آداب و احکام بارداري و بچه دار شدن

پرسش:

با سلام.ميخواستم بدونم ايا اقدام به بارداري بدون انجام غسل جنابت جماع قبلي اشکال شرعي دارد؟لطفا جواب بديد ضروريه.ممنون
مرجع تقليد: حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي(مدظله)

پاسخ:

با سلام و ادب

الف ـ توصيه ها قبل از آميزش
در اين جا به برخي از اين توصيه ها اشاره مي شود:
1. تلاوت آيه نور توسط والدين، قبل از بارداري و توسط زن در ايام بارداري بسيار ضروري است «اللَّهُ نُورُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَوهٍ فِيهَا مِصْبَاحٌ الْمِصْبَاحُ فِى زُجَاجَهٍ الزُّجَاجَهُ كَأَنَّهَا كَوْكَبٌ دُرِّىٌّ يُوقَدُ مِن شَجَرَهٍ مُّبَارَكَهٍ زَيْتُونَهٍ لَّا شَرْقِيَّهٍ وَ لَا غَرْبِيَّهٍ يَكَادُ زَيْتُهَا يُضِى‏ءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُّورٌ عَلَى نُورٍ يَهْدِى اللَّهُ لِنُورِهِ مَن يَشَآءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَىْ‏ءٍ عَلِيمٌ»[1]
2. خوردن گلابي به پدر توصيه مي شود:
در کتاب کافي از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده: ايشان در حالي که به کودکي زيبا مي نگريستند فرمودند:
«ينبَغي اَن يکونَ اَبو هذَا الغُلامِ آکِل السَّفَرجَل؛ بايد پدر اين پسر بچه، گلابي خورده باشد.»[2]
هم چنين روايت شده است که پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ گلابي اش را تکه کرد به جعفر بن ابي طالب داد و به او فرمود: بخور! همانا گلابي رنگ را جلا مي دهد و فرزند را نيکو مي گرداند.[3]
3. خوردن کاسني به پدر سفارش شده است.[4]
4. خوردن قاووت به پدر و مادر توصيه شده است:
در روايت آمده است، مردي به امام صادق ـ عليه السلام ـ عرض کرد: اي پسر رسول خدا، فرزندي به دنيا مي آيد که در او ضعف و سبک مغزي است. حضرت فرمود:
«ما يمنَعُک مِن السَويق اَشرِبه و مُر اَهلَکَ بِهِ فَاِنَّهُ ينبِتُ اللَّحمَ و يشُدُّ العَظمَ ولا يولَد لکم اِلاَّ القَوي؛ چرا قاووت نمي خوري؟ آن را بخور و خانواده ات را هم به آن سفارش کن. به درستي که قاووت، گوشت را مي روياند و استخوان را محکم مي کند و فرزندي از تو به دنيا نمي آيد مگر اين که قوي باشد.»[5]
5. سفارش به خوردن انار.[6]

دعا براي فرزند دار شدن
1. نقل شده که امام صادق ـ عليه السلام ـ دعاي زير را توصيه فرمودند:
«اللهم لا تَذَرني فَرداً و أنت خيرُ الوارثين وحيداً و حشاً فَيقصُرُ شُکري عن تفکّري بل هب لي عاقبه صدقٍ ذکوراً و اناثاً آنَسُ بهم من الوحده و اسکُنُ اليهم من الوحده و أشکُرُکَ عند تمام النعمه يا وهّابُ يا عظيم يا مُعظِم ثمّ اعطِني في کلّ عافيهٍ شکراً حتي تُبلِغُني منها رضوانک في صِدقِ الحديث و اداءِ الاَمانه و الوَفاء بعهد.»
2. در حديث ديگر از ايشان نقل شده که فرمودند: در سجده اين دو آيه را بخوانيد:
«ربّ هَب لي من لدنک ذُرِيهً طيبهً اِنّک سميعُ الدعاء، ربّ لا تَذَرني فرداً و أنت خيرُ الوارثين».
3. در روايت ديگري نقل شده که فرمودند: بعد از نماز جمعه دو رکعت نماز بگذارد و رکوع و سجود را طولاني کند. سپس بگويد:
«اللهم انِّي اَسئَلُک بما سألک زکريا رَبِّ لا تَذَرني فرداً و انت خير الوارثين. اللهم هَب لي من لدنک ذُرِيهً طيبهً اِنّک سميعُ الدعاء. اللهم باسمِک استَحللتُها و في امانتک اخَذتُها فاِن قَضَيتَ في رَحِمِها ولداً فاجعَلهُ غلاماً مبارکاً زکياً و لا تَجعَل للشيطان فيه شَرَکاً ولا نصيباً».
4. در صبح و شام هفتاد مرتبه «سبحان الله»، ده مرتبه «استغفر الله ربي و اتوب اليه» و سپس نه مرتبه «سبحان الله» و يک مرتبه «استغفر الله ربي و اتوب اليه» گفته شود.
5. در هر سحر صد مرتبه استغفار شود و در صورت فراموشي قضاي آن به جا آورده شود و بهتر است «اَستَغفِرُ اللهَ رَبّي وَ اَتوبُ اِلَيه» گفته شود.

