علت ازدواج های نا مبارک چیست؟

پرسش:

چرا ازدواج ها نامبارک شده اند؟

پاسخ:

با توجه به آثار و برکات مادی و معنوی ازدواج و با عنایت به اینکه کمتر کسی تا پایان عمر عزب باقی می ماند. پس ریشه این همه معضلات و مشکلات و اختلافات و تنش ها و جدایی ها و حتی قتل های خانوادگی کجاست؟

قرآن، برای صرفِ خواندن و سر سفره عقد گذاشتن و زیر سقف اتومبیل و سر قبر اموات و در قاب‌های طلایی و زرکوب نهادن نیست. اگر چه همه این‌ها و بلکه هر کاری که جایگاه والای قرآن را در ذهن و زندگی انسان طرح و تعیین کند مفید، لازم و بجاست، اما قرآن برای زندگی است.

 قرآن آئین نامه‌ای برای بندگی، بالندگی و سازندگی است که مهارت‌های ارتباط مؤثر، شیوه‌های تربیت دینی فرزندان، آئین همسرداری، روش‌های غلبه بر اضطراب، افسردگی، اضطراب و فنون غلبه بر دشمنان و خلاصه چگونه زیستن و چگونه مردن را به ما می‌آموزد. با توجه به بالا رفتن آمار طلاق و تنش‌های خانوادگی و بعضاً فاصله و گسستی که بین نسل‌ها  و لایه‌های مختلف اجتماعی مشهود می‌باشد و نیز با تاکید بر نقش و اهمیت بسیار بالای نهاد خانواده در ساماندهی و سالم سازی سایر نهادهای اجتماعی بر آن شدیم تا تأملی بر پیش نیازها و مهارت‌های تحکیم بنیاد این نهاد مهم اجتماعی به عنوان اولین مدرسه و آموزشگاه مؤثر در زندگی اجتماعی داشته باشیم.

با مطالعه و مرور آیات و روایات و سایر منابع دینی این واقعیت بدست می‌آید که ازدواج و تشکیل خانواده مستحب مؤکد است ولی به عللی واجب می‌گردد.

چنانکه ترک ازدواج باعث آلودگی فرد به گناه شود واجب می‌شود.

در سوره نور آیه 32 چنین آمده است:

وَ أَنكِحُواْ الْأَیَامَى‏ مِنكمُ‏ْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبَادِكمُ‏ْ وَ إِمَائكُمْ إِن یَكُونُواْ فُقَرَاءَ یُغْنِهِمُ اللَّهُ مِن فَضْلِهِ  وَ اللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیم

«زنان و مردان مجرد و غلام و کنیزهای شایسته‌شان را همسر دهید، اگر فقیر باشند خدا از فضل خود بی نیازشان می گرداند، خداوند بخشنده و داناست»

رسول گرامی اسلام تصریح فرموده است:

ازدواج کنید و پسران و دختران مجرد را همسر دهید، نشانه نیک بختی مسلمان این است که مخارج شوهر کردن زنی را به عهده بگیرد. چیزی نزد حضرت حق محبوبتر از خانه ای که در اسلام به سبب نکاح آباد شود نیست. (ازدواج در اسلام – علی مشکینی ص 11)

چرا در اسلام ازدواج یک امر مقدس و یک عبادت تلقی شده، با اینکه از مقوله ی لذّات و شهوات است؟ یکی از علل آن این است که ازدواج اولین قدمی است که انسان از خودپرستی و خوددوستی به سوی غیر دوستی بر می دارد. تا قبل از ازدواج فقط یک «من» وجود داشت و همه چیز برای «من» بود

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم ازدواج را از اصلی ترین عوامل تقویت کننده باورهای دینی دانسته و تاکید می فرمایند:مَن تَزوَّجَ فَقَد أحرَزَ نِصّفَ دینِهِ،... «هر کس ازدواج کند، نیمی از دینش را بازیافته، نسبت به نیم دیگر تقوای الهی را رعایت کند». (بحار ج 103 ص 219)

همچنین امام صادق علیه السلام می فرماید: مردی نزد پدرم حضرت باقر علیه السلام آمده فرمود همسر داری؟ عرضه داشت ندارم، پدرم به او گفت دوست ندارم دنیا و آنچه در آن است از من باشد و یک شب را بدون همسر به سر برم. آنگاه پدرم گفتارش را ادامه داد و فرمود: دو رکعت نمازی که مرد همسردار می خواند بهتر است از قیام شب مرد مجرد به عبادت و روزه گرفتنش در روز! (وسایل الشیعه ج 14 ص 7)

