پرسش:
باسمه تعالی با سلام و تحیّت 1- پیرامون «جایگاه عقل دراجرای مسائل فقهی و احکام شرعی برای مقلِدین» توضیح فرمائید؟ 2- با عنایت به جمله معروف فقهای معظم:«کل ما حکم به الشرع حکم به العقل و کل ما حکم به العقل حکم به الشرع» و با توجه به کلی بودن احکام استنباطی که مراجع معظم تقلید بیان می نمایند و تفویض تشخیص موضوع به مکلف، چنانچه مقلِد با در نظر گرفتن موقعیت زمانی و مکانی و بواسطه عقل منطقی، وظیفه دینی خود را تشخیص دهد(هرچند به ظاهر در تضاد با حکم بیان شده از سوی مرجع تقلید بوده باشد) و مغایر اصول اسلامی نباشد، تکلیف شخص مقلِد چیست؟ متشکرم
پاسخ:
با سلام و تشکر از حسن اعتماد جنابعالی
1 - جایگاه عقل مقلد در حد تطبیق حکم یا فتوای مرجعش بر مصادیق بر کسی مخفی نیست بدیهی است بدون لحاظ قوه عقل نمی توان حکم یا فتوای مرجع تقلید را تشخیص و به اجرا در آورد بنابراین در پاسخ سوال اول که جایگاه عقل در اجرای مسایل فقهی برای مقلد چیست ؟ جواب همان بود که گفتیم .
2 – قاعده تلازم بین حکم عقل و شرع یکی از راه های تشخیص حکم الهی است اما اینکه مقصود از این عقل چیست و اصولا کدام حکم عقلی است که کاشف از حکم شرعی است ، مطلب ساده ای نیست که مقلدان مخصوصا مقلدانی که هیچ گونه اطلاعی ندارند بتوانند از این طریق وظیفه دینی و شرعی خود را بدست آورد بنابراین حکم عقلی مقلد در تشخیص در حد تطبیق بر مصداق نافذ است و تفویض تشخیص موضوع به مقلد ربطی به قاعده تلازم ندارد یعنی مقلد در تطبیق فتوا بر موضوع و مصداق به قاعده تلازم تمسک نمی کند وعقلی که برای تطبیق بر مصداق لازم است از حیث کیفیت و مقدار با عقلی که در قاعده تلازم لازم است متفاوت است و تضاد تشخیص عقلی مقلد با تشخیص عقلی مرجع تقلید و اینکه کدام مقدم است اولا بسیار بعید به نظر می رسد و ثانیا با توجه به علم و تعقل یک مرجع حتی در تشخیص موضوع نمی توان به راحتی اولویت را به تشخیص مقلد داد .
آری اگر حکم کلی از سوی مرجع بیان شده و تشخیص موضوع و مصداق به عهده مقلد گذاشته شده ، تشخیص موضوع مقلد ملاک است مثلا مرجع گفته خون نجس است اگر مقلد به تشخیص خودش لباس خود را خونی یافت باید آن را نجس بداند گرچه اگر مرجع تقلیدش در آنجا باشد و بگوید این خون نیست اعتباری ندارد ملاک تشخیص خود مقلد است .
برادر عزیز اگر مقصودتان از سوال مذکور چیز دیگری بوده در ارتباط بعدی با ذکر مثال برای تضاد مذکور بیان فرمایید .
