هدایت قرآن شامل چه کسانی است؟

پرسش:

چرا در سوره بقره هدي للمتقين آمده ولي در دعاي ماه رمضان هدي للناس آمده... مگر هدايت قرآن عموميت ندارد؟

پاسخ:

پرسشگر گرامي باسلام و تشکر از ارتباط شما  .

قران براي هدايت عموم آمده "هدي للناس" ولي هدايتگري آن فقط در حق متقيان   تحقق مي يابد.  مسلماً قرآن براي هدايت همه جهانيان نازل گشته اما اين كه مي فرمايد :  "ذلك كتاب لاريب فيه هدي للمتقين" اين كتاب، با عظمتي است كه هيچ شك و ترديد در آن نيست و مايه هدايت  پرهيزگاران است. (1) بدان علت است كه اصولاً تا مرحله اي از تقوا در وجود انسان نباشد (كه همان مرحله تسليم در برابر حق و پذيرش اموري كه مطابق و هماهنگ با منطق، عقل و فطرت بشري است  ) محال است كه انسان از هدايت كتاب هاي آسماني و دعوت انبيا بهره اي ببرد .

  افرادي كه فاقد ايمان هستند دو گروهند :
•گروهي در جستجوي حقيقت اند و اين مقدار از تقوا در دل آنها وجود دارد كه هر جا حق را ببينند پذيرا مي شوند .
•گروه ديگر  ، افراد لجوج و متعصب و هوا پرستي هستند كه نه تنها در جستجوي  حق نيستند، بلكه هرجا آن را بيابند ،براي مقابله و نابودي آن تلاش مي كنند.(2)
قرآن و هر كتاب آسماني ديگر تنها به حال گروه حقيقت جو مفيد است، اما گروهي كه  جوياي هدايت نيستند  و از در مخالفت با آيات و نشانه هاي  روشن و آشكار در مي آيند، از هدايت کتاب هاي آسماني از جمله قرآن بهره اي نمي برند و قرآن هدايتگر آنان نخواهد بود.

 براي پذيرش حق دل هاي آماده  لازم است  همان گونه  كه در شوره زارها و سنگلاخ ها  و لابلاي  علف هاي هرزه، بذري نمي رويد. اگر هم برويد  محصولي  نخواهد داشت،حق نيز در دل هاي بيمار و اسير شهوات پذيرش ندارد، اما در دل هاي آماده همچون بذري است كه در خاك هاي حاصلخيز مي رويد و در اعماق آن ريشه  مي زند. دستور  قرآن براي  کساني مفيد است كه تحت تعليم و تربيت صحيح قابل هدايت  مي باشند.

 هدايت  درجاتي دارد. هنگامي كه درجات نخستين آن به وسيله انسان پيموده شد، يعني انسان با اراده و اختيار خويش راه هدايت را برگزيد و در اين مسير سعي و تلاش خويش را به كار گرفت،خداوند هم دست او را مي گيرد و به درجات عالي تر مي برد .همچون درخت  باروري  كه هر روز  مرحله تازه اي از رشد و تكامل را مي پيمايد، اين هدايت يافتگان نيز در پرتو ايمان و اعمال صالح هر روز  به مراحل با لاتري  گام مي نهند (3)  و هدايتي،  فوق  هدايت  نصيبشان  مي گردد.

قرآن كتاب هدايت براي همه كساني است كه بخواهند و اراده كنند هدايت  شوند . در اين ميان آنان كه قلب هاي آماده تري  دارند و تلاش جدي تري را در اين راه متحمل مي شوند، مسلماً از هدايت  بيشتري  برخوردار خواهند بود . آنان كه عناد ورزند و لجاجت  به خرج دهند از هدايت قرآن محروم  خواهند بود. قرآن مي فرمايد:

"و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمومنين  و لايزيد الظالمين الاخسارا " (4)
«‌ما قرآن را نازل مي كنيم  كه مايه شفا و رحمت براي مؤمنان  است و ستمگران را جز خسران وزيان  چيزي نمي افزايد »
 بنابراين كساني كه با اعتقادات و برداشت هاي صددرصد منفي به سراغ قرآن مي آيند ، بهره اي  از آن  نخواهند داشت.( )
بنا بر اين قران براي هدايت عموم آمده "هدي للناس"(6) ولي هدايتگري آن فقط در حق متقيان   تحقق مي يابد.

 اما در دعايي که گفته ايد، چون مربوط به ماه رمضان است، به نزول قرآن در ماه رمضان اشاره کرده و آيه 185 بقره را ذکر کرده که در آن به نزول قران در ماه رمضان براي هدايت انسان ها اشاره کرده است:
"هذا شهر عظمته و کرمته و شرفته علي الشهور و هو الشهر الذي فرضت صيامه علي و هو"شهر رمضان الذي انزلت فيه القرآن هدي للناس و بينات من الهدي و الفرقان "و...

بنابراين جا ندارد در دعاي ماه رمضان که مي خواهد فضيلت اين ماه را يادآوري کند، به آيه اول بقره استناد کند که سخني از نزول قرآن در آن ماه در آن نيامده  و فقط بيانگر هدايتگري  قرآن براي متقيان است.

1. بقره(2) آيه 2.
2. تفسير نمونه ،ج 1 ، ص68.
3. همان، ج13، ص125.
4. اسراء(17) آيه 82.
5. نمونه ،ج12، ص238.
6. بقره(2) آيه 185.