سوال: 
اگر اعتقاد واقعی به خدا داشته باشیم و مطمئن باشیم که خداخواسته ما را میداند چند درصد امکان دارد که خواسته ما بر آورده شود؟
پاسخ:

سلام

انسان علاوه بر این که اطمینان و یقین دارد که خداوند از خواسته او آگاه است ، باید خواسته خود را نیز به زبان جاری کند . در واقع باید خود را آماده کند ، به محضر الهی حاضر شود ، راز و نیاز با او کند و خواسته خود را بیان نماید.  این بدان معنا نیست که خداوند خواسته او را نمی داند و از اسرار قلب او با خبر نیست. خداوند خود فرمورده است که هر چه در دل مخفی می دارید و آنچه آشکار می کنید ، او آگاه است .
بلکه مقصود آن است که انسان برای خواسته خود برخیزد ، خود را آماده کند و با خدا سخن گوید ، همان گونه که در مناجات و دعاهای پیشوایان دینی رسیده است.
اما در مورد درصد باید گفت که اگر انسان با شرایط خاص خود دعا نماید ، باید مطمئن باشد که صد در صد خداوند خواسته اش را بر آورده می سازد.
حال با این مقدمه می گوییم:
انسان مرتبط با خدا مى‏كوشد از طريق دعا (راز و نياز و مناجات و عبادت) به خدا نزديك شود. وقتى با كسى آشنا شدى و ارتباط پيوسته شما زمينه اعتماد را فراهم ساخت و از دوستان صميمى او به شمار آمدى، در هنگام نياز به خانه‏اش مى‏روى. شرط دوستى را به جا مى‏آوري و ميثاق و محبت را استوار مى‏سازي. او نيزدر را باز مى‏كند و شما را در اندرون پذيرايى می‌نمايد و مورد لطف و عنايت ويژه قرار خواهد داد.
براى استجابت دعا نيز بايد شرايطى را مهيا نمود و موانعى را برطرف ساخت. در ذيل به برخى از شرايط و موانع اشاره مى‏شود:
الف) شرايط استجابت دعا.
1 - ارتباط مداوم با خدا در هر حال:
خداوند به پيامبرش دستور مى‏دهد كه «نفس خويش را در كمال شكيبايى در هر بامداد و شامگاه به دعا كردن و جلب خشنودى خدا وادار كن».(1)
قرآن كسانى را كه فقط در هنگام گرفتارى و مشكلات دعا مى‏كنند، مورد نكوهش قرار داده است: «وقتى به انسان گرفتارى و غمى روى مى‏آورد، ما را در هر حال (خواب و بيدارى، نشسته و ايستاده) بخواند و چون گرفتاريش را برطرف كنيم، برود (و از ارتباط خود با خدا از جهت كميت و كيفيت بكاهد و گاهى قطع نمايد، به گونه‏اى كه) گويى اصلاً ما را براى گرفتارى كه به او رسيده بود، نخوانده است!».(2)
امام صادق (ع) مى‏فرمايد: «كسى كه پيش‏دستى در دعا نكند و فقط در وقت نزول بلا دست به دعا بردارد، دعايش در آن وقت مستجاب نگردد و فرشتگان گويند: اين آواز را نشناسيم». در روايت ديگرى آمده كه «به او مى‏گويند: تا امروز كجا بودى؟!».(3)
در اصول كافى آمده كه خداوند به حضرت داوود(ع) فرمود: «مرا در روزهاى خوش و آسايش ياد كن تا من دعاى تو را در روزهاى گرفتارى و سختى اجابت كنم».(4)
2 - دعا بايد از صميم قلب باشد.
تمام ذرات وجود انسان يك چيزى را بخواهد و طلب كند و دل و زيانش با عمل و رفتارش هماهنگ باشد.
3 - اعتماد به خدا و اطمينان به اجابت او:
امام صادق(ع) فرمود: «خدا دعايى را كه از دل غافل و بى خبر برخيزد، مستجاب نمى‏كند پس وقتى دعا كنى، از عمق دل به او روى آور (و دلت را با زبانت همراه گردان) و سپس به اجابت دعايت مطمئن باش».(5)
4 - قطع اميد از غير خدا و اميد و اطمينان به خداوند.
امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه يكى از شما بخواهد كه هر چه از خدا درخواست مى‏كند، خدا به او عطا فرمايد، بايد از همه مردم نااميد و مأيوس گردد و هيچ اميدى جز به درگاه خدا نداشته باشد».(6) او به نقطه‏اى از ايمان و توكل بايد برسد كه بداند همه قدرت‏ها و علل جهان تحت اراده و قدرت الهى قرار دارند.
