پرسش:

با توجه به کشش غریزه نفسانی در برخورد با نامحرم، نگاه خود را چگونه کنترل کنیم؟

پاسخ:

با سلام و احترام

شکی نیست که نگاه سرآغاز لغزش و گاه سقوط و انحراف است. ممکن نیست کسی نگاه خود را کنترل نکند اما موفق به «مهار نفس و شهوت» بشود، زیرا پس از دیدن «میل و هوس» تحریک می‌شود.

بنابراین اولین قدم اساسی و عملی در کنترل میل و هوس ـ به خصوص برای مرد ـ مراقبت از نگاه است. اسلام دستور داده که اگر کسی به طور غیر ارادی چشمش به نامحرم افتاد، از نگاه مجدد که مسلّماً عمدی و آلوده است بپرهیزد، حتی چهره طرف مقابل را در ذهن خود تداعی نکند و از هر گونه فکر و خیال وسوسه‌انگیز خودداری نماید.

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «نگاه به نامحرم تیری زهرآلود از ناحیه شیطان است. هر کس از ترس خدا آن را ترک گوید، خدا به او ایمانی می‌دهد که شیرینی‌اش را در دل احساس کند».(1)

براى کنترل نگاه از گناه راهکارهایى وجود دارد که مهم‏ترین آن‏ها عبارتند از:

1- خداباورى: اعتقاد به خدا و یقین داشتن به این که انسان در محضر او است و خدا ناظر بر تمام احوال و درون آدمى است، به انسان کمک مى ‏کند نگاه خود را کنترل نماید. امام صادق(ع) مى‏فرماید: «فروبستن چشم از گناه میسّر نیست مگر این که انسان عظمت و جلال پروردگار را در قلبش دیده باشد».

از امام على(ع) سؤال شد: توانایى بر کنترل چشم چگونه حاصل مى ‏شود؟ فرمود: «این که خود را تحت قلمرو سلطان آگاه از همه مسائل بدانى و تسلیم او باشى».(2)

2- توجه به آثار فروبستن چشم: اگر انسان بداند کنترل نگاه چه آثار و برکاتى دارد، قطعاً به ادامه آن تشویق خواهد شد.

آثار و فوائدى که بر چشم پوشى مترتب است، عبارتند از:

أ) راحتى دل: کسى که چشمش را فرو بندد، دلش را آرام کرده است.

با چشم چرانى انسان احساس آرامش نمى‏کند، زیرا آنچه دیده می‌بیند، دل به سوی آن روان می‌شود.

زدست دیده و دل هر دو فریاد هر آن چه دیده بیند، دل کند یاد

امیرمؤمنان‏(ع) مى ‏فرماید: «کسى که چشمش را فرو بندد، دل را آسوده کند».(3)

احساسات و غرایز شهوانى تمام نشدنى و سیرى ‏ناپذیر است و نفس اماره انسان را به بدى و زشتى هر چه بیشتر وادار مى‏کند.

امام على(ع) مى‏ فرماید: «کسى که چشم فرو بندد، دلش را صفا داده است».(4)

ب) کشف حقایق: رسول اکرم(ص) مى ‏فرماید: «چشمتان را فرو بندید تا شگفتی‌ها را ببینید».(5)

ج) شیرینى عبادت را حس کردن: پیامبر مى ‏فرماید: «مسلمانى چشم خود را از زن نامحرم فرو نمى ‏بندد مگر آن که خداوند شیرینى عبادتش را در دل او ایجاد مى ‏کند».(6)

د) تزویج حور العین: امام صادق(ع) مى ‏فرماید: «کسى که نگاهش به زن نامحرمى بیفتد، پس چشمش را به سوى آسمان افکند و یا نگاهش را فرو بندد، خداوند حورالعین را به ازدواج او در مى ‏آورد».(7)

3- توجه به پیامدهای چشم چرانى: کسى که بداند چشم چرانى چه پیامدهاى ناگوارى دارد، قطعاً به ضرر خود اقدام نخواهد کرد و نگاهش را کنتزل خواهد کرد.

چشم چرانى، زاینده گناهان و از ترفندهاى شیطان است. امام علی(ع) مى‏فرماید: «چشم‏ها کمینگاه شیطان است».(8)

به نظر کارشناسان، چشم ‏چرانى منشأ عوارضى چون دشوارى تنفس، درد اطراف قلب، تپش قلب، ضعف و خستگى عمومى، سردرد، بى قرارى و خستگى فکرى است. (9) پس چشم چرانى عوارض جسمانى و روحى بسیارى دارد که شناخت این امور در درمان چشم چرانى مؤثر است. کسى که خواهان روانى شاد و آرام است، باید از این عادت دست بردارد.