ب) در حين آميزش
1. تغذيه
در حين آميزش هيچ يک از مرد و زن مست نباشند و الکل مصرف نکرده باشند؛ چون موجب کمبود ويتامين d مي شود و در نتيجه استخوان بچه نرم مي گردد.
دکتر وازن معتقد است که اگر طفلِ خرفت و کم هوشي پيدا کرديد و توانستيد در اطراف وضع پدري و يا مادري او اطلاعات صحيحي کسب کنيد، به اين نتيجه خواهيد رسيد که يکي از والدين هنگام تشکيل نطفه مست بوده است.[7]
هم چنين نوع غذا (از نظر حلال و پاک بودن آن) اثر فراواني در فرزند دارد که لازم است در اين زمينه نيز توجّه کافي صورت گيرد.

2. حالات پدر و مادر
سيستم فکري و حالات رواني پدر و مادر در حين آميزش، بر روحيات فرزند مؤثر خواهد بود. اين تأثير در قرن هاي گذشته به وسيله يکي از پيامبران در رابطه با حيوانات آزمايش شده است. نقل شده حضرت موسي ـ عليه السلام ـ در زماني که چوپان حضرت شعيب ـ عليه السلام ـ بود، با او قرار دادي را به اين شرح بست که هر چه گوسفند ابلق (سياه و سفيد) در گله گوسفندان پيدا شد، به عنوان مزد به حضرت موسي ـ عليه السلام ـ داده شود. پس از قرار داد، حضرت موسي ـ عليه السلام ـ پوست بعضي از قسمت هاي عصاي خود را کند (يک قسمت با پوست و يک قسمت بدون پوست، مثل ابلق شد) و يک عباي ابلق به آن آويزان کرد و آن را در چراگاه گوسفندان نصب نمود. گوسفندان هنگام آميزش به آن نگاه مي کردند. در آخر سال که روز گرفتن مزد بود حضرت شعيب ـ عليه السلام ـ مشاهده کردکه اکثر بچه هاي گوسفندان، ابلق شده اند و تعجب کرد. علت را پرسيد. حضرت موسي ـ عليه السلام ـ فرمود از طريق ديدن در هنگام آميزش، وضع گوسفندان بدين شرح تغيير مي کند.[8]
در پي رواياتي که بيانگر تأثيرات، به پدران و مادران سفارش شده است که در حين نزديکي با وضوء بوده و به ياد خدا باشند. بديهي است ياد خدا موجب آرامش قلب مي شود و در فرزند اثر مثبتي خواهد داشت. هم چنين رغبت و ميل قوي جنسي زوجين، در زيبايي جنين و هوشمندي وي اثري قطعي خواهد نهاد. ترس و اضطراب والدين به هنگام عمل زناشويي، بدترين تأثير را بر روي طفل مي گذارد؛ همان گونه که آرامش خاطر پدر و مادر، تأثيري بس نيکو در فرزند مي نهد.
تأثير خستگي زياد، روي جنين کاملاً محسوس است و او را ضعيف و رنجور مي کند. در حديثي از معصومين ـ عليهم السلام ـ نقل شده است که فرموده اند: در شبي که از مسافرت بر مي گرديد و همينطور در شبي که مي خواهيد به مسافرت برويد، نزديکي نکنيد.
در ساعات اوليه شب با جسمي خسته و شکمي پر، آميزش صورت نگيرد، بلکه در ساعات پاياني شب که خستگي جسم تا حدي زايل و شکم نيز خالي شده نزديکي انجام شود. تجربه نيز نشان داده است فرزنداني که نطفه آن ها در ساعات پاياني شب منعقد مي شود از هوش بيشتري بر خوردارند.
از امام صادق ـ عليه السلام ـ نقل شده که فرمودند: «زفوا نساءکم ليلاً و اطعموا ضحي؛ در شب، زفاف کنيد و در روز وليمه دهيد.»