پس از خدا بخواهد كه اسباب و علل مادى و معنوى جهان را جهت صلاح و منفعت او قرار دهد.
5 - دعا بايد در كنار تلاش و تدبير باشد.
پيامبر اكرم(ص) فرمود: «الداعى بلا عمل كالرامى بلا وتر؛ كسى كه دعا مى‏كند و به دنبال آن تلاش و عمل نمى‏كند، مانند آن است كه بى چله كمان تير مى‏اندازد».(7)
دعا نمى‏تواند جاى تلاش و برنامه ريزى در زندگى را بگيرد، بلكه مكمل آن مى‏تواند باشد.
6 - دعا بايد با حالت تضرع و دلى شكسته باشد.
امام صادق(ع) فرمود: «هرگاه دلتان شكست، دعا كنيد، زيرا دل تا پاك و خالص نشود، شكسته نمى‏شود».(8)
7 - مكان دعا در استجابت تأثير دارد، مثلاً دعا در حرم امامان (ع) مخصوصاً حرم امام حسين(ع) و كنار خانه خدا به خصوص مقام حضرت ابراهيم(ع) و كنار حجرالاسود.
8 - زمان دعا: دعاى پنهانى و در تاريكى شب زودتر به اجابت مى‏رسد، مخصوصاً در قنوت يا سجده نماز «وتر» كه بعد از خواندن هشت ركعت نماز شب و دو ركعت نماز شفع خوانده مى‏شود.(9)
قرآن مى‏فرمايد: «پروردگار خود را به حالت تضرع و تذلل و در پنهانى و خفا بخوانيد».
دعا در شب‏هاى ماه رمضان و رجب و دهه اول ذى‏الحجه و غير آن دعا را به اجابت نزديك مى‏كند.
9 - توسل به چهارده معصوم(ع) و آن‏ها را بر پايه آيه شريفه «وابتغوا اليه الوسيله» وسيله و شفيع قرار دادن.
10 - غسل توبه نمايد، سپس با وضو چهار ركعت نماز بخواند در هر ركعت يك مرتبه سوره حمد و سه مرتبه توحيد و يك مرتبه سوره «الناس» و يك مرتبه «فلق» را بخوانيد. بعد از نماز هفتاد مرتبه استغفرالله ربى و اتوب اليه و بعد از هفت مرتبه «لا حول و لا قوة الا بالله العلى العظيم» سپس بگوييد: يا عزيز يا غفار اغفرلى ذنوبى و ذنوب جميع المؤمنين و المؤمنات فانه لا يغفر الذنوب الا انت.»(10)
به اين ترتيب شخص در جاده دعا قرار مى‏گيرد و بايد مراقب باشد تا راه دعا را درست بپيمايد، و به بيراهه نرود. نشانى راه دعا را ذكر خواهيم كرد.
ب) موانع استجابت دعا
امام على(ع) مى‏فرمايد: «المعصية تمنع الاجابة؛(11) گناه مانع اجابت دعا است».
گناهان سه نوع تأثير منفى در دعا مى‏گذارند:
1 - لذت دعا و مناجات را سلب مى‏كنند.
انسان دعا مى‏كند، اما لذت نمى‏برد و رقت قلب پيدا نمى‏كند.
2 - مانع استجابت دعا مى‏شوند.
3 - توفيق دعا كردن يا شركت نمودن در مجالس دعا را از انسان سلب مى‏كنند.
برخى از گناهان در عدم اجابت دعا تأثير بيشتر دارند كه در ذيل به نمونه‏اى از آن‏ها اشاره مى‏كنيم.
امام سجاد(ع) فرمود: «گناهانى كه مانع استجابت دعا مى‏شوند، عبارتند از: بددلى و سوءظن به مؤمنان و كارهاى آنان؛ طينت و درونى ناپاك داشتن؛ نفاق و دورويى با برادران و خواهران ايمانى؛ عدم اطمينان به اجابت دعا؛ تأخير نمازهاى واجب (و نخواندن آن در اول وقت فضيلت) آن كه وقت آن بگذرد؛ بدزبانى و فحاشى و اهانت كردن؛ نزديك نشدن به خدا به وسيله صدقه و كارهاى نيك». (12)
نيز فرمود: «از جمله گناهانى كه مانع استجابت دعا مى‏گردد، نافرمانى و رنجاندن خاطر پدر و مادر است».(13)
در برخى از روايات، بداخلاقى سبب باز گرداندن دعا معرفى شده است.
