چگونه احساس و عقل را جدا کنیم؟

پرسش:

من توضیحی در مورد تعیین حریم عواطف و اختلاط عواطف با غرایز میخواستم کوتاه هم باشه خوبه

 پاسخ:

با عرض سلام و تشکر. پرسش شما خیلی واضح نیست.

بايد توجه داشته باشيد كه «عواطف» عبارت است از ميل‏هايي كه در رابطه با انسان ديگر به وجود مي‏آيد مانند عاطفه والدين به فرزند و يا برعكس، يا كشش‏هاي گوناگون ما نسبت به انسان‏هاي ديگر. اما احساسات، حالت‏هاي غريزي و انفعالات و عواطف شدت يافته است كه تنها به انسان اختصاص دارد؛ مانند احساس تجليل، احساس عشق، احساس تعجب، احساس پرستش و جز اينها.

 عقل، عبارت است از قوه درك كننده كه توسط آن، آدمي به شناخت حقايق نايل گشته، خير و شر و حق باطل را از يكديگر تشخيص مي‏دهد.

 با توجه به تعريف عواطف، احساسات و عقل مشخص مي‏گردد كه آنها يك چيز نيستند؛ ولي در عين حال اين سه با يكديگر ارتباط دارند. بخشي از احساسات، عواطف شدت يافته مي‏باشند؛ يعني، هنگامي كه يك امر عاطفي - همچون عاطفه پدر نسبت به فرزند - تشديد مي‏گردد، به آن «احساس» مي‏گويند. اما عقل، تنها ارتباطي كه با احساسات و عواطف دارد، اين است كه اين نيرو براساس وظيفه‏اي كه بر عهده دارد، احساسات و عواطف انسان را كنترل كرده، در هنگام تزاحم چند احساس و عاطفه با يكديگر، احساس و عاطفه‏اي را كه رجحان دارد، برمي‏گزيند و از همه مهم‏تر، عقل مسير حركت درست عواطف و احساسات را مشخص مي‏سازد.

 حد و مرز احساسات درست و صحيح، آن است كه توسط عقل انسان و با علم و آگاهي او هدايت شده، در مسير صحيح هدف زندگي آدمي - كه همان كمال است - قرار گيرد. اگر احساسي تابع عقل نبوده و آدمي را از كمال حقيقي و اصلي او دور سازد، احساسي ناصحيح و غيركنترل شده مي‏باشد. البته مراد از اين عقل، عقل جزيي، معاشي و بشريِ صرف نيست؛ بلكه اين همان عقل دنيايي است كه به عقل آخرتي؛ و عقل جزئي است كه به عقل كلي؛ و عقل بشري است كه به عقل الهي متصل مقصود از عقل دنيايي و عقل توحيدي در پاسخ به پرسش اوّل گذشت. و در فهم حقايق به محدوديت‏هاي خود معترف بوده و در مواردي كه دستش در فهم كوتاه است از وحي مدد مي‏جويد..