3. عوامل طبيعي و تأثير آن ها بر روي بدن
گاهي اوقات تغييرات خاصي در جنين پديدار مي شود. اين تغييرات مي تواند به علت تغيير ماهيت ژن ها و تقسيم غير طبيعي کروموزم ها باشد و مهم ترين عواملي که در تغيير ماهيت ژن ها مؤثرند عبارتند از:
الف: اشعه ماوراء بنفش؛ اين اشعه داراي فوائد و مضراتي است. از آن جمله تغييراتي است که بر روي نسل و نژاد ايجاد مي کند.
ب ـ اشعه مجهول؛ اين اشعه از کرات ديگر به زمين مي رسد؛ البته بنا به موقعيت فصول سال، فشار هوا، رطوبت، خشکي و غيره. جالب اين که حتي کسوف و خسوف هم در نطفه و تغيير شکل آن اثر فراوان دارد. آن هايي که به موتاسيون (تغيير وضع ژن ها) معتقدند و آن را آزمايش کرده اند مي گويند فصول سال، گرما، سرما، محل تشکيل نطفه و رطوبت هوا همه در نطفه اثر عميقي دارند.
با بررسي در روايات هم به دست مي آيد که از جمله اوقات مکروه براي عمل جماع، هنگام کسوف و خسوف و بادهاي تند و زلزله است.
پ ـ اشعه مادون قرمز: از خواص مهم اين اشعه تغييراتي است که در ژن هاي سلول هاي تناسلي به وجود مي آورد.
ت ـ اشعه گاما: جنس اشعه گاما از ذرات انرژي بوده و از اين رو خاصيت نفوذ آن بسيار زياد است. اين اشعه مضر، در نور خورشيد وجود دارد و اثرات منفي زيادي بر سلولهاي اوليه دارد که تقريباً بعد از سي سال ظاهر مي شود.
اکنون با توجه به اين نکته جالب است به حديثي که در اين زمينه نقل شده توجه کنيم.
نقل شده که حضرت رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «يا علي لا تُجامِع اِمرأَتَکَ في وَجِه الشَّمسِ وَ تَلَألؤها اِلاّ اَن تَرخِي ستراً فَيستُرکُما فَاِنه اِن قَضي بَينَکُما وَلَدٌ لا يزالُ في بُؤسٍ وَ فَقرٍ حَتّي يموتَ؛ يا علي در مقابل نور خورشيد مجامعت مکن مگر اين که پرده اي بياويزي که شما را بپوشاند؛ زيرا اگر در آن حال فرزندي به وجود آيد، هميشه در حال پريشاني و فقر است تا بميرد.»[9]
شايد يکي از نکات علمي آن کلام در اين است که اگر مانعي در مقابل اشعه وجود داشته باشد، از تأثير آن مي کاهد و البته چندي بيش نيست که بشر متوجه اين نکته مهم شده است.

4. مکروهات حين آميزش
از آن جا که به فرمايش ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ آميزش هاي ناشايست آثار سوئي از جمله بغض اهل بيت ـ عليهم السلام ـ را به دنبال دارد،[10] لازم است به سفارش هايي که در اين زمينه بيان شده توجه بيشتري صورت گيرد.
1. نگاه کردن فرج زن که سبب کوري فرزند مي شود.[11]
2. سخن گفتن غير از ذکر خدا که سبب لال شدن بچه مي شود.
3. خضاب کردن که موجب مي شود فرزند مخنّث شود.
4. به همراه داشتن انگشتري که در آن ذکر خدا يا چيزي از قرآن باشد.[12]
5. آميزش با همسر خود اما با شهوت زني ديگر که موجب ديوانگي فرزند مي شود.[13]
6. آميزش در حضور کودکي که صحنه را مي بيند يا کلام و نفس آن ها را مي شنود، چون سبب زنا کار شدن کودک ناظر خواهد شد.[14]
7. رو يا پشت به قبله بودن که لعنت خدا و ملائکه را در پي مي آورد.[15]
8. در بين راه و در داخل کشتي که لعنت خدا و ملائکه را در پي دارد.[16]
9. عريان نزديکي کردن.[17]
10. بعد از احتلام و قبل از وضو يا غسل که مي تواند سبب ديوانگي فرزند شود.[18]
11. ايستاده نزديکي کردن که در نتيجه آن فرزند در رختخواب بول مي کند.[19]
12. بي وضو بودن زن باردار در هنگام جماع که در اثر آن، فرزند کور دل و خسيس مي شود.
13. نزديکي در پشت بام که بچه رياکار، منافق و بدعت گذار خواهد شد.[20]
14. نزديکي در زير درخت ميوه دار که در نتيجه آن، فرزند جلاد و يا سرکرده ظلم خواهد شد.[21]
15. نزديکي در مقابل تابش مستقيم نور خورشيد، که در نتيجه آن، فرزند فقير خواهد بود تا زماني که بميرد.[22]

5. اوقاتي که عمل جماع مطلوب است.[23]
1. شب دوشنبه که در اثر آن، فرزند حافظ کتاب خدا و راضي به آنچه خداوند برايش قرار داده، مي شود.[24]
2. شب سه شنبه که در اثر آن بعد از سعادت اسلام، شهادت روزي او مي شود، خداوند او را با مشرکين عذاب نمي کند، دهانش خوشبو، دلش رحيم و جوانمرد خواهد بود و زبانش از دروغ، غيبت و تهمت پاک مي ماند.[25]
3. شب پنج شنبه که در پي آن، حاکمي از حکما و يا عالمي از علما خواهد شد.[26]
4. روز پنج شنبه هنگام زوال که در پي آن شيطان به او نزديک نگردد تا پير شود و سلامتي دين و دنيا روزي اش خواهد بود.[27]
5. شب جمعه که در پي آن، بچه خطيب و سخنگو خواهد شد.[28]
6. روز جمعه بعد از عصر که آن فرزند از دانايان مشهور خواهد شد.[29]
7. شب جمعه بعد از نماز عشاء که اميد است آن فرزند از ابدال[30] (فرزند شبيه والدين) باشد.
8. شب اول ماه رمضان[31]

