منظور از لا يجدون‌" در بحث نکاح چيست‌؟

پرسش:

لطفاً با بيان دليل بفرماييد در آيه شريفة: "وَ أَنكِحُواْ الاْ ?َيَـَمَي‌َ...وَ لْيَسْتَعْفِف‌ِ الَّذِين‌َ لاَ يَجِدُون‌َ نِكَاحًا"، منظور از "لا يجدون‌" چيست‌؟ هم چنين دربارة وجوب ازدواج توضيح دهيد.

پاسخ:

با سلام و احترام

پرسشگر محترم دربارة آيه 32 و 33، سوره نور چند نكته يادآوري مي‌شود: 1. منظور از "لا يجدون نكاحاً"، توانايي نداشتن بر مهر، نفقه و به طور كلي‌، فراهم نبودن وسيلة ازدواج است‌;(تفسير الميزان‌، علامه طباطبايي‌;، ج 15، ص 113، مؤسسة اعلمي للمطبوعات / مجمع البيان‌، طبرسي‌، ج 7، ص 245، مؤسسة اعلمي للمطبوعات‌.) البته‌، فراهم نشدن چنين زمينه‌اي براي ازدواج‌، بايد پس از تلاش و كوشش كامل‌، به وسيله انسان باشد.(تفسير نمونه‌، آيت اللّه مكارم شيرازي و ديگران‌، ج‌، ص 48، دارالكتب الاسلامية‌.)
2. از آن جا كه براي فرار از ازدواج و تشكيل خانواده‌، مسئلة فقر و نداشتن امكانات مالي بهانه‌اي تقريباً عمومي و همگاني است‌، قرآن كريم پيش از آيه مورد نظر به طور آشكار به اين عذر و بهانه اشاره فرموده و در پاسخ آن مي‌فرمايد: "در موضوع ازدواج‌، از فقر و تنگ دستي نگران نباشيد; چرا كه اگر فقير و تنگ‌دست باشيد، خداوند شما را از فضل خود بي‌نياز مي‌كند.".
قرآن كريم در جايي ديگر، با تعبير "إِن‌َّ اللَّه‌َ وَ َسِع‌ٌ عَلِيم‌"، اين مطلب را القا مي‌كند كه چون خداوند گشايش‌گر و داناست‌; بر چنين كاري‌، توانمند مي‌باشد; قدرتش‌، آن چنان وسيع است كه سراسر هستي را فرا مي‌گيرد و علم او، چنان گسترده است كه از نيت‌هاي همه‌، به ويژه آن‌ها كه به نيت حفظ پاكدامني‌، ازدواج مي‌كنند، آگاه است‌، و همه را مشمول فضل و كرم خود قرار خواهد داد. در حقيقت قرآن كريم با چنين تعبيري‌، دريچه‌اي از اميد را در دل كساني كه گمان مي‌كنند، در صورت ازدواج‌، مشكل مالي چاره‌پذير نيست‌، مي‌گشايد.
3. چيرگي بر فقر، پس از ازدواج بيش‌تر حاصل مي‌شود; چون انسان‌، در آن صورت‌، خود را به شدت مسئول حفظ همسر و آبروي خانواده و تأمين وسايل زندگي فرزندان‌، مي‌بيند; به همين دليل‌، تمام هوش و ابتكار و استعداد خود را به كار گرفته‌، در حفظ درآمدهاي خود و صرفه‌جويي در آن‌ها، تلاش مي‌كند.(همان‌، ص 465.) حتي در رواياتي پيامبر اكرم‌مي‌فرمايد: "من ترك التزويج مخافة العيلة فقد سأ ظنه بالله ان اللّه عزّوجل‌ّ يقول ان يكونوا فقرأ يغنهم اللّه من فضله‌; كسي كه از ترس فقر، ازدواج را ترك كند، به خداوند گمان بد برده است‌، زيرا خداوند متعال مي‌فرمايد: اگر آن‌ها فقير باشند; خداوند آن‌ها را از فضل خود بي نياز مي‌كند."(وسايل الشيعه‌، حر عاملي‌، ج 14، ص 24، مكتبة الاسلامية‌.)
4. وقتي انسان در حال تجرّد، نتواند پاك‌دامني را پيشه خود سازد و انحرافات ناشي از ترك ازدواج‌، دامن او را آلوده كند، به ناچار بايد ازدواج نمايد.

مركز فرهنگ و معارف قرآن