علل عدم اجابت دعاها از ديدگاه اميرالمؤمنين(ع)
مردى به حضرت عرض كرد: خداوند مى‏فرمايد: «ادعونى استجب لكم» پس چرا ما دعا مى‏كنيم، ولى اجابت نمى‏شود، حضرت فرمود: چون دل‏هاى شما در هشت مورد خيانت و بى وفايى كرد:
1 - خدا را شناختيد، ولى حقش را آن گونه كه بر شما واجب بود، ادا نكرديد. از اين رو آن معرفت به كار شما نيامد.
2 - به پيامبر خدا ايمان آورديد، ولى در عمل با سنت و روش او مخالفت كرديد، پس ثمره ايمان شما چه شد؟
3 - كتاب خدا (قرآن) را خوانديد، ولى در عمل با آن مخالفت كرديد.
4 - گفتيد ما از آتش دوزخ مى‏ترسيم، ولى در همه حالات به واسطه گناهان خود به سوى جهنم مى‏رويد.
5 - گفتيد ما به بهشت تمايل و رغبت داريم، ولى كارهايى انجام مى‏دهيد كه شما را از بهشت دور مى‏سازد.
6 - نعمت‏هاى خدا را استفاده مى‏كنيد، ولى شكر و سپاس گزارى نمى‏كند.
7 - خداوند فرمود: شيطان دشمن شما است، شما نيز او را دشمن گيريد.(14) شما به زبان او را لعن مى‏كنيد، ولى در عمل با او دوستى مى‏نماييد و از او اطاعت مى‏كنيد.
8 - عيب‏هاى مردم را برابر ديدگان‏تان قرار داديد و عيب‏هاى خود را پشت سرانداختيد، در نتيجه كسى را ملامت مى‏كنيد كه خود به ملامت سزاوارتر از او هستيد.
با اين وضع چه دعايى از شما مستجاب گردد، در صورتى كه شما راه‏ها و درهاى دعا را به روى خود بسته‏ايد؟!
«پس تقوا پيشه كنيد؛ كارهايتان را اصلاح كنيد؛ امر به معروف و نهى از منكر كنيد تا خدا دعايتان را مستجاب كند.(15)
راه دعا از ديدگاه امام صادق(ع)
شخصى خدمت امام صادق(ع) عرض كرد: دو آيه در قرآن است كه تأويل و معناى آن را نمى‏دانم. يكى «ادعونى استجب لكم» است، كه ما هر چه دعا مى‏كنيم، اجابت نمى‏شود. حضرت فرمود: «من سر عدم اجابت دعايتان را به شما مى‏گويم. اگر تو خدا را در آن چه دستور فرموده اطاعت كنى و آن گاه او را بخوانى، دعايت را اجابت مى‏كند، ولى تو با (دستورهاى) او مخالفت كرده، نافرمانى‏اش مى‏كنى. او نيز اجابت نمى‏كند. با اين حال، اگر خدا را از راهش بخوانى - اگر چه گناهكار باشى - خدا دعايت را مستجاب مى‏كند».
آن شخص پرسيد: راه دعا چيست؟ فرمود: «نماز (16) كه خواندى، ابتدا تمجيد كرده، او را به بزرگى مى‏ستايى و به هر نحو كه مى‏توانى، حمد و ستايش مى‏كنى، سپس بر پيامبر(ص) و آلش درود مى‏فرستى و به تبليغ رسالتش گواهى مى‏دهى، و بر ائمه هدى سلام مى‏دهى، آن گاه نعمت‏هاى خدا را بر خود مى‏شمارى و او را به خاطر آن‏ها ستايش و شكر مى‏كنى. بعد به گناهان خود يكايك اعتراف مى‏كنى و هر كدام را كه به ياددارى، اقرار مى‏نمايى. هر كدام را به خاطر ندارى، به طور سربسته به زبان مى‏آورى و از همه گناهان به درگاه خدا توبه مى‏كنى و تصميم مى‏گيرى كه ديگر گناه نكنى و از روى پشيمانى و صدق نيت و خلوص، و در بيم و اميد از آن‏ها
استغفار و طلب آمرزش مى‏كنى، سپس مى‏گويى: «اللهم انى أعتذر اليك من ذنوبى و استغفرك و أتوب اليك فأعنى على طاعتك و وفّقنى لما اوجبت علىّ من كل ما يرضيك فانى لم أر أحداً بلغ شيئاً من طاعتك الا بنعمتك عليه قبل طاعتك، فأنعم علىّ بنعمة أنال به رضوانك و الجنةَ. بعد از رعايت اين مراتب، حاجت خود را بخواه، كه اميدوارم خدا نااميدت نكند و حاجتت را برآورد».(17)
چند تذكر:
1 - گاهى با وجود تمام شرايط دعا، دعا مستجاب نمى‏شود، چون به مصلحت ما نيست، يعنى چيزى را طلب مى‏كنيم كه به سود ما نيست، اگر چه مى‏پنداريم به نفع ما و خير است.(18)
2 - گاهى دعا مستجاب مى‏شود، ولى از روى مصالحى تحقق عملى آن به تأخير مى‏افتد، حتى ممكن است تا بيست سال طول بكشد تا محقق گردد.