6. اوقاتي که عمل جماع مکروه است
1. بين الطلوعين[32]
2. بعد از غروب تا رفتن سرخي طرف مغرب[33]
3. شب خسوف[34]
4. روز کسوف[35]
5. شب و روزي که در آن بادهاي سياه، سرخ يا زرد بوزد.[36]
6. هنگام زلزله[37]
در رابطه با اثر جماع در شش مورد فوق؛ آمده است که پدر و مادر در فرزند خود چيزي را که دوست دارند، نمي بينند.
7. در اول ماه (غير از ماه رمضان)، نيمه ماه و آخر ماه.[38]
8. هنگامي که آفتاب طلوع مي کند و زرد باشد.[39]
9. بعد از ظهر؛ که آن فرزند لوچ خواهد شد.[40]
10. بين اذان و اقامه؛ که فرزند، حريص بر خونريزي خواهد بود.[41]
11. شب عيد فطر؛ که فرزند، کثيرالشر خواهد بود.[42]
12. شب عيد قربان؛ که فرزند شش انگشتي و يا چهار انگشتي خواهد بود.[43]
13. شب نيمه شعبان؛ که آن فرزند، شوم و در صورتش نشان سياهي خواهد بود.[44]
14. ساعات اوليه شب؛ که آن فرزند ساحر خواهد بود و دنيا را بر آخرت بر مي گزيند.[45]
15. شبي که فرد قصد سفر دارد، که آن فرزند مالش را به ناحق صرف مي کند.[46]

7. ادعيه، اذکار و اعمال عبادي ويژه آميزش
دعا و طلب فرزند صالح، از جمله اعمال شب زفاف است. در اين زمينه روايت شده است که داماد هنگامي که عروس را مي آورد، دست بر پيشاني او بگذارد و بگويد:
«اَللّهُمَّ عَلي کِتابِکَ تَزَوَّجتُها وَ في اَمانَتِکَ اَخَذتُها و بِکَلِماتکَ اِستَحلَلتُ فَرجَها فَاِن قَضَيتَ في رَحِمِها شَيئاً فَاجعَله مُسلِماً سَوِياً وَلا تَجعَلُهُ شرکَ شيطانٍ.»
در مورد شب زفاف آداب ديگري نيز بيان شده که از آن جمله اند:
1. انجام 2 رکعت نماز قبل از جماع.
2. حمد خداوند سبحان و گفتن الله اکبر.
3. صلوات بر نبي اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و خاندان عصمت و طهارت ـ عليهم السلام ـ .
4. پس از آن دعاي زير را بخواند:
«اَللّهُمَّ ارزقني ألفَها و وُدَّها وَ رِضاها، وَ ارضِني بِها، و اجمَع بَينَنا بِأَحسَنِ اجتماعٍ وَ أُنسٍ وَ ائتِلاف، فَاِنَّکَ تُحِبُّ الحَلالَ وَ تُکرِهُ الحرامَ»[47]
زن هم پس از انجام سه مرحله اول؛ همين دعا را بخواند.
5. مرد دائماً درهنگام جماع نام خداي تعالي را بر زبان آورد تا شيطان از او دور بماند.
6. مرد از خداوند، فرزندي سالم، صالح و عاقبت به خير طلب کند. يکي از دعاهاي وارده چنين است:
«بسم الله الرحمن الرحيم الَّذي لا اِلهَ اِلاّ هُوَ بَديعُ السَّماواتِ وَ الاَرضِ، أَللّهمَّ اِن قَضَيتَ مِنّي في هذِهِ خَليفَهً فَلا تَجعَل لِلشَّيطانِ فيهِ شِرکَاَ وَلا نَصيباً ولا حَظّاً وَ اجعَلهُ مُخلِصاً مِنَ الشيطانِ و رِجزِهِ، جلَّ ثناؤکَ.»[48]
هم چنين از ابي جعفر ـ عليه السلام ـ روايت شده که فرموده اند در هنگام جماع گفته شود: «اَللّهُمَّ ارزُقني وَلَداً وَ اجعَلهُ تَقيا زَکياً لَيسَ في خَلقِهِ زيادَهٌ وَلا نُقصانٌ واجعَل عاقِبَتهُ اِلي خَيرٍ».[49]
7. در هنگام آميزش بگويد: «اَللّهُمَّ اِن رَزَقتَني ذَکَرَاً سَمَّيتُهُ مُحَمَداً». در روايت ديگري نيز وارد شده که نيت کند اگر صاحب فرزند پسر شد نام او را علي بگذارد.
8. «بسم الله الرحمن الرحيم» و استعاذه «اَعوذَُ بِالله مِنَ الشّيطانِ الرَّجيم» بگويد.[50]

