احکام مراجع پیرامون روزه مسافر

مسأله 1714- مسافري كه بايد نمازهاي چهار ركعتي را در سفر دو ركعت بخواند، نبايد روزه بگيرد و مسافري كه نمازش را تمام مي خواند مثل كسي كه شغلش مسافرت يا سفر او سفر معصيت است1، بايد در سفر روزه بگيرد.
1- زنجاني: مثل كسي كه زياد مسافرت مي كند يا سفر او سفر معصيت است اگر ماه رمضان سفر کند باید در سفر روزه بگیرد.
*****
مكارم: مسأله- شخص مسافر (با شرايطي كه در مسأله نماز مسافر گفته شد) نبايد روزه بگيرد، و بطور كلي در هر موردي که نماز شكسته است روزه را بايد ترك كرد و درجايي كه نماز را بايد تمام بخواند (مانند كسي كه شغلش مسافرت است و يا در محلي قصد ماندن ده روز كرده) بايد روزه را بگيرد.
بهجت: مسأله- مسافري كه نماز چهار ركعتي او شكسته است، نمي تواند در سفر روزه بگيرد، ولي مسافري كه نماز او تمام يعني چهار ركعتي است بايد در حال سفر هم روزه اش را بگيرد و تفصيل مسائل در نماز مسافر گذ.

مسأله 1715- مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد، ولي اگر براي فرار از روزه باشد مكروه است1
اين مسأله در رساله آيات عظام: بهجت و مظاهری نيست
1- خوئي، تبريزي،: و همچنين است (خوئي: مطلق) سفر در ماه رمضان، مگر اين كه سفر براي حج يا عمره يا به جهت ضرورتي باشد.
سيستاني: و همچنين است مطلق سفر در ماه رمضان، مگر اين كه سفر براي حج يا عمره يا به جهت ضرورتي باشد
زنجاني: و همچنين است هر گونه سفر قبل از پايان شب بيست و سوم ماه رمضان، مگر اين كه سفر براي حج يا عمره يا استقبال برادر مؤمن يا از بيم تلف مال و يا تلف جان برادر مؤمن يا به جهت ضرورت ديگر باشد.
*****
وحید: مسأله-  مسافرت در ماه رمضان اشكال ندارد ، ولى مكروه است ، هر چند براى فرار از روزه نباشد ، مگر این كه سفر به جهت ضرورتى باشد ، و یا ـ به مقتضاى بعضى از روایات ـ براى حجّ یا عمره باشد.
مسأله 1716- اگر غير روزه رمضان روزه معيّن ديگري بر انسان واجب باشد1 بنابراحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند، و اگر در سفر باشد بايد  قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي اگر نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد مي تواند در آن روز مسافرت كند.
اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست.
1- گلپايگاني، نوري: مثلاً  نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد،بنابر احتیاط لازم ( نوري: بنابراحتياط واجب) تا ناچار نشود، نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بايد بنابراحتياط لازم قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.
اراكي: نبايد درآن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد در صورت امكان بايد قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد.
خوئي، تبريزي: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، بهتر آن است كه تا ناچار نشود در آن روز مسافرت نكند. و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي ظاهر آن است كه سفر جايز است و قصد اقامه واجب نيست و در صورتي كه روزه نگيرد لازم است روزه آن روز را قضا كند.
فاضل: مثل اين كه نذر كند روز معيّني را روزه بگيرد، مي تواند در آن روز مسافرت نمايد همچنين است در تنگي وقت اگر قضاء ماه رمضان به عهده اش باشد.
سيستاني: چنانچه به اجاره يا مانند آن واجب شده باشد يا روز سوم از روزهاي اعتكاف باشد نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بايد قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد ولي اگر روزه آن روز به نذر واجب شده باشد، ظاهرآن است كه سفر در آن روز جايز است و قصد اقامت واجب نيست هر چند بهتر آن است كه تا ناچار نشود مسافرت نكند و اگر در سفر است قصد اقامت نمايد ولي اگر به قسم يا عهد واجب شده باشد بنابراحتياط واجب مسافرت نرود و اگر درسفر بود قصد اقامت كند.
مكارم: (مثل اين كه نذر كرده نيمه شعبان را روزه بگيرد) بنابراحتياط واجب نبايد در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر است چنانچه امكان دارد در جايي قصد توقف ده روز كند و آن روز را روزه بگيرد.
