آیا سیادت تنها از طریق پدر منتقل می شود؟

پرسش:
سادات : سلام
چرا بااینکه حلقه ائمه توسط یک زن به پیامبر وصل است ولی الان لازمه سیادت این است که پدرسیدباشد؟

پاسخ:
با سلام خدمت شما دوست عزیز
سوال خوبی رو مطرح کردید در جواب مقدمه ای  عرض کنم که سيادت عنواني است براي مردان و زناني كه در طول نسب خويش به حضرت هاشم بن عبد مناف (جدّ رسول اللَّه( مي‏رسند. هر كس سلسله نسب او به هاشم بن عبد مناف يا فرزندان او برسد، سيد محسوب مي‏شود.(1)
اصطلاحاً به فرزندان هاشم، بني هاشم مي‏گويند. برخي از اينان به عموهاي پيامبر مثل ابوطالب و ابولهب، عباس و حمزه مي‏رسند. بنابراين فرزندان عباس عموي پيامبر كه اصطلاحاً به آنان بني عباس مي‏گويند، سيد محسوب مي‏شوند. فرزندان ابوطالب به نام‏هاي طالب و عقيل و جعفر طيار و علي(ع) و نسل آنان (تا كنون هر چه هستند) سيدند. پيامبر اسلام از جهت پسرانش (طيب و طاهر و قاسم و ابراهيم) چون در كودكي از دنيا رفتند، نسلي ندارد و فقط از طريق حضرت فاطمه زهرا(س) نسلش ادامه پيدا كرد كه فرزندان حضرت زهرا به نام‏هاي حسن و حسين و زينب و ام كلثوم از طريق پدرشان علي(ع) سيد بودند.
تمامي ائمه معصومين و فرزندانشان از طريق علي(ع) به هاشم مي‏ رسند و سيد هستند. بنابراين سيادت تنها انتساب به پيامبر نيست، بلكه از جهت انتساب به طالب و علي و عقيل و جعفر (فرزندان ابوطالب) و انتساب به عباس و حمزه (عموهاي پيامبر(ص) نيز سيادت حاصل شده و حضرت علي(ع) سيد بوده است و فرزندان او نيز سيد هسيتند.
سيد به معناي آقا و اطاعت شده (مطاع)، رئيس و بزرگ آمده است. سيادت عنواني است اعتباري، نه تكويني و احكامي براي سادات در فقه آمده است، مثلاً گرفتن زكات از غير سيد بر آنان حرام است.(2)
زنان سيده از شصت سالگي به بعد يائسه مي‏شوند و غير سيده از پنجاه سالگي به بعد.(3)
سادات از جهت انتسابشان به پيامبر و ائمه هدي(ع) بايد رعايت حرمت اجداد خويش را بنمايند و مردم نيز بايد احترام آنان را به جهت انتسابشان نگه دارند.
شرافت سيادت همان گونه كه از طرف پدر قابل انتقال است، از طرف مادر نيز منتقل مي‏شود. كه اين مطلب از نظر قرآن و روايات نيز ثابت است.
در سوره «انعام» آيه 83 - 85 خداوند حضرت عيسي را كه از طرف مادر منسوب به حضرت ابراهيم(ع) است، از فرزندان آن حضرت مي‏خواند: «و مِن ذُرّيته داوود و سليمان و... و يحيي و عيسي و الياسُ و كلٌ من الصالحين»
و امام هفتم(ع) نيز در مقابل اعتراض هارون كه گفت: چرا مردم شما را كه از طرف مادر به پيامبر(ص) منسوب هستيد فرزند رسول اللّه‏ مي‏خوانند؟ به اين آيه و ادلّه ديگري استدلال كرد و او قانع شد.
در اين زمينه روايات فراواني وجود دارد كه سادات مادري در حقيقت همانند سادات پدري هستند، ولي بعضي از احكام فقهي همچون گرفتن سهم سادات و ممنوعيت صدقات اختصاص به ساداتي دارد كه از طرف پدر منسوب به سيادت هستند و اين نيز يك تفاوت حقوقي است و از نظر معنوي و حقيقي تفاوتي بين آنها وجود ندارد.

پي نوشت‏ها:
1. عروة الوثقي، ج2، كتاب الخمسك فصل 2، مسئله 3.
2. توضيح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 1955.
3. همان، ج 1، مسئله 435.