رسول اکرم(ص) مى ‏فرماید: «کسى که چشمش را از حرام پر کند، خداوند روز قیامت چشمش را از آتش پر خواهد کرد، مگر آن که توبه کند و برگردد».(10)

در روایت دیگر مى‏ فرماید: «نگاه تیرى از تیرهاى مسموم شیطان است».(11)

حضرت مسیح(ع) فرمود: «از نگاه به نامحرم بپرهیزید که بذر شهوت و رشد دهنده فسق است».(12)

4- راندن افکار شیطانى: براى کنترل نگاه، باید اندیشه را از نفوذ افکار شیطانى دور نگه داشت، زیرا گام نخست در انحراف، فکر کردن درباره آن است. امام على(ع) مى ‏فرماید: «کسى که در باره گناه بسیار بیندیشد، سرانجام به آن کشیده خواهد شد».(13)

5- پرهیز از عوامل تحریک‌زا: تخیّلات تحریک کننده، رفت و آمد در جاهایى که نامحرم است، گفت و گو با نامحرم، دیدن فیلم‏ها و عکس ‏هاى مبتذل، زمینه را براى چشم چرانى فراهم مى‏کند.

6- دقت در دوست‌یابى: بررسى ‏ها نشان مى ‏دهد که نوجوانان، اوّلین قدم‏هاى انحراف و تباهى را به کمک دوستان ناباب برداشته، سپس در سراشیبى سقوط قرار گرفته ‏اند.(14) آلودگى و انحراف، به سرعت از طریق دوستان نا اهل به افراد پاک و سالم سرایت مى ‏کند و چشم چرانى از این قاعده مستثنا نیست.

امام على(ع) مى‏فرماید: «از معاشرت با مردم فاسد بپرهیز که طبیعت تو، ناخودآگاه ناپاکى را از طبع آن‏ها دریافت مى‏ کند».(15)

7- ازدواج: یکى از راه‏هاى مؤثر در کنترل نگاه، ارضاى صحیح غریزه جنسى از طریق ازدواج است. رسول خدا(ص) مى ‏فرماید: «اى گروه جوانان! هر یک از شما که قدرت ازدواج دارد، حتماً اقدام کند، زیرا این بهترین وسیله است که چشم را از نگاه‏هاى آلوده و عورت را از بى عفتى نگه می‌دارد».(16)

8- تقویت اراده: چشم چرانى اگر به صورت عادت در آمده باشد، همچون ویژگی‌های طبیعى و ذاتى، دامنه دار و پر نفوذ مى‏گردد و به صورت طبیعت دوم در مى‏آید. در این حال رهایى از این عادت ناپسند، نیاز به تصمیم و عزمى راسخ دارد. آن چه در شروع کار مهمّ است، خواستن و انگیزه داشتن است.

براى مبارزه با چشم چرانى باید دو کار انجام گیرد:

الف) به خواسته نفس پاسخ مثبت داده نشود،

ب) عادت پسندیده‏اى جایگزین گردد و خود را به کارهاى پسندیده مانند مطالعه کتاب و ورزش مشغول سازد.

پى‌نوشت‏ها:

1ـ بحار الانوار، ج 104، ص 38.

2ـ همان، ج 101، ص 41.

3ـ مستدرک الوسائل، ج 4، ص 268.

4ـ میزان الحکمة، ج 4، ص 3289.

5ـ بحارالأنوار، ج 101، ص 42.

6ـ میزان الحکمة، ج 4، ص 3292.

7. همان.

8ـ همان، ص 3288، ح 20244.

9ـ دکتر پاک نژاد، اولین دانشگاه و آخرین پیامبر، ج 16، ص 22.

10 ـ بحارالأنوار، ج 73، ص 334.

11 ـ همان، ج 101، ص 38.

12ـ همان، ص 42.

13ـ غررالحکم، ج 5، ص 321.

14ـ محمد على سادات، راهنماى پدران و مادران، ج 1، ص 99.

15ـ ابن ابى الحدید، شرح نهج البلاغه، ج 20، ص 272.

16ـ مکارم الاخلاق، ص 10.