيكو دارند. (7)
2- برخی از مفسران گفته اند :  این که در آیات قرآن از  همسران زنان بهشتي یاد نشده است ، ممكن است از باب عنايت ويژه به حفظ حياي زن باشد .
هم چنین آیاتی که از زیبایی های خاص حوریان بهشت ، مانند باکره بودن و ... سخن به میان آمده است ، از یک طرف به جهت توجه خاص مردان به این امور است و از طرف دیگر ممکن است به این جهت باشد که خداوند حكيم امور جنسى مربوط به زنان را در پردة عفاف و ادب زائد الوصفى قرار داده است. علاوه بر قرآن، در روايات پيامبر و امامان نيز در اين باره توصيفى نرسيده است که علت آن ،رعايت عفت و حيا براى زنان دانسته شده است.(8)
3- آیاتی در قرآن وجود دارد که می تواند هر گونه شبهه ای را در مورد تبعیض در نعمت های بهشتی رفع کند . مانند آیه مبارکه"فيها ما تشتهيه الانفس و تلذالاعين؛(9) در بهشت آن چه دل مى‏خواهد و چشم از آن لذت مى‏برد، موجود است."  این آیه بیان می کند هر آنچه بهشتیان اشتها و طلب داشته باشند ، برای آنها فراهم است ؛ بنابراین زنان بهشتی نیز اگر بخواهند همسران بهشتی داشته باشند ، به حکم آیه مذکور فراهم است.
اين بالاترين و جامع‏ترين تعبيرى است كه درباره مواهب و نعمت‏هاى بهشتى ممكن است گفته شود. به گفته مرحوم طبرسى در مجمع البيان اگر تمام جهانيان جمع شوند تا توصيف نعمت‏هاى بهشتى را كنند، هرگز قادر نخواهند بود چيزى بر آن چه در اين آيه آمده است بيفزايند.(10)
علاوه بر مطالب فوق ، بايد توجه داشت كه زنان با ايمان در قيامت در كنار زنان بهشتي (حورالعين) با مردان بهشتي قرين مي‏باشند. و زنان با ايمان با همسران با ايمان خود وارد بهشت مي‏شوند.
در ذیل به برخی از آیات اشاره می کنیم:
    1-   ادخلوا الجنة انتم و ازواجكم تحبرون «  وارد بهشت شويد شما و همسرانتان در نهايت شادباش» (11).
 و منظور از ازواج، همان زنان با ايماني هستند كه در دنيا بودند، (12). و بودن در كنار همسران با ايمان و مهربان هم براي مردان لذت‏بخش است و هم براي زنان شان.
    2-   هم و ازواجكم في ظلال علي الارائك متكئون   «  آنها و همسرانشان در سايه‏هاي قصرها و درختان بهشتي بر تخت‏ها تكيه كرده‏اند»  (13).
    و آياتي كه داخل شدن همسران صالح را به بهشت وعده داده شده است.
 از جمله:   ربنا وادخلهم جنات عدن التي وعدتم و من صلح من ابائهم و ازواجهم و ذرياتهم انكانت العزيز الحكيم  ، (14).
  جنات عدن يدخلونها و من صلح من ابائهم و ازواجهم و زرياتهم...  ، (150).
    از اين آيات استفاده مي‏شود كه زنان و مرداني كه در اين دنيا همسر يكديگرند هرگاه هر دو با ايمان و بهشتي باشند در آنجا به هم ملحق مي‏شوند و با هم در بهترين شرايط و حالات زندگي مي‏كنند و حتي از روايات استفاده مي‏شود كه مقام اين زنان برتر از حوريان بهشت است، به خاطر عبادات و اعمال صالحي كه در اين جهان انجام داده‏اند، بنابراين لذت‏هاي بهشت مخصوص مردان بهشتي نيست، بلكه كسي كه داخل بهشت مي‏شود از نعمت‏ها و زيبايي‏ها لذت خواهد برد.
امیدواریم که توانسته باشیم برخی از شبهات و اشکلاتی که برایتان مطرح بده را پاسخ دهیم و چنانچه شبهات دیگری به نظرتان می رسد ، مجددا با ما مکاتبه نمایید.
منتظر ارتباط های بعدی تان هستیم.
موفق باشید.

5- تفسير نمونه، ج 17، ص 308.
6 - سيد محمد تقى مدرسى، تفسير هدايت، ج 10، ص 267.
7-(تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌، زخرف‌/70; تفسير نمونه‌، مكارم شيرازي‌، الرحمن‌/70; تفسير نورالثقلين‌، رعد/23، حديث 109 و110
8 - براى اطلاع بيشتر رجوع كنيد به فصلنامه پژوهش‏هاى قرآنى، شماره 25 - 26، ص 112 تا 131، نيز شماره 27 - 28، ص 394 تا 399.
9- زخرف (43) آيه 71.
10 - پيام قرآن، ج 6، ص 273 به نقل از مجمع البيان، ج 9، ص 56.

11- زخرف، آيه70
12- تفسير الميزان، ج 18، ص 129   
13- يس، آيه 56
14- مؤمن، آيه 8
15- رعد، آيه 23