فلسفه تكبيرات در منا چيست؟

پرسش:
 با توجه به جايگاه حج در قرآن فلسفه تكبيرات در منا چيست؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب
يكى از دستورهاى مستحبى در عيد اضحى (عيد قربان) كه در روايات اسلامى آمده، تكبيرات مخصوصى است كه همه مسلمانان، چه آنان كه در مراسم حج شركت كرده اند و در منا هستند، و چه آنان كه در ديگر نقاط مى باشند، بعد از نمازها مى گويند ـ كسانى كه در منا باشند بعد از 15 نماز كه نخستين آن نماز ظهر روز عيد است و كسانى كه در غير منا باشند بعد از 10 نماز تكرار مى كنند ـ و صورت تكبيرات چنين است: «الله اكبر، الله اكبر، لا اله الا الله، و الله اكبر، الله اكبر، و لله الحمد، الله اكبر على ما هدانا»
خداوند متعال در قرآن مى فرمايد: (و اذكُروا اللّهَ فى اَيّام مَعدودات؛[1]و خدا را در روزهاى معينى ياد كنيد)
چنان كه در روايات آمده و به نظر غالب مفسران، مقصود از ايّام معدودات ايّام تشريق (11 تا 13 ذى حجه) است و چنان كه در روايات آمده است مقصود از ذكر و ياد خدا تكبيراتى است كه گذشت.[2]
هم چنين خداوند در آيات 27 و 28 سوره حج مى فرمايد: (و اَذِّن فِى النّاسِ بِالحَجِّ يَأتوكَ رِجالاً ... لِيَشهَدوا مَنافِعَ لَهُم ويَذكُرُوا اسمَ اللّهِ فى اَيّام مَعلومات عَلى ما رَزَقَهُم مِن بَهيمَةِ الاَنعامِ ... ؛ همه مردم را به حج دعوت كن تا با پاى پياده و ... به سوى تو آيند * تا شاهد منافع خود باشند و در ايام معينى خدا را ياد كنند كه گوشت برخى حيوانات را روزى آنان كرد.)
بنابر آنچه در روايات آمده و به نظر بسيارى مفسران، يكى از مصاديق ذكر الله در ايام معلومات، تكبيراتى است كه در ايام حج گفته مى شود.[3]
با توجه به آنچه گذشت مى توان گفت:
الف) يكى از دلايل استحباب اين تكبيرات، آياتى است كه خداوند به ما دستور مى دهد در ايام تشريف در منا خداوند را ياد كنيم و به فرموده امامان، يكى از بهترين مصاديق ياد خدا، خواندن همين تكبيرات است.
ب) يكى از فلسفه هاى حج، ياد خداوند است و تكبيرات مذكور از بهترين اذكار الهى است.
ج) در روايات آمده است وقتى حضرت ابراهيم آماده ذبح اسماعيل شد و اسماعيل نيز خودش را براى ذبح شدن آماده كرد، جبرئيل با تعجب گفت: الله اكبر الله اكبر و اسماعيل گفت: لا اله الاّ الله و الله اكبر و ابراهيم هم گفت: الله اكبر و لله الحمد.
تكبيرهاى جبرئيل و اسماعيل و ابراهيم در سرزمين منا، شباهت زيادى به تكبيرهايى دارد كه حاجيان در منا و مسلمانان در ديگر سرزمين ها تكرار مى كنند.
اين تكبيرها، خاطره پيروزى ابراهيم و اسماعيل در آن ميدان بزرگ را در نظرها زنده مى كند و به همه مسلمانان در منا و غير منا الهام مى بخشد.[4]

[1]. بقره/203.
[2]. المعتبر، محقق حلى، ج 2، ص 322؛ كافى، ج 4، ص 516؛ تهذيب الاحكام، ج 5، ص 487؛ تفسير عياشى، ج 1، ص 99؛ تفسير قمى، ج 1، ص 71؛ مجمع البيان، ج 2، ص 52.
[3]. مجمع البيان، ج 7، ص 145؛ جوامع الجامع، ج 2، ص 556.
[4]. تفسير نمونه، ج 19، ص 125.

منبع: maarefquran.com