پرسش:

وجود مطلق یعنی چه ؟ خدا چرا انسانها را آفرید و برای آنها جهنم قرار داد؟ مگر ما با اختیار خودمان بدنیا آمدیم که به جهنم هم برویم ؟

پاسخ:

با سلام و ادب

معنای وجود مطلق چیست؟

این اصطلاح ، یک اصطلاح فلسفی است ومنظور ازآن صرف وجود است که تعلق به غیر نمی گیرد ومقید به هیچ قیدی نیست ،وجود مطلق حتی مقید به قید اطلاق هم نیست، مصداق وجود مطلق همان واجب الوجود است که در این جا بحث های بسیار دقیق و فلسفی  مطرح است که به خاطر تخصصی بودن ان از ذکر ان اجتناب می کنیم.

در بخشی دیگر پرسیده اید که « چرا انسانها را آفرید وبرای آنها جهنم قرار داد مگر ما با اختیار خودمان بدنیا آمدیم که به جهنم هم برویم ؟»

پاسخ ما این است که هیچ شکی نداشته باشید که شما و ما دارای اختیار هستید وخداوند انسان ها را برای جهنم رفتن خلق نکرده است ، بلکه برای طی کردن مراحل تکامل یکی بعد از دیگری خلق شده است ، حال اگر عده ای به جای گذراندن مراحل تکامل ، سیر نزولی می کنند و راه شقاوت انتخاب می کنند به خدا ارتباطی ندارد.

دوست عزیز: انسان دارای اختيار است اما نه آن چنان اختيار دارد كه هر چه بخواهد انجام دهد و به هر نتيجه اي مي خواهد برسد ونه كاملا مجبور است كه هر چه انجام مي دهد از اختيار او خارج باشد.بنابراین اختیار انسان مطلق نیست.

گفتید که ما به اختیار خود نیامدیم ، این گفته صحیح است و اصولا هیچ معلولی با اختیار خود از علت وجود صادر نشده است و ضرورت وجود هر معلولی از ناحیه علت خود است.

بنابراین این سخن که از ما برای به وجود آمدن اجازه دریافت شود ، یا به اختیار خود به وجد بیاییم ، از دو جهت اشتباه است :

1- آيا قبل از اينكه فردي به عالم وجود بيايد؛ مي شود از او پرسيد: آيا دوست داري موجود شوي؟  

با اندك تأملی مشخص مي شود كه اين سوال، يكي از محال ترين سوالات عالم بشري است. زيرا اگر فردي موجود نشده باشد؛ معدوم خواهد بود و معدوم نمی تواند مورد خطاب قرار گیرد. انسان هم قبل از ايجاد، معدوم بوده، لذا نمي تواند مورد سوال قرار گيرد؛ به عبارت ديگر قابليت سوال را نداشته است. پس اينكه از خداوند بخواهيم قبل از ايجاد ما، نظرمان را جويا شود؛ معقول نيست.

2- در واقع در نظام علیت جهان هستی ، هیچ معلولی در به وجود آمدن خود اختیار ندارد و ما انسان ها نیز معلول علت های پیش از خود هستیم وچون علت وجود تحقق یافت ، ما نیز به طور ضروری وجود یافتیم ، پس اختیاری در این جهت نداشتیم و حتی اختیار داشتن ما نیز (بنابر قانون علیت) در اختیار ما نیست. ما چه بخواهیم یا نخواهیم موجود دارای اختیار آفریده شدیم ، اما می توانیم از این اختیار داشتن استفاده نیک یا بد داشته باشیم.

 توضيح بيشترآنکه : ما دارای دو نوع حیات هستیم:

1- حيات حيوانى و مادى:
اين نوع حيات بين انسان و حيوان مشترك است و امورى از قبيل خوردن، آشاميدن و راه رفتن جزء اين حيات است. در اين گونه حيات اختيار راه ندارد، زيرا اوّلاً: قبل از خلقت كسى نيست تا به او اختيار داده شود كه خلق شود يا نشود.

ثانياً: طبق قانون عليّت هرگاه علت تامه براى وجود معلول مهيّا شود، معلول حتماً موجود خواهد شد.

معلول در اصل وجود خويش هيچ گونه نقشى ندارد. اين قاعده در اصطلاح فلسفه جبر عِلّى و معلولى ناميده مى شود؛ يعنى آفرينش انسان مانند همه حوادث و پديده‏ها بر اساس قانون عليّت است و معلول و پديده در به وجود آمدنش، هيچ نقشى ندارد.

2- حيات انسانى و معنوى كه حيات فكرى و عقلائى است كه از مختصات آدمى است.
بدين جهت خداوند او را بر ساير مخلوقات برترى داده است. اين حيات اختيارى بوده و انسان چنان آفريده شده كه با اختيار خويش توانايى آن را داد كه در مسير تكامل قدم نهاده و به جايى رسد كه جز خدا نبيند، يا آن قدر سقوط كند كه مانند حيوان بلكه بدتر شود.

دعوت اسلام به سمت همين حيات اختيارى است: "يا ايّها الّذين آمنوا استجيبوا للَّه و للرسول إذا دعاكم لما يحييكم؛ اى كسانى كه ايمان آورديد! دعوت خدا و پيامبر را اجابت كنيد، هنگامى كه شما را به سوى چيزى مى خوانند كه مايه حياتتان است".(1)

جمادات، گياهان، حيوانات و ملائك و انسان هر كدام در مرتبه‏اى از كمال قرار دارند و اشرف مخلوقات انسان مى باشد كه تمامى كمالات در وجود او به ظهور رسيده و يا به صورت بالقوه موجود مى باشد كه با سعى و اختيار خويش به آن‏ها فعليّت مى بخشد. هر كدام از موجودات به فراخور مرتبه وجودى خويش به وجود آمده‏اند و جماداتى مثل سنگ قابليت حيوان شدن را ندارند و حيوان را قابليّت انسان شدن نيست.

آدمى با توجه به قابليت‏هاى نهاده شده از سوى خداوند در وجود وى آفريده شده است.

هر چند انسان‏ها به غير اختيار خويش آفريده شده‏اند، لكن برترين مخلوقات هستند تا بدان جا كه خداوند بعد از نقل مراحل خلقت انسان، خود را بدين صورت توصيف مى نمايد: "فتبارك اللَّه احسن الخالقين؛ بزرگ است خدايى كه بهترين خلق كنندگان است".(2)

خداوند برترين خلق كننده است، چون برترين مخلوقات را آفريده است. اين برترى بايد عاملى براى مباهات و خشنودى ما باشد، نه عامل يأس و دلتنگى.

1. انفال (8) آيه 24.
2. مؤمنون (23) آيه 14.