توصيه هاي دوران بارداري
به طور کلي چند اصل در دوران بارداري توصيه مي شود:
1. تغذيه مناسب.
2. استراحت کافي
3. داشتن آرامش روحي و معنوي
4. انجام ورزش هاي مناسب
5. انجام مراقبت هاي دوران بارداري
6. شناخت علائم خطر در حاملگي
5. مراقبت هاي دوران بارداري

الف: حمام کردن
دوش گرفتن در طول حاملگي مشکلي ايجاد نمي کند. معمولاً خانم هاي حامله بيشتر عرق مي کنند و ترشحات مهبلي بيشتري دارند. بنابر اين حمام روزانه نه تنها آرام بخش است، بلکه از عفونت هاي مختلف نيز جلوگيري مي کند. بهتر است از همان اول از دوش (به جاي وان) استفاده شود و زن حامله روي زمين نيز ننشيند. استفاده از حمام هاي لغزنده و پوشيدن دمپايي هاي ابري در حمام خطرناک مي باشد؛ زيرا احتمال بهم خوردن تعادل و لغزيدن زياد است. آب حمام بهتر است ملايم باشد، نه خيلي گرم و نه خيلي سرد، چون آب هاي خيلي گرم يا سرد باعث تحريک شديد رحم شده و ممکن است به سقط بينجامد.

ب ـ لباس و کفش
لباس در دوران بارداري، بايستي راحت و نرم و متناسب با فصل انتخاب شود. در موقع زمستان بايد از زيرپوش هاي کلفت و پالتوهاي ضخيم و گرم استفاده کرد. از ماه چهارم به بعد از پوشيدن لباس هاي تنگ و بستن کمربند چرمي به دور شکم بايد خودداري کرد؛ چون فشار آن بر رگ ها باعث مي شود خون در رگ هاي پاييني جمع شود و سب تورم و واريس گردد. استفاده از جورابهاي تنگ و کشدار نيز همين اثر را دارد.
زن حامله بايد از پوشش هاي زبر و خشن بپرهيزد؛ چون باعث به وجود آمدن بيماري هاي پوستي به خصوص اگزما در ناحيه جنين مي شود. بهتر است لباس از جنس کتان باشد که نرم تر است. هم چنين رنگ آن سفيد باشد تا چرک شدن آن زودتر مشخص شده و عوض گردد. علاوه بر آن، در لباس سفيد، تهويه بهتر انجام مي گيرد. استفاده از لباس زير نخي، عوض کردن در هر روز و اطو زدن آن، و عدم استفاده از آب آلوده و مواد مشکوک در شستشو نيز به خانم هاي باردار توصيه مي شود در موارد کفش نيز بهتر است زن حامله از پوشيدن کفش هاي پاشنه بلند ـ به دليل فشاري که بر ستون فقرات که خود تحت فشار رحم است وارد مي کند ـ پرهيز کند و در ضمن چون قوزک پا در زمان حاملگي مقداري متورم مي شود، بهتر است يک شماره بزرگ تر کفش بگيرد تا باعث ناراحتي نشود.
به مادران توصيه مي شود از سينه بندهاي تنگ که باعث جلوگيري از رشد غدد شيري مي شود پرهيز نموده و از کرست هاي يکسره اي که حالت ارتجاعي دارند استفاده کنند.

پ ـ مراقبت از دهان و دندان
در موقع بارداري اغلب دندان ها مستعد براي کرم خوردگي است، بنابر اين مسواک را نبايد فراموش کرد. پر کردن و کشيدن دندانها با بي حسي موضعي اشکالي ندارد؛ اما از کارهاي طولاني و خسته کننده بايد پرهيز نمود.

ت ـ نظافت سينه ها و دستگاه تناسلي
سينه ها هم به اندازه بچه احتياج به مراقبت دارند، بنابر اين يک تا دو بار شستشو، در طول روز لازم است.
از ماه چهارم به بعد سينه داراي ترشحاتي مي باشد که روي پيراهن نيز مشخص مي شود، بايد در رفع اين لکه ها از روي لباس کوشيد؛ چون عامل بيماري مي باشند. شستن نوک سينه با الکل کار درستي نيست. هم چنين براي شستشو نوک سينه ها از صابون استفاده نکنيد، چون باعث پاک شدن چربي طبيعي آن ها و در نتيجه ايجاد ترک در آن ناحيه مي شود.[51]
براي مهيا کردن سينه جهت شير دادن، نوک سينه را به سمت بيرون بياوريد و با نوک انگشتان و شصت آن را به آرامي ماساژ دهيد (به صورت دايره اي حول آن) اين مسئله باعث مي شود که نوک سينه نرمش بيشتري پيدا کرده و در زمان مکيدن بچه ترک نخورد. هم چنين از هفته سي ام بارداري به بعد دست ها را در قسمت خارجي سينه بگذاريد و آن ها را به سمت نوک سينه با ملايمت ماساژ دهيد. اين کار را مي توانيد در طي حمام کردن انجام دهيد.
نظافت دستگاه تناسلي نيز لازم است، زيرا ميکروب ها از اين طريق وارد بدن شده و باعث به وجود آمدن عوارضي مي گردند. به خانم هاي حامله توصيه مي شود که روزانه لباس زير خود را عوض کنند.