3 - در روايت است خداوند وقتى بنده‏اى را دوست داشته باشد، اجابت دعاى او را به تأخير مى‏اندازد تا بنده‏اش با او راز و نياز گويد.
از اين رو مؤمنان ثابت قدم هيچ گاه از تكرار دعا مأيوس نمى‏شوند، بلكه مى‏گويند:
دست از طلب ندارم تا كام من برآيد
يا جان رسد به جانان يا جان ز تن درآيد.
4- گاهي اجابت دعاها در آخرت به صورت پاداش نمايان مي شود و در دنيا خواسته اش بنابر مصالحي داده نمي شود. اگر كسي بداند خداوند در عوض عدم اجابت دعا در دنيا، چه پاداشي براي او در آخرت در نظر گرفته است، هرگز نا اميد نمي شود. امام صادق(ع) مي فرمايد: «روز قيامت خداوند متعال مي فرمايد: اي بندة من!‌ تو مرا خواندي و من اجابتت را به تأخير انداختم. اكنون ثواب و پاداش تو چنين و چنان است. پس مؤمن آرزو مي كند كه كاش هيچ دعايي از او در دنيا اجابت نمي شد، براي آن ثواب و پاداش نيك كه مي بيند».(19)
از روايات استفاده مي شود كه هيچ دعايي بي اثر نيست و هر دعايي در دنيا و آخرت تأثير مناسب خود را دارد.
امام سجاد(ع) مي فرمايد: «دعاي مؤمن يكي از سه فايده را دارد: يا براي او در آخرت ذخيره مي گردد ، يا در دنيا برآورده مي شود ، يا بلايي را كه مي خواست به او برسد،‌ از وي مي گرداند».(20)
علاوه بر مطالب ياد شده، هميشه به اين نكته توجه داشته باشيد كه نماز و روزه و دعا و غيره، مطلوبيت ذاتي دارند و فلسفه دعا تنها بر آوردن حوائج به ويژه خواسته هاي دنيوي نيست، بلكه خود دعا و مناجات با خدا،‌ صرف نظر از اجابت يا عدم اجابت، ارزش دارد و به اصطلاح طلب مهم تر از مطلوب است.(21)

پى‏نوشت‏ها:
1 - كهف (18) آيه 28.
2 - يونس (10) آيه 12.
3 - اصول كافى، ج 4، ص 219.
4 - بحارالانوار، ج 93، ص 381.
5 - بحارالانوار ج 93، ص 305.
6 - عدة الداعى، ص 97.
7 - عدة الداعى، ص 97.
8 - مكارم الاخلاق، ص 315.
9 - پيامبر(ص) فرمود: «براى خدا منادى هست كه هنگام سحر ندا مى‏كند: آيا دعا كننده‏اى هست تا اجابت نمايم؟ آيا استغفار كننده‏اى هست تا مورد بخشش قرار دهم؟ آيا درخواست كننده‏اى هست تا به او عطا نمايم؟» رساله «لقاءالله»، ميرزا جواد آقا ملكى تبريزى، ص 119.
10 - همان، ص 87.
11 - غررالحكم، ترجمه محمد على انصارى، ج 1، ص 32.
12 - معانى الاخبار، ص 271، به نقل از كيفرگناه و عواقب آن، سيد هاشم رسولى محلاتى.
13 - همان، ص 270.
14 - مؤمن (40) آيه 60.
15 - بحارالانوار، ج 93، ص 376 و 377.
16 - غسل و نماز توبه به كيفيتى كه ذكر شد.
17 - فلاح السائل، ص 38 و 39.
18 - قرآن كريم در اين مورد مى‏گويد: «چه بسا چيزى را خوش نداريد، حال آن كه خير و منفعت شما در آن است و يا چيزى را دوست داشته باشيد، حال آن كه شر و ضرر شما در آن است. خدا مى‏داند، ولى شما نمى‏دانيد». سوره بقره، آيه 216.
19- همان، ص 247.
20- تحف العقول، ص 202.
21- مصباح يزدي، بر درگاه دوست، ص 56.