پرسش:
----------------------------------------------
ذهابی:
با عرض سلام بر همسنگر عزیز
برادرم امروز یکی از دوستان سئوالی کرد گه جوابش را بلد نبودم گزاشتم تا پیرامون ان تحقیق نمایم . اگر شما جوابش را می دانید متشکر می شوم که به ایمیلم جواب انرا ودلیل روائی وسندش وحکم انرا برایم بنویسید .اما سئوال :
به چه دلیل دیه یهودیان در ذمه اسلام نصف دیه مسلمانان است وایا این حکم خاص یهودیان است ویا شامل سایر اهل کتاب می گردد.
با تشکر از برادر ارجمندم .
الاحقر ذهابی ...
پاسخ:
-------------------------------------------------------
سلام
دوست عزیز این بحث بسیار مفصل است چون این حكم بین فقها اختلافی است و بنده بسیار اجمالی عرض میكنم.
به طور کلى، سه دسته روایات دراین باب نقل شده که آنها را جداگانه عرض میكنم:
دسته اول روایاتى است که مىگوید دیه اهل کتاب چهار هزار درهم مىباشد . مانند روایت ابو بصیر از ابى عبدالله علیه السلام که فرمود:
دیه یهودى و نصرانى چهار هزار درهم و دیه مجوسى هشتصد درهم است .
و روایت مرحوم صدوق:
گفت: روایتشد که دیه یهودى، نصرانى و مجوسى چهار هزار درهم استبه دلیل این که آنها اهل کتاب هستند .
دسته دوم روایاتى است که می گوید دیه آنها مساوى با دیه مسلمانان می باشد . مانند روایت صحیحه ابان بن تغلب از ابى عبدالله علیه السلام:
فرمود: دیه یهودى، نصرانى و مجوسى، برابر دیه مسلمان است .
و روایت صحیحه زراره از ابى عبدالله علیه السلام:
فرمود: هر کسى که رسول خدا صلى الله علیه و آله با او قرارداد ذمه منعقد کند، دیه او کامل است .
و دسته سوم که مؤید نظر مشهور فقهاى شیعه است و مىگوید که دیه اهل کتاب هشتصد درهم می باشد . مانند روایت صحیحه ابن مسکان از ابى عبدالله علیه السلام:
فرمود: دیه یهودى، نصرانى و مجوسى، هشتصد درهم است .
دسته اول باید گفت که هر دو روایت از نظر سندى ضعیف می باشند .دلایل مفصل است بماند...
روایات دسته دوم گرچه از نظر سندى صحیح می باشند ولى مانند دسته اول، مورد عمل فقها قرار نگرفته که این نکته خود یکى از عوامل سقوط اعتبار این روایات و مستندى براى راى مشهور به حساب می آید . چرا که، بر اساس نظریه معروف و سیره رایج در عمل به احادیث، عمل مشهور فقها به یک روایت و یا اعراض و عمل نکردن آنها به روایتى می تواند به عنوان دلیل مستقلى براى یک راى فقهى به حساب آید .
اما علت حكم را می توان اینگونه گفت:
1. ما به علت و فلسفة واقعی احكام دسترسی نداریم، اما براساس متون اسلامی به قدر بضاعت خود می توانیم به مقداری از فلسفة احكام دسترسی پیدا كنیم.
2. كافر حربی براساس رویاروئی با اسلام جان و مالش محترم نیست و دیه ندارد.
3. در قوانین فعلی جمهوری اسلامی دیه مسلمان و اهل كتاب یكی است.
4. دیه قیمت انسان نیست بلكه جبران خسارت مالی است. لذا نمی توان گفت كه اگر دیة كافر كمتر باشد به شخصیت او توهین شده. اگر دیه براساس شخصیت بود باید دیه و قصاص انبیاء و دانشمندان بیشتر باشد در حالیكه دیه آنان یكسان است.
5. حق دیه به مقتضای مصونیتی است كه حكومت در قبال پیمانی كه با اهل كتاب بسته به آنان اعطاء می كند.
6. اصل، عدم ستم و لزوم رفتار عادلانه است چنانكه قرآن می فرماید: كونو قوامین بالقسط ولی عدالت بمعنای مساوات و برابری نیست بلكه هر كس بر طبق شایستگی هایش از مواهب بیشتری برخوردار می شود. بر فرض كه دیه مسلمان با غیرمسلمان یكی نباشد، ظلمی صورت نگرفته چون مسلمان براساس ایمان به خدا دارای ارزشی بالاتر است.
یا علی