ث ـ مسافرت
معمولاً در دوران بارداري مسافرت هاي طولاني توصيه نمي شود و در صورت لزوم، حتماً قبل از سفر بايد با پزشک خود مشورت نمايد. در مسافرت هاي طولاني با اتومبيل، خانم باردار بايد هر 2 ساعت يکبار از اتومبيل خارج شود و به مدت 10 دقيقه استراحت نمايد. کمربندهاي ايمني را حين سفر ببنديد، به شکلي که قسمت شانه اي کمربند بين دو سينه عبور کند و سپس از زير شکم گذشته و روي آن ران ها بسته شود. زناني که سابقه سقط يا زايمان زودرس دارند، بايد از مسافرت در ماه هاي اول و آخر حاملگي خود داري نمايند.

ج ـ مراقبت از کليه ها
براي مراقبت از کليه بايد روزانه 3 تا 4 ليوان شير يا مايعات ديگر ميل شود. در ماه هاي آخر فشار به کليه ها باعث افزايش اوره ادرار و در نتيجه تورم بدن مي شود، لذا مقدار اوره ادرار بايد اندازه گرفته شود، اما نگران زياد شدن اوره نباشيد، فقط نمک کم مصرف کنيد. چنانچه رنگ ادرار تغيير کند و خيلي تيره شود، يا بوي نامطبوعي پيدا کرده يا هنگام دفع با سوزش همراه باشد، فوراً به پزشک مراجعه کنيد.

ج ـ اجابت مزاج
در دوران حاملگي به علت تغييرات دستگاه گوارش و فشاري که رحم به روده ها وارد مي کند، اجابت مزاج نامنظم مي شود؛ لذا خانم باردار بايد از مايعات و هم چنين سبزيجات و ميوه جات بيشتر استفاده نمايد. حرکت و فعاليت نيز در بهبود وضع اجابت مزاج مؤثر است. بهتر است در دوران بارداري از مصرف داروهاي مسهل پرهيز نموده و به جاي آن از ميوه هايي مثل گوجه، هلو، انجير و زردآلو استفاده شود. خوردن روغن زيتون نيز مفيد است.
در تمام دوران بارداري، بايد شکم نرم بوده و از يبوست جلوگيري شود. براي نرمي شکم شورباهاي ساده بسيار چرب بخورد و چانچه شکم بسيار قبض باشد، براي رفع يبوست، خوردن شير خشت و امثال آن مؤثر خواهد بود.[52]

ح ـ روابط زناشويي
يک خانم باردار سالم، مي تواند روابط جنسي خود را ادامه دهد و فقط در مواردي که خطر سقط، زايمان زودرس و پارگي کيسه آب وجود دارد، بايد از انجام مقاربت خودداري کند.
البته طبق نظريه بوعلي سينا، توصيه مي شود در تمام دوران حاملگي، روابط زناشويي بسيار بسيار محدود گردد.[53]

خ ـ واکسيناسيون
تزريق هر نوع واکسن در دوران بارداري حتماً بايد با نظر پزشک باشد. واکنسي که به طور معمول در دوران بارداري تزريق مي شود، واکسن کزاز است. واکسيناسيون مادر بر عليه بيماري کزاز از ابتلاي نوزاد و مادر به اين بيماري جلوگيري مي کند.

دـ مصرف سيگار
مادراني که در طول بارداري سيگار مي کشند، در مقايسه با افراد سالم نوزادان کوچکتري به دنيا مي آورند. هم چنين مصرف سيگار و مواد مخدر براي جنين مضر مي باشد. در زنان معتاد درصد از دست دادن کودکان بيشتر و کودکان آسيب پذير ترند. مرگ و مير کودکان در زنان معتاد 6 برابر نوزادان ديگر است و نيز نقص عضو مادرزادي بيشتري دارند و ... لذا خانم هاي باردار بايد به طور کامل از کشيدن سيگار و استفاده از مواد مخدر پرهيز نمايند.

ذ ـ مصرف الکل و داروها
مصرف الکل توسط مادر در جنين ايجاد ناهنجاري مي کند و ختم زودرس حاملگي در خانم هايي که الکل مصرف مي کنند بيشتر مشاهده شده است. الکل صرف نظر از مسموميت، ويتامين هاي مورد نياز مادر و جنين را منهدم مي کند و در نتيجه، نوزاد ناقص و معيوب مي شود. داروها به علت تأثير بر روي سير طبيعي حاملگي و رشد جنين، نبايد در طول بارداري مصرف شوند و خانم هاي باردار بايد قبل از مصرف هر نوع دارو (اعم از ضد انعقادي، خواب آور، آرام بخش و غيره) با پزشک مشورت نموده و از خود درماني پرهيز کنند.