در جای دیگر فرمود: همسر انتخاب کنید که باعث وسعت رزق است. (وسایل الشیعه ج 14 ص 7)

جان کلام در مورد اهمیت و جایگاه ازدواج و تشکیل خانواده همین بس که رسول گرامی اسلامی آن را محبوبترین بنا در اسلام و نزد خداوند دانسته است. (بحار -  103- ص 222) به راستی ازدواج و تشکیل خانواده چه آثار و برکاتی دارد که این چنین در آیات و روایات بر آن تأکید و تصریح شده است؟

استاد شهید مرتضی مطهری صریح ترین و زیباترین پاسخ را به این سؤال داده است وی در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام می نویسد: «چرا در اسلام ازدواج یک امر مقدس و یک عبادت تلقی شده، با اینکه از مقوله ی لذّات و شهوات است؟ یکی از علل آن این است که ازدواج اولین قدمی است که انسان از خودپرستی و خوددوستی به سوی غیر دوستی برمی دارد. تا قبل از ازدواج فقط یک «من» وجود داشت و همه چیز برای «من» بود.

 اولین مرحله ای که این حصار شکسته می شود، یعنی یک موجود دیگری هم در کنار این «من» قرار می گیرد و برای او معنی پیدا می کند، کار می کند، زحمت می کشد، خدمت می کند نه برای «من» بلکه برای او وی همچنین ازدواج و تشکیل خانواده را موجب پختگی و قوام انسان دانسته و  موقعیت و مقامی را که انسان با ازدواج بدست می آورد، با هیچ چیز دیگر نمی تواند بدست آورد.» عین عبارت استاد را با هم می خوانیم: این پختگی جز در پرتو ازدواج و تشکیل خانواده پیدا نمی شود، در مدرسه پیدا نمی شود، در جهاد نفس پیدا نمی شود، با نماز شب پیدا نمی شود، با ارادات به نیکان هم پیدا نمی شود. این را فقط از همین جا [ازدواج و تشکیل خانواده] باید بدست آورد... . این یکی از علل تقدس ازدواج در اسلام است، عاملی است که جانشین نمی پذیرد». (تعلیم و تربیت در اسلام – ص 398 و 399)

زندگی همچون رانندگی است که می بایست علاوه بر آموزش رانندگی و مهارتهای مهار اتومبیل (مدیریت زندگی) علائم راهنمایی و رانندگی (آئین نامه زندگی) را در جاده ها (مسیر زندگی) را به خوبی مورد توجه و عنایت قرار داد

برای پرهیز از اطاله کلام و رعایت اجمال، پاسخ این سئوال مهم را در دو محور اساسی خلاصه می کنیم:

الف – ناسالم بودن فرآیند آشنایی و انتخاب همسر

ب – ناآشنایی زنان و مردان نسبت به مهارت های ارتباط مؤثر و عدم پایبندی آنان به تکالیف شرعی و وظایف زناشویی در نهاد خانواده.

در مورد بند الف- کافیست بدانیم که براساس رویکرد قرآنی و آموزه های معصومین علیهم السلام کفویت زوجین، در حوزه های اعتقادی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، جسمی، عاطفی، هوشی می بایست مورد عنایت جدی طرفین قرار گیرد تا انتخاب بر پایه دین و دانایی و خرد باشد و نه براساس احساس و عاطفه و غریزه. در این باره خوشبختانه کتاب های زیادی در بازار کتاب موجود می باشد مطالعه و مرور آنها را به علاقمند توصیه می کنیم. در اینجا به جهت خارج نشدن از محور و عنوان بحث که مهارتهای جلب محبت همسر می باشد. توجه خوانندگان را به اصلی ترین پیش نیازها و مهارتهای ارتباط عاشقانه و محبت آمیز با همسر جلب می کنیم:

اهمیت و ضرورت آموزش خانواده

اولین گام، شناخت و معرفت دینی  توجه به مسأله آموزش خانواده و فراگیری وظایف و تکالیف شرعی در نهاد خانواده می باشد.

علم و دانش همچون نور و روشنایی درست زندگی را نمایان ساخته و روش های صحیح ارتباط با دیگران و از جمله همسر را به ما می آموزد.