صافي: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، بنابراحتياط مستحب تا ناچار نشود، در آن روز مسافرت نكند و اگر در سفر باشد چنانچه ممكن است بنابراحتياط مستحب قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگيرد
زنجاني: مثلاً نذر كرده باشد روز معيّني را روزه بگيرد، تا ناچار نشود، نمي تواند در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد، چنانچه ممكن است بايد به وطن برگردد يا قصد كند كه ده روز در جايي بماند و آن روز را روزه بگير.
*****
وحید: مسأله- اگر غیر روزه ماه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد ، اگر آن وجوب از جهت حقّ الناس باشد ـ مثل این كه اجیر شده باشد كه روز معینى را روزه بگیرد ـ نمى تواند در آن روز مسافرت كند ، و همچنین است ـ بنابر احتیاط واجب ـ روزه واجب معین به غیر نذر ، مانند روز سوم اعتكاف ، و امّا در صورتى كه به سبب نذر معین شده باشد ، اقوى این است كه مى تواند سفر كند ، و روز دیگرى را به جاى آن روز روزه بگیرد.
سبحانی: مسأله- اگر غير روزه رمضان، روزه معيّن ديگرى بر انسان واجب باشد، مثل اين كه نذر كند روز معيّنى را روزه بگيرد نبايد در آن روز مسافرت كند و اگر در سفر باشد بايد قصد كند كه ده روز در جائى بماند و آن روز را روزه بگيرد.
مظاهری: مسأله- اگر غير روزه رمضان روزه معيّن ديگرى بر انسان واجب باشد مثلاً به واسطه نذر يا غير آن، بهتر است در آن روز مسافرت نكند، و اگر در سفر باشد لازم نيست قصد كند كه ده روز در جايى بماند و آن روز را روزه بگيرد.
مسأله 1717- اگر نذر كند روزه بگيرد1 و روز آن را معيّن نكند، نمي تواند آن را در سفربجا آورد2 ولي چنانچه نذر كند كه روز معيّني كه روز معيّني را در سفر روزه بگيرد بايد آن را درسفر بجا آورد، و نيز اگر نذر كند روز معيّني را چه مسافر باشد يا نباشد، روزه بگيرد بايد آن روز را اگر چه مسافر باشد روزه بگيرد.
1- خوئي، سيستاني: روزه مستحبّي بگيرد..
2- مكارم: حتي اگر نذر كند در سفر روزه بگيرد، يا فلان روز را روزه بگيرد خواه در سفر باشد يا در حضر اين نذر صحيح نيست.
مظاهری: ولى اگر نذر كند روزِ معيّنى را چه مسافر باشد يا نباشد روزه بگيرد بايد آن روز را - گرچه مسافر باشد - روزه بگيرد.
*****
زنجاني: مسأله- مسافر نمي تواند روزه مستحبّي بگيرد، مگر در مدينه طيبه (به تفصيلي كه در مسأله بعد مي ايد) و اگر نذر كند روزه مستحبّي بگيرد، نمي تواند آن را در سفر بجا آورد، مگر در نيّت نذر تصريح كرده باشد كه روزه را در سفر انجام دهد، يا چه مسافر باشد يا نباشد روزه بگيرد، و لازم نيست قبل از رفتن به مسافرت نذر كند بلكه مي تواند بعد از سفر نذر كند كه در همان سفر روزه بگيرد.
بهجت: مسأله – مسافر نمي تواند در سفر روزه بگيرد، مگر اين كه روزه گرفتن در سفر را نذر كرده باشد، در اين صورت روزه گرفتن صحيح است، و بنابراحتياط واجب روزه مستحبّي را در سفر به نيّت رجاء بايد گرفت، مگر در مدينه مشرفه كه بنابرروايت، مسافر مي تواند براي برآوردن شدن حاجت سه روز روزه بگيرد.
مسأله 1718- مسافر مي تواند براي خواستن حاجت، سه روز1 در مدينه طيبه روزه مستحبّي بگيرد2.
1-سبحانی: روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و جمعه...
2- خوئي، تبريزي، سيستاني، زنجاني، وحید: و أحوط (وحید: احتیاط) اين است كه آن سه روز روزهاي چهار شنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.
فاضل: و احتياط آن است كه سه روز پشت سر هم و چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه باشد.
مكارم: (هر چند قصد ده روز نكند) ولي احتياط آن است كه روز چهار شنبه و پنجشنبه و جمعه را اختيار كند
بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1717.
*****
مظاهری: مسأله- مسافر مى‏تواند در سفر روزه مستحبّى بگيرد و نيازى به قصدِ ده روز يا نذر هم ندارد.
