آیا بعد از جنب شدن غسل واجب است؟

پرسش:

بعد از جنب شدن غسل واجب است. شخصی که قبل از جنب شدن حمام بوده و بدنش تمیز است، اگر جنب شود و غسل ننماید، اشکال دارد؟ فلسفه غسل چیست؟

پاسخ:

با سلام و ادب

بلی اشکال دارد و بعد از جنب شدن باید غسل جنابت نماید.
امّا بحث از این که  فلسفة وضو و غسل چيست، يا چرا با وجود اين كه انسان حمام كرده، نياز به وضو يا غسل دارد، در ابتدا باید دانست که  اين احكام و دستورهاي خدا است وخداوند آنها را به جهت مصالحی بر ما واجب نموده است که در بسیاری از موارد یا بسیاری از مصالح کاملا برای ما هویدا نیست .
ثانیا هدف اصلی و اولیه احکام برای طهارت روح و جان انسان است و پاکی و طهارت جسمانی فرع بر آن است. همان طور كه از امام علي بن موسي الرضا(ع) نقل شده است كه: «براي اين به وضو مأمور شده ايم كه بندگان هنگامي كه در پيشگاه خدا مي ايستند و با او مناجات مي كنند، پاك باشند و از آلودگي ها و نجاستها دور باشند و قلب انسان براي قيام در پيشگاه خدا نوراني و با صفا باشد».(1)

همان گونه كه از اين روايت و روايات مشابه با آن بر مي آيد ، هدف اساسي اين اعمال نورانيت و پاكي قلب ها است و در ضمن طهارت ظاهري نيز حاصل مي شود.
بنابراين وضو هم جسم را نظيف مي‌كند و هم از نظر معنوي به وسيلة قصد قربت، اثر تربيتي خوبي براي انسان دارد و موجب قرب الهي مي‌شود. در عين حال كه موجب تذكر و ياد آوري انسان و آماده كردن او به ايستادن در مقابل پروردگار مي شود.

غسل نيز همين طور است. وقتي كه انسان جنب شد، گرچه شايد قبلاً بدنش تميز بوده يا قبل از جنابت حمام كرده، ولي با جنابت دوباره ترشحاتي در بدن ايجاد مي‌شود و به اصطلاح در اوج لذّت جنسي كه معمولاً مقارن خروج مني است، سلسله اعصاب پاراسمپاتيك بر اعصاب سمپاتيك پيشي مي گيرد و تعادل به شكل منفي به هم مي‌خورد. اين موضوع ثابت شده كه براي تعادل اعصاب به هم خورده، تماس آب با بدن بسيار مؤثر است. از اين رو بايد تمامي بدن را شستشو داد چون تمامي بدن در حال جنب شدن تحريك مي‌شود و ترشحاتي از بدن خارج مي‌شود كه با غسل كردن از بين مي رود، علاوه بر اين فايده جسمي و رواني با قصد قربت كردن در غسل ، قرب معنوي حاصل مي‌شود ، اما اگر این عمل با نیت و به شکل خاص جریان نیابد ، هدف اساسی (قرب معنوی) حاصل نمی شود ؛ به همین خاطر می بینیم که در مسئله عبادات و از جمله غسل و وضو ، مسئله نیت بسیار مهم است و اگر همه جزئیات آنها عمل شود ، ولی نیت در آنها نشود ، کل عمل باطل است.

پس مسئله تذكر و ياد آوري خداوند كه  روح تمام عبادات را تشكيل مي دهد نبايد فراموش كرد و فوائدي كه ذكر و ياد خداوند براي انسان و تاثيري كه در اعمال و رفتار انسان دارد خود بحث مستقلي است.

غسل و وضو هر دو عبادتند و بايد با قصد قربت انجام شوند. اين اعمال، غير از اين كه باعث تميزي و نظافت جسماني هستند، روح و قلب را صفا و جلا مي دهند و در آن حال انسان احساس نزديكي و قرب به خدا دارد. فايدة غسل و وضو تنها نظافت جسماني نيست تا كسي بگويد وقتي كه بدن انسان تميز است، چرا بايد غسل يا وضو انجام دهد. فوائد ديگري غير نظافت بر اين عبادات مترتب است كه يكي از مهم ترين آن‌ها احساس قرب معنوي و تذكر وياد آوري انسان در مواقع مختلف از زندگي و اظهار تعبد و تسليم انسان در مقابل پروردگار  است در روايتي از امام صادق(ع) آمده است: «الوضو علي الوضو نورٌ علي نور(2) وضو بعد از وضو، نور ي بر نور است». يعني باعث نورانيت چند برابر مي‌شود.
پيامبر(ص) فرمود: «اگر انسان با طهارتي دوباره وضو بگيرد، براي او ده حسنه و ثواب نوشته مي‌شود».(3)

غسل و وضو از جمله طهارت هايي است كه غير از جنبة نظافت و تميزي بدن، باعث نورانيت قلبي و صفا و تقويت روح معنوي انسان مي‌شود و اين هدف اساسي در تشريع غالب احكام و تكاليف الهي به خصوص اعمال عبادي است و ايجاد نورانيت دل و نياز معنوي چيزي است كه انسان ها در هر عصر و زماني بدان نياز دارند ، به خصوص در عصر حاضر كه عصر ماشين و توجه به زندگي مادي و بحران معنويت در جوامع است.

 (1)تفسير نمونه، ج 4، ص 293.
(2)محمدي ري شهري ميزان الحكمه، عنوان4106.
(3) همان.