ر ـ پرتو نگاري (راديولوژي)
به دليل احتمال ايجاد اختلال، دريافت هر نوع اشعه در حاملگي ممنوع است، بنابراين خانم باردار در هنگام مراجعه به پزشک بايد او را از وضعيت خود مطلع نمايد.

ز ـ تماس با حيوانات اهلي
برخي از حيوانات اهلي منتقل کننده بيماري هايي هستند که بر روي حاملگي و جنين تأثيرات نامطلوبي مي گذارد. از جمله اين حيوانات مي توان گربه را نام برد که در صورت انتقال عفونت از اين حيوان به خانم باردار، در مراحل اوليه حاملگي منجر به سقط جنين و در مراحل پاياني حاملگي منجر به مرگ جنين و در صورت باقي ماندن جنين، ايجاد ناهنجاري هايي از قبيل اشکالات مغزي، عقب ماندگي ذهني و غيره خواهد شد. بنابر اين خانم باردار بايد از تماس با حيوانات اهلي جداً خودداري نمايد.

ژـ تماس با عوامل بيماري زا
خانم باردار بايد از تماس با افراد مبتلا به بيماري هاي عفوني، رفت و آمد در اماکن عمومي و شلوغ و سربسته و مکان هايي که احتمال آلودگي وجود دارد، هم چنين استفاده از مواد غذايي تهيه شده در خارج از منزل و به طور کلي شرايطي که سلامت مادر و جنين را به خطر مي اندازد جداً خودداري کند.

6. علائم خطر در بارداري
تورم در صورت، دست ها، پاها، تب شديد، کبودي در بدن، درد در ناحيه شکم و رحم، هرگونه خونريزي، تهوع بي موقع و مداوم همراه با اسهال، سردردهاي مداوم و بلا انقطاع و تاري ديد، دفع آب از ناحيه واژن، تصادف يا افتادن شديد و ناگهاني، کاهش حرکات جنين، تپش قلب و تنگي نفس و سوزش ادرار[54]، از جمله علائم خطر در مدت بارداري مي باشند.

ب ـ توصيه هايي که به صورت کلي بيان شده است
1. هميشه با وضو باشد، مخصوصاً هنگام خوردن غذا.
2. شب ها به آينه نگاه نکند.
3. با کوشش تمام از گناهان بپرهيزد.
4. حتي الامکان مستحبات را انجام دهد.
5. آرامش را حفظ کند و عصباني نشود.
6. با گذاشتن نوار قرآن و خواندن قرآن به صورت روزانه مي تواند به حافظ قرآن شدن فرزند خود کمک کند.
7. خواندن تسبيحات حضرت زهرا ـ علهيا السلام ـ بعد از هر نماز و شب قبل از خواب.
8. خواندن 40 روز زيارت عاشورا با صد لعن و صد سلام و دعاي علقمه.
9. خواندن 40 روز سوره يس و فوت کردن به انار و خوردن آن.
10. خواندن 40 بار سوره يوسف و فوت کردن به سيب و خوردن آن.
11. خواندن 40 بار دعاي توسل.
12. خواندن 40 روز زيارت جامعه.
13. خواندن 40 روز زيارت آل ياسين و دعاي بعد.
14. خواندن 40 شب جمعه دعاي کميل.
15. خواندن 40 روز جمعه دعاي ندبه.
16. خواندن 40 عصر جمعه دعاي سمات.
17. خواندن 40 شب جمعه و يا 40 شب، سوره حديد، حشر، تغابن، جمعه و صف قبل از خواب.
18. خواندن حداقل 40 شب نماز شب.
19. 40 روز جمعه، غسل جمعه کردن. (با توجه به اين که دوران بارداري به طور معمول 40 هفته است و در حديث نيز وارد شده که در اثر 40 غسل جمعه به صورت پي در پي، فشار قبر بر داشته مي شود.)
20. يک ختم قرآن کردن به خصوص براي سلامتي امام زمان ـ عجل الله تعالي فرجه الشريف ـ .
21. خواندن 40 بار حديث کساء و زيارت امام زمان ـ عليه السلام.
22. خواندن 40 روز دعاي عهد بعد از نماز صبح.
23. خواندن سوره توحيد در هر روز 50 مرتبه بعد از نماز صبح.
24. خواندن سوره قدر در هر روز 50 مرتبه بعد از نماز صبح.
25. هر روز 140 مرتبه ذکر صلوات.
26. 70 بار استغفار بعد از نماز.
27. خوردن مويز به مدت 40 روز ناشتا، هر روز بيست و يک عدد با بيست و يک بسم الله.
28. در موقع تکان بچه دست روي شکم بگذارد و صلوات و سوره توحيد را تلاوت کند.
29. به فکر خدا بودن، رفع حوائج مردم را کردن، در چهره افراد مؤمن و زيبا روي نگاه کردن، رفت و آمد نکردن با افرادي که مشکل اخلاقي دارند، رفتن به زيارت، دوري از معاصي بخصوص دروغ و غيبت، نماز اول وقت خواندن، الله الله زمزمه کردن، به قرآن گوش دادن.
30. براي صبور شدن بچه، دست را روي شکم گذارده، سوره والعصر را بخواند.
31. فرزند را در شکم مادر نام گذاشتن و انتخاب نام نيکو مانند محمد، علي و فاطمه و او را به نام خواندن.
32. تلاوت قرآن خصوصاً مداومت بر سوره «انبياء» ـ هر قدر که بتواند ـ براي صالح شدن فرزند بسيار مؤثر است.
33. يکي از روش هاي مؤثر براي ايجاد پيوستگي بين والدين و جنين قبل از تولد او، صحبت کردن با جنين است. اين رفتار خاطرات خوبي از دوران قبل از تولد در جنين باقي مي گذارد و بعد از تولد نيز کودک صداهاي آشنا را به ياد مي آورد.[55]
34. در طول بارداري به تغذيه و رعايت نکات بهداشتي (به گونه اي که قسمت هاي مختلف بيان شد) توجه داشته باشد.