مسأله 1719- كسي كه نمي داند روزه مسافر باطل است1 اگر در سفر روزه بگيرد و در بين روز مسأله را بفهمد روزه اش باطل ميشود و اگر تا مغرب نفهمد روزه اش صحيح اس.
1- زنجاني: كسي كه اصلاً نمي داند  که مسافر نمی تواند روزه بگیرد...
****
بهجت: مسأله- اگر مسافر نداند كه روزه در سفر صحيح نيست و روزه بگيرد روزه اش صحيح است.
مسأله 1720- اگر فراموش كند كه مسافر است، يا فراموش كند كه روزه مسافر باطل مي باشد و در سفر روزه بگيرد روزه او باطل است1.
1- مكارم: بنابراحتياط واجب بايد روزه را قضا كند
سیستانی: بنابراحتیاط.
*****
زنجاني: مسأله- كسي كه برخي از جزئيات مسائل روزه مسافر را نمي داند، يا فراموش كند كه مسافر است يا فراموش كند كه روزه مسافر صحیح نيست و در سفر روزه بگيرد، روزه او باطل است.
مسأله 1721- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند1 و اگر پيش از ظهر مسافرت كند2، وقتي به حد ترخص برسد3 يعني به جايي برسد كه ديوار شهر را نبيند و صداي اذان را نشنود4، بايد روزه خود را باطل كند5 و اگر پيش از آن روزه را باطل كند بنابراحتياط ، كفّاره نيز بر او واجب است.
1- صافي: و در صورتي كه شب نيّت سفر كرده باشد احتياط مستحب آن است كه قضاي آن را بجا آورد...
2- مكارم: روزه اش باطل است ولي قبل از آن كه به حد ترخص برسد نمي تواند روزه را افطار كند و اگر پيش از آن افطار كند كفّاره بر او واجب است (منظور از حد ترخص جايي است كه صداي اذان شهر را نشنود، يا به جايي برسدكه از نظر مردم شهر پنهان گردد).
وحید: وقتى به حدّ ترخّص برسد روزه اش باطل مى شود ، و اگر پیش از آن مفطرى انجام دهد كفّاره بر او واجب است.
3- خوئي، تبريزي: در صورتي كه از شب نيّت سفرداشته باشد روزه اش باطل مي شود و الا بنابراحتياط واجب روزه را تمام كند و بعداً قضا کند (تبريزي: بعد قضا لازم نيست) و اگر پيش از رسيدن به حد ترخص روزه را باطل كند كفّاره بر او واجب است.
4- گلپايگاني، صافي: بايد نيّت روزه نداشته باشد (صافي: و اگر از شب، قصد سفر نكرده باشد احتياط مستحب اتمام روزه و قضاي آن است) ولي اگر قبل از ظهر به وطن برگردد و مفطر بجا نياورده باشد، به حد ترخص كه رسيد، بايد نيّت روزه نمايد و روزه اش صحيح است.
اراكي: ديوار شهر را نبيند و اهل آنجا او را نبينند...
5- نوري: بايد نيّت روزه نداشته باشد...
مظاهری: مى‏تواند روزه خود را باطل كند.
*****
بهجت: مسأله- اگرمسافرقبل از ظهر به سفر رود روزه اش باطل مي شود، چه از شب نيّت مسافرت داشته باشد يا نه، ولي احتياط مستحب اين است كه اگر از شب قبل تصميم مسافرت نداشته، مسافرت نكند.
سيستاني: مسأله- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد بنابراحتياط روزه خود را تمام كند و در اين صورت قضاي آن لازم نيست و اگر پيش از ظهر مسافرت كند بنابراحتياط واجب نمي تواند آن روز را روزه بگيرد، خصوصاً اگر از شب نيّت سفر داشته باشد، ولي در هر صورت نبايد پيش از رسيدن به حد ترخص چيزي را كه روزه را باطل مي كند انجام دهد وگرنه كفّاره بر او واجب مي شود.
زنجاني: مسأله- در ماه رمضان اگر روزه دار از شب در فكر سفر نباشد – حتي به نحو ترديد – و در روز مسافرت كند بايد روزه را تمام كند، چه پيش از ظهر سفر كند، چه بعد از ظهر، و چنانچه از شب در فكر سفر باشد اگر بعد از ظهر مسافرت كند بايد روزه را بگيرد، و اگر پيش از ظهر مسافرت كند وقتي به حد ترخص برسد مي تواند روزه را بخورد و صحت روزه گرفتن محل اشكال است و مي تواند روزه را رجاءً بگیرد ولي بنابراحتياط واجب بايدآن را قضا كند ، و پيش از رسيدن به حد ترخص جايز نيست روزه را بخورد، ولي اگر روزه را خورد، بعد به سفر رفت كفّاره ندارد، هر چند كفّاره دادن مطابق احتياط استحبابي است.
