لطفاً در مورد ازدواج موقت و فلسفه آن با توجه به آيات قرآن توضيح دهيد.

پرسش:
لطفاً در مورد ازدواج موقت و فلسفه آن با توجه به آيات قرآن توضيح دهيد.
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
 قرآن كريم به ازدواج موقت اشاره دارد و درباره آن مى فرمايد: ... و زنان ديگر غير از اين ها كه گفته شد براى شما حلال است، كه با اموال خود آن ها را اختيار كنيد در حالى كه پاك دامن باشيد و از زنا خوددارى نماييد و زنانى را كه متعه مى كنيد مهر آنان را واجب است بپردازيد و گناهى بر شما نيست به آنچه با يكديگر توافق كرده ايد بعد از تعيين مهر، خداوند دانا و حكيم است.»[34] اين آيه به موضوع ازدواج موقت و به اصطلاح قرآنى آن «متعه» اشاره دارد و از اين آيه و قرائنى كه در آن هست اصل تشريع و حلال بودن ازدواج موقت ثابت مى شود؛ زيرا كلمه «متعه» كه از كلمه «استمتعتم» در آيه گرفته شده، در اسلام به معناى ازدواج موقت است و احاديث و روايات اهل بيت نيز اين حقيقت را تأييد مى كند؛ چنان كه حضرت امام صادق(عليه السلام)مى فرمايد: «حكم «متعه» [ازدواج موقت] در قرآن نازل شده و سنت پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) بر طبق آن جارى گرديده است.»[35]
حضرت امام باقر(عليه السلام) در پاسخ شخصى كه از ازدواج موقت پرسيد مى فرمايد: «خداوند آن را در قرآن و بر زبان پيامبرش(صلى الله عليه وآله وسلم) حلال كرده و آن تا روز قيامت حلال مى باشد.»[36] در بسيارى از شرايط و محيط ها، افراد فراوانى در سنين خاصى قادر به ازدواج دايم نيستند و اين موضوع به ويژه در عصر ما كه سن ازدواج بر اثر طولانى شدن دوره تحصيل و مسايل پيچيده اجتماعى بالا رفته و كم تر جوانى مى تواند در سنين پايين يعنى در داغ ترين دوران غريزه جنسى ازدواج دايم كند، شكل حادترى به خود گرفته است و ... با اين وضع، يعنى در شرايطى كه امكان ارضاى غريزه جنسى از طريق ازدواج دايم مقدور نيست، سه راه فراروى انسان قرار داد:
1. رهبانيت و سركوب غريزه جنسى كه چنين چيزى مطلوب نيست؛ زيرا موجب بسيارى از فشارها و ناراحتى هاى روانى و نيز منجر به انحرافات جنسى و در نهايت به نوعى عصيان و انفجار اجتماعى مى شود.
2. هرج و مرج جنسى كه اين روش، مفاسد بسيارى را در پى دارد؛ مانند از بين رفتن بهداشت و پديد آمدن انواع بيمارى هاى جسمى مانند ايدز و ... ، از دست رفتن علايق و سست شدن پيوندهاى خانوادگى و تعهدناپذيرى مردان در برابر تشكيل خانواده و ... .
3. داشتن برنامه اى روش مند و مضبوط كه علاوه بر تأمين بهداشت و سوق ندادن جامعه به لذت هاى نامطلوب و گريز از تعهد خانوادگى، بتواند نيازهاى غير دايم جنسى را تأمين كند و جلو انحرافات جنسى را نيز بگيرد. اين برنامه، همان ازدواج موقت است كه اسلام پيشنهاد داده است و با بررسى دقيق جوانب آن، معلوم مى شود كه اصل مسأله، داراى حكمت ها و مصالحى است و يك ضرورت اجتماعى به حساب مى آيد.
ازدواج موقت در اسلام، همانند ازدواج دايم شرايط و مقرراتى دارد كه مانع برخى سوء استفاده ها از اين قانون مى شود؛ از جمله ؛ تعيين مهر، اذن و اجازه ولىّ در دوشيزه ها، تعيين مدت، اجراى صيغه و اين كه در حال ازدواج موقت زن حق ارتباط جنسى با ديگران ندارد و هنگامى كه مدت آن (چه كم و چه زياد) پايان يافت، بايد عده نگه دارد؛ يعنى اگر حامله نيست و در سنى است كه زنان حيض مى شوند، بايد مقدار دو حيض، و اگر حيض نمى بيند و يائسه نشده است، چهل و پنج روز از ازدواج خوددارى كند؛ حتى اگر با وسايل جلوگيرى، اقدام به جلوگيرى از انعقاد نطفه كرده باشد، باز هم رعايت اين مدت واجب است (و به اين طريق اختلاط نسل از بين رفته و بهداشت رعايت مى شود)، و اگر حامله شده باشد، بايد تا هنگام وضع حمل از ازدواج خوددارى كند؛ بنابراين، ازدواج موقت همان گونه كه از اسمش پيداست، موقتى است و فقط در
شرايط و موارد خاص مفيد است؛ در حالى كه غريزه جنسى در انسان يك غريزه دايمى است؛ به همين جهت ازدواج موقت نمى تواند از ازدواج دايم جلوگيرى كرده، جاى گزين آن شود، و سفارش هاى بسيارى هم كه در آيات و روايات درباره ازدواج شده، مربوط به ازدواج دايم است نه ازدواج موقت.
بنابراين ازدواج موقت براى تأمين بهداشت روان و جلوگيرى از انحراف جامعه به راه هاى غير مشروع است و نبايد آن را ابزار هوسرانى و شهوت رانى پنداشت. ممكن است برخى از اين حكم اسلامى سوء استفاده كنند و آن را وسيله اى براى هوسرانى و فرار از مسئوليت هاى اجتماعى قرار دهند؛ ولى اين نمى تواند دليل بر رد اين حكم الهى باشد.
افزون بر آنچه گذشت، آيات قرآن كريم و روايات اسلامى همواره بر ازدواج دائم تأكيد و سفارش دارند و ازدواج موقت هيچ گاه نمى تواند جاى ازدواج دائم را بگيرد؛ زيرا ازدواج دائم است كه فرزندان صالح، امتداد و استمرار نسل انسان، سكون و آرامش جسمى و روحى در محيط گرم خانواده و ...را به دنبال دارد.[37]

[1]. نساء، 3.
[2]. نورالثقلين، عبدعلى عروسى حويزى، ج 1، ص 467.
[3]. همان.
[4]. ر.ك: فلسفه ازدواج دائم و موقت در اسلام، سيد مجتبى ذاكرى شانديز، ص 24 ـ 28.