پرسش:
آیه 129 سوره نساء فرمود: «هرگز نمی‌توانید میان زنان به عدالت رفتار کنید» چرا مردان چند زن اختیار می‌کنند، در حالی که قرآن بیان داشته که نمی‌توانید به عدالت رفتار کنید؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
مقصود از عدالت که در اینجا نفی شده، عدالت قلبی و درونی است که امکان تحقق آن نیست و مقصود از دستور به عدالت، رفتار عادلانه و عدالت اقتصادی و عملی است.
شک نیست که «عدالت» در محبت‌های قلبی، خارج از قدرت انسان است. چه کسی می‌تواند محبت خود را از هر نظر تحت کنترل درآورد؟ به همین دلیل رعایت این نوع عدالت را خداوند واجب نشمرده و در آیه 129 سوره نساء می‌فرماید: «ولن تستطیعوا أنْ تعدلوا بین النساء ولو حرصتم؛ هر قدر کوشش کنید، نمی‌توانید میان همسران خود (از نظر تمایلات قلبی) عدالت و مساوات برقرار سازید».
بنابر این محبت‌های درونی تا وقتی که موجب ترجیح بعضی از همسران بر بعضی دیگر از جنبه‌های عملی نشود، ممنوع نیست. مرد موظف رعایت عدالت در جنبه‌های عملی است.
از این بیان روشن می‌شود: ضمیمه کردن آیه (و إنْ خفتم ألاّ تعدلوا فواحدة، آیه 3 نساء) به آیه 129 (ولن تستطیعوا أنْ تعدلوا بین النساء ولو حرصتم) و نتیجه گرفتن به اینکه: تعدد زوجات در اسلام مطلقاً ممنوع است، زیرا در آیه نخست آن را مشروط به عدالت کردهو در آیه دوم عدالت را برای مردان در این مورد امری محال دانسته است، اشتباه است، زیرا همان طور که اشاره شد،عدالتی که مراعات آن را از قدرت انسان بیرون است. عدالت در تمایلات قلبی است، و این از شرایط تعدد زوجات نیست و آن چه از شرایط است، عدالت در جنبه‌های عملی و در پرداخت نفقه و فراهم آوردن وسایل زندگی و در کنار آنها بودن و این صورت از عدالت می‌تواند اجرا شود و در صورت اجرای آن، مرد می‌تواند زوجات متعدد اختیار کند.
گواه بر این موضوع، ذیل آیه 129 همین سوره می‌باشد «فلا تمیلوا کلّ المیل فتذروها کالمعلّقة؛ اکنون که نمی‌توانید مساوات کامل در محبت میان همسران خود رعایت کنید، لا اقل تمام تمایلات قلبی خود را متوجه یک نفر از آنان نسازید که دیگری را به صورت بلا تکلیف درآورید». بنابر این مسئله تعدد زوجات با توجه به مجموع آیات، نیز روایات پیامبر و ائمه معصومین (که مفسر آیات هستند) روشن و مشخص است. مسئله‌ای که در تفسیر آیات بیان شده،برگرفته از روایات معصومین(ع) است.(1)
پی‌نوشت‌ها:
1ـ تفسیر نمونه، ج 4، ص 257؛ المیزان، ج 5، ص 101.