اولین کلمه ای که خداوند به رسول گرامی اسلام خطاب می کند، بخوان و بدان است اِقرا، بخوان برای چه چیزی با چه هدف و انگیزه ای؟ برای مقام و مدرک و شهرت؟ نه! بخوان برای خدا، آن کسی که علم را آموخت (اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِى خَلَق*...الَّذِى عَلَّمَ بِالْقَلَم* عَلَّمَ الْانسَانَ مَا لَمْ یَعْلَم ) (سوره علق آیات 1 تا 5)و نیز (در سوره زمر آیه 9) می فرماید: «بگو آیا کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند برابرند؟ تنها خردمندان متذکر می شوند»

و در همان سوره، آیات 17 و  18 تصریح می فرماید:

فَبَشِّرْ عِبَادِ الَّذِینَ یَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَیَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ  أُوْلَئكَ الَّذِینَ هَدَئهُمُ اللَّهُ  وَ أُوْلَئكَ هُمْ أُوْلُواْ الْأَلْبَاب

پس بندگان مرا بشارت ده، آن كسانى كه به سخن گوش مى‏دهند و از بهترین آن پیروى مى‏كنند، ایشانند كسانى كه خدا هدایتشان كرده و اینان خردمندانند.

همانطور که ملاحظه می شود خداوند متعال هدایت و سعادت و خردمندی انسان را منوط به کسب آگاهی و شناخت و برگزیدن بهترین آموزه ها و به کارگیری آنها در جهت سازماندهی زندگی فرد و خانوادگی و اجتماعی می داند.

چرا که زندگی همچون رانندگی است که می بایست علاوه بر آموزش رانندگی و مهارتهای مهار اتومبیل (مدیریت زندگی) علائم راهنمایی و رانندگی (آئین نامه زندگی) را در جاده ها (مسیر زندگی) را به خوبی مورد توجه و عنایت قرار داد.

چه زیبا فرموده است علی علیه السلام که: چرا مردم اگر در شب تاریک سر سفره ای فراخوانده شوند تا چراغ را روشن نکنند دست به غذا دراز نمی کنند، اما اگر بر سر سفره فکری بنشینند هیچ اندیشه نمی کنند که چراغ عقل را روشن کنند تا با چشم بصیرت این غذای روحی که وارد روحشان می شود چه نوع غذای است

در این صورت زندگی شیرین و گوارا و دلچسب خواهد شد. مثل رانندگی در اتوبانی بسیار زیبا که دو طرف آن منظره های چشم نواز  پایان آن باغ سر سبز و دلنواز خواهد بود. اینجاست که قرآن کریم می فرماید: «أَلا إِنَّ أَوْلِیاءَ اللَّهِ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُون»کسی که به خدا تکیه و توکل کند نه می ترسد و نه غمگین می شود. دو معضل مهم روحی و روانی و رفتاری با شناخت راه درست زندگی و توکل به خداوند متعال از ذهن و زندگی ما ریشه کن می شود.

علم نشاط آفرین است. دانش آرامش می آفریند. عالمان مشکلات را ریز می بینند پرواز بر فراز و فرودهای زندگی نیاز به دو بال پرواز دارد. دین و دانایی دو بال پروازند.

چه زیبا فرموده است امام علی علیه السلام که: چرا مردم اگر در شب تاریک سر سفره ای فراخوانده شوند تا چراغ را روشن نکنند دست به غذا دراز نمی کنند، اما اگر بر سر سفره فکری بنشینند هیچ اندیشه نمی کنند که چراغ عقل را روشن کنند تا با چشم بصیرت این غذای روحی که وارد روحشان می شود چه نوع غذای است. با نور علم و عقل باید غذاهای فکری مسموم را شناخت و از سفره زندگی بویژه سفره نهاد خانواده دور ساخت.

رسول گرامی اسلام در لزوم آموزش برای ارتباط مؤثر و محبت آمیز و عاقلانه فرموده: اف باد بر مسلمانی که در هر هفته یک روز را برای شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد. (بحار – ج 1- ص 176)

این اصل مهم در رساله ها عملیه نیز مورد تاکید جدی قرار گرفته است به لحاظ شرعی نیز بر افراد مسلمان واجب است، مسایلی را که انسان غالباً به آن ها احتیاج دارد یاد بگیرد.(توضیح المسائل امام خمینی(ره) مسأله 11) 

احمد رزاقی