--------------------------------------------------------------------------------
[1] . نور / 35.
[2] . کافي، ج6، ص 22.
[3] . بحار الانوار، ج66، ص 170.
[4] . همان، ج62، ص 215.
[5] . همان، ج66، ص 278.
[6] . همان، ج63، ص 164.
[7] . بهداشت ازدواج در اسلام، ص 153.
[8] . همان، ص 89 به نقل از تفسير صافي، چاپ تهران، جزء دوم از مجلّد دوم، ص 200، ذيل آيه 29 سوره قصص.
[9] . وسائل الشيعه، ج7، کتاب النکاح، ص 187، ب 149.
[10] . تهذيب، ج7، ص 407، روايت 135؛ الفقيه، ج3، ص 404، روايت 4414؛ بحار، ج39، ص 278، روايت 82.
[11] . بحار، ج76، ص 337، روايت 2، باب 67؛ وسايل الشيعه، کتاب النکاح، ج7، باب 85.
[12] . وسايل الشيعه، کتاب النکاح، ج7، باب 105.
[13] . همان، باب 188.
[14] . کافي، ج5، ص 500؛ وسايل الشيعه، کتاب النکاح، ج7، باب 94.
[15] . وسايل الشيعه، کتاب النکاح، ج7، باب 98.
[16] . وسايل الشيعه، کتاب النکاح، ج7، باب 98.
[17] . همان، باب 188.
[18] . همان، باب 99.
[19] . همان، باب 189.
[20] . همان، باب 189.
[21] . همان، باب 187.
[22] . همان.
[23] . جهت اطلاع بيشتر نسبت به احاديث ذکر شده در اين زمينه مي توان به کتب زير مراجعه نمود:
کافي، ج5/؛ وسايل، ج14؛ مستدرک، ج6؛ بحار، ج10 و ج58، ص 62، 89 و 103.
[24] . وسايل الشيعه، ج7، باب 190.
[25] . همان.
[26] . همان.
[27] . همان.
[28] . همان.
[29] . همان.
[30] . همان.
[31] . حليه المتقين.
[32] . وسايل الشيعه، ج7، باب 89.
[33] . همان.
[34] . همان.
[35] . همان.
[36] . همان.
[37] . همان، باب 90.
[38] . همان.
[39] . همان، باب 99.
[40] . همان، باب 187.
[41] . همان.
[42] . همان.
[43] . همان.
[44] . همان.
[45] . همان، باب 189.
[46] . همان.
[47] . همان، باب 81.
[48] . وسائل الشيعه، ج7، باب 97.
[49] . همان، ج20، ص 117، باب 55، حديث 25180.
[50] . همان، ج7، باب 96، هم چنين روايت شده است : قال لي ابوجعفر ـ عليه السلام ـ .... قال اِن ذَکَرَ اسمِ اللهِ تَنَحَّي الشيطانُ وَ اِن فَعَلَ وَ لَم يسَمَّ أَدخَلَ ذَکَرَهُ وَ کَانَ العَمَلُ مِنهُما جَميعاً وَ النُّطفَهُ وَاحِدَهٌ. (کافي، ج5، ص 501).
[51] . بهداشت مادر و کودک.
[52] . قانون در طب.
[53] . کتاب قانون، بو علي سينا، کتاب سوم، بخش سوم.
[54] . راهنماي بيمار از پذيرش تا ترخيص و مراقبت در منزل (دانشکده علوم پزشکي و خدمات بهداشتي درماني قم).
[55] . فصلنامه شير مادر، شماره9.