فايده تغییر قبله چه بود؟

پرسش:

فايده قبله جديد چيست با توجه به آيه 150 سوره بقره؟

پاسخ:

سلام دوست عزیزم

قرآن در آيه 143 سوره بقره با صراحت مى‏گويد: تغيير قبله از بيت المقدس به كعبه يك آزمايش بزرگ براى مشخص شدن موضع مؤمنان و مشركان بود.
از آن جا كه خانه خدا در آن زمان كانون بت هاى مشركان بود، دستور داده شد مسلمانان موقتاً به سوى بيت المقدس نماز بخوانند. به اين ترتيب صفوف خود را از مشركان جدا كنند.

اما هنگامى كه به مدينه هجرت كردند و تشكيل حكومت و ملتى دادند و صفوف آنها از ديگران كاملا مشخص شد، ديگر ادامه اين وضع ضرورت نداشت. در اين هنگام به سوى كعبه، قديمى‏ترين مركز توحيد و پرسابقه‏ترين كانون انبيا بازگشتند.

هم نماز خواندن به سوى بيت المقدس براى آنها كه كعبه را سرمايه معنوى نژاد خود مى‏دانستند، مشكل بود، و هم بازگشت به سوى كعبه بعد از بيت المقدس، بعد از عادت كردن به قبله نخست.

مسلمانان به اين وسيله در بوته آزمايش قرار گرفتند، تا آنچه از آثار شرك در وجودشان است، در اين كوره داغ بسوزد، و پيوندهاى خود را از گذشته شرك آلودشان ببرند و روح تسليم مطلق در برابر فرمان حق در وجودشان پيدا شود. اما بعضي از فوايد قبله جديد:
1- تغيير قبله به خاطر آن صورت گرفت كه مردم حجتى بر ضد مسلمانان نداشته باشند" (لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيْكُمْ
حُجَّةٌ).
هر گاه تغيير قبله صورت نمى‏گرفت، از يك سو زبان يهود به روى مسلمانان باز مى‏شد و مى‏گفتند: در كتب خود خوانده‏ايم كه نشانه پيامبر موعود اين است كه به سوى دو قبله نماز مى‏خواند و اين نشانه در محمد نيست، و از سوى ديگر مشركان ايراد مى‏كردند كه او مدعى است براى احياي آئين ابراهيم آمده، پس چرا خانه كعبه را كه پايه گزارش ابراهيم است، فراموش کرده است، اما حكم تغيير قبله موقت به قبله دائمى، زبان هر دو گروه را بست.

از آن جا كه هميشه افراد بهانه جو و ستمگرى هستند كه در برابر هيچ منطقى تسليم نمى‏شوند، با اشاره استثنايى براى اين موضوع آورده:" مگر كسانى از آنها كه ستم كرده‏اند و به هيچ صراطى مستقيم نيستند، اگر به سوى بيت المقدس نماز بخوانيد، مى‏گويند اين قبله يهود است و شما دنباله رو ديگرانيد، و اگر به سوى كعبه باز گرديد، مى‏گويند شما ثبات و بقايى نداريد، بقيه آئين شما نيز به زودى دستخوش دگرگونى خواهد شد! اين بهانه‏جويان به حق شايسته نام ستمگر و ظالمند، چرا كه هم بر خود ستم مى‏كنند و هم بر مردم كه سد راه هدايت آنها مى‏شوند.

2- تكميل نعمت خداوند به عنوان آخرين هدف براى تغيير قبله ذكر شده:" اين به خاطر آن بود كه شما را تكامل بخشم و از قيد تعصب برهانم" و نعمت خود را بر شما تمام كنم تا هدايت شويد"

تغيير قبله يك نوع تربيت و تكامل و نعمت براى مسلمانان بود تا با انضباط اسلامى آشنا شوند. از تقليد و تعصب برهند، زيرا خداوند در آغاز براى جدا كردن صفوف مسلمانان از بت پرستان كه در برابر كعبه كه آن روز بت خانه بزرگى بود، سجده مى‏كردند، دستور داد به سوى بيت المقدس نماز بخوانند، تا موضع آنان در برابر مشركان مشخص گردد، اما بعد از هجرت پيامبر همزمان با تشكيل حكومت اسلامى، دستور توجه به سوى كعبه صادر شد، و مسلمانان متوجه قديمى‏ترين خانه توحيد شدند. به اين ترتيب يك مرحله از تكامل جامعه اسلامى تحقق يافت.

ر. ک:تفسير نمونه، ج‏1، ص: 508