سبحانی: مسأله- اگر روزه دار بعد از ظهر مسافرت نمايد، بايد روزه خود را تمام كند و اگر پيش از ظهر مسافرت كند، و پيش از ظهر به حد ترخّص برسد، يعنى به جائى برسد كه ديوار شهر را نبيند و صداى اذان آن را نشنود، روزه او باطل مى شود و اگر پيش از آن روزه را باطل كند، كفّاره بر او واجب است. و هر گاه پيش از ظهر از شهر خود حركت كند ولى بعد از ظهر به حد ترخص برسد، روزه او صحيح است.
مسأله 1722- اگر مسافر1 پيش از ظهر به وطنش برسد2، يا به جايي برسد كه ميخواهد ده روز در آنجا بماند3، چنانچه كاري كه روزه را باطل مي كند انجام نداده، بايد آن روز را روزه بگيرد4، و اگر انجام داده روزه آن روز  بر او واجب نيست5.
1-زنجانی، تبریزی: در ماه رمضان...
2- خوئي، سيستاني، وحید: اگر مسافر در ماه رمضان چه آن كه قبل از فجر در سفر بوده و چه آن كه روزه بوده و سفر نمايد، چنانچه پيش از ظهر به وطنش برسد...
3- مظاهری: چنانچه پيش از ظهر به حدّ ترخّص برسد و كارى كه روزه را باطل مى‏كند انجام نداده باشد بايد آن روز را روزه بگيرد.
4-  سيستاني: بنابراحتياط واجب بايد آن روز را روزه بگيرد و در اين صورت قضا ندارد...
5- سيستاني: و بايد آن را قضا كند.
زنجاني: و در اين مسأله فرقي نيست كه قبل از فجر در سفر بوده و يا آن كه ابتداءً روزه گرفته و سپس با مسافرت، روزه را باطل كرده و بعد به وطن يا جايي كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند، رسيده است .
گلپايگاني، صافي، نوري: اگر انجام داده  نمي تواند آن روز را روزه بگيرد.
فاضل: اگر انجام داده  يا بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند، نمي تواند در آن روز روزه بگيرد.
مكارم: اگر انجام داده باید بعداً قضا كند و مستحب است باقيمانده آن روزرا امساك نمايد، ولي اگر بعد از ظهر وارد شود نمي تواند روزه بگيرد.
سبحانی، وحید: روزه آن روز باطل است
بهجت: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1723.
مسأله اختصاصی
سبحانی: مسأله 1376- كسى كه در روزه ماه رمضان از محل خود مسافرت مى كند و قبل از ظهر همان روز مراجعت مى كند چنانچه مفطرى انجام نداده باشد، حكمش حكم كسى است كه مسافر بوده و قبل از ظهر به وطن مى رسد. اگر چيزى كه روزه را باطل مى كند انجام نداده باشد نيّت روزه و امساك كند و روزه او صحيح است.
مسأله 1723- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش برسد، يا به جايي برسد كه مي خواهد ده روز در آنجا بماند1، نبايد2 آن روز را روزه بگيرد.
این مسأله در رساله آیت الله مظاهری نیست.
1- سيستاني: بنابراحتياط واجب روزه اش باطل است و بايد آن را قضا كند.
2- زنجانی: نمی تواند...
فاضل، مكارم: رجوع كنيد به ذيل مسأله 1722.
*****
بهجت: مسأله- اگر مسافر بعد از ظهر از مسافرت برگردد و ظهر آن روز درجايي كه نماز تمام است نباشد، روزه آن روز باطل است، ولي اگر قبل از ظهر برگردد در صورتي كه افطار نكرده باشد، روزه آن روز بر او واجب مي شود، بنابراين بايد نيّت روزه بكند و روزه اش هم صحيح است.
وحید:مسأله- اگر مسافر بعد از ظهر به وطنش یا به جایى كه مى خواهد ده روز در آن جا بماند برسد ، روزه آن روزش صحیح نیست.
مسأله 1724- مسافر و كسي كه از روزه گرفتن عذر دارد، مكروه است در روز ماه رمضان جماع نمايد1 و در خوردن و آشاميدن كاملاً خود را سير كند.
اين مسأله در رساله آيت الله بهجت نيست
1- وحید: و بیشتر از قوت بخورد و خود را کاملا سیراب نماید.
مظاهری: رجوع کنید به ذیل مسأله 1749.