رمضان از مصدر «رمض» به معناى شدت گرما و تابش آفتاب بر رمل ... معنا شده است، انتخاب چنین واژهاى به راستى از دقت نظر و لطافت خاصى برخوردار است. چرا که سخن از گداخته شدن است و شاید به تعبیرى دگرگون شدن در زیر آفتاب گرم و سوزان نفس و تحمل ضربات بى امانش باشد، زیرا که رمضان ماه تحمل شدائد و عطش است.
همچنین درباره «رمضان» گفته‌اند اسمى از اسماء الهى است، هشام بن سالم نقل روایت مى‌کند: ما هشت نفر از رجال در محضر حضرت ابى جعفر امام باقر(ع) بودیم، پس سخن از رمضان به میان آوردیم، امام باقر(ع) فرمود: نگوئید این است رمضان و نگوئید رمضان رفت و یا آمد، زیرا رمضان نامى از اسماء الله است که نمىرود و نمى آید که شى زائل و نابود شدنى مىرود و مى‌آید، بلکه ماه رمضان بگویید، پس ماه را در تلفظ به اسم اضافه کنید که اسم اسم الله است و ماه رمضان ماهى است که قرآن در او نازل شده است و خداوند آن را مثل و عید قرار داده است، همچنان که پروردگار بزرگ عیسى بن مریم(ع) را براى بنى اسرائیل مثل قرار داده است و از حضرت على بن ابیطالب(ع) روایت شده که حضرت فرمود: «لا تقولوا رمضان و لکن قولوا شهر رمضان فانکم لا تدرون ما رمضان» شما به راستى نمى‌دانید که رمضان چیست.(و چه فضائلى در او نهفته است)
به مناسبت آغاز ماه مبارک رمضان بر آن شدیم به سیره و روش برخی علما در این ماه مبارک همراه با توصیه این بزرگواران خطاب به روزه‌داران بپردازیم که در ادامه می‌آید:
*توصیه امام(ره) به روزه‌داران چه بود
امام خمینی(ره) توجه ویژه‌اى نسبت به ماه رمضان داشتند و به همین خاطر ملاقاتهاى خودشان را در ماه رمضان تعطیل مىکردند و به دعا و تلاوت قرآن و ... مىپرداختند و مىگفتند: «خود ماه مبارک رمضان، کارى است»، رهبر کبیر انقلاب به هنگام سحر و افطار، بسیار کم مىخوردند، به گونهاى که خادمشان فکر مىکردند که امام، چیزى نخورده است.
امام در نجف اشرف با آن گرماى شدید ماه مبارک رمضان را روزه مىگرفت و با اینکه در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل به جاى نمىآوردند، افطار نمىکردند! و شب‌ها تا صبح، نماز و دعا مىخواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مىکردند و صبح زود، براى کارهایشان آماده مىشدند.
امام خمینی(ره) درباره ماه مبارک رمضان توصیه‌هایی را خطاب به روزه‌داران داشته و فرمودند: شما در این چند روزى که به ماه رمضان مانده، به فکر باشید، خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالى پیدا کنید، از کردار و رفتار ناشایسته خود استغفار کنید! اگر خداى نخواسته، گناهى مرتکب شدهاید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان، توبه کنید! زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید! مبادا در ماه مبارک رمضان، از شما غیبتى، تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند و در محضر ربوبى، با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى، آلوده به معاصى باشید! شما اقلاً، به آداب اولیه روزه عمل کنید و همان طورى که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مىدارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید ... اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردار شما هیچ گونه تغییرى پدید نیامد و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نکرد، معلوم مى‌شود روزهاى که از شما خواستهاند، محقق نشده است.
*سیره بهجت العرفا در ماه مهمانی خدا
حجت‌الاسلام علی بهجت فرزند آیت‌الله بهجت این گونه از سیره مرحوم پدرشان یاد می‌کند: ایشان تدبر در قرآن را در سحرها و بین‌الطلوعین داشت، در ماه رمضان در میان روز هم تدبر در قرآن داشتند، همچنین در شب‌های قدر ادعیه وارده در آن شب‌ها را مراعات می‌کرد و شب‌های قدر را که بیدار می‌ماند قرآن سر می‌گرفت، البته ایشان قرآن سر گرفتن را مخصوص شب قدر نمی‌دانست... ایشان شب‌ها قبل از خواب حدیث کساء را حتما قرائت میکردند و همچنین با وضو به بستر خواب می‌رفتند و بعدها که به جهت مشکلات نمی توانستند وضو بگیرند با تیمم می‌خوابیدند و بعضی شب‌هایی را که می‌خواستند احیاء بگیرند یک مقداری استراحت میکردند و سپس بلند می‌شدند و می‌فرمودند که حضرت زهرا(س)، حسنین(ع) را شب زودتر می‌خواباندند تا قبل از نیمه شب برای احیاء بلند شوند.
*توصیه حاج آقا مجتبی درباره ختم قرآن در ماه بهار دل‌ها
مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی از اساتید شهر تهران نیز در یکی از سخنرانی‌هایشان پیرامون ماه رمضان به برخی نکات مهم اشاره کرد و بیان داشت: ماه مبارک رمضان به حسب آنچه که اهل معرفت می‌گویند، ماه سلوک إلی‌الله‌تعالی و دار ضیافت‌الله است، این ماه، ماهی است که خداوند با بندگانش سخن گفته است و آنها را مورد خطاب قرار داده و مورد عنایت خاصه خودش قرار داده است، لذا ما در روایات بسیار داریم که در ماه مبارک رمضان، به قرائت قرآن سفارش شده است.
*درهای آسمان باز است؛ هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود
وی با اشاره به اینکه سنت ائمه در ماه مبارک رمضان ختم قرآن بوده است،افزود: یک روایت در وسائل از مُقنع مفید نقل شده که در آن آمده حضرات ائمه در ماه مبارک رمضان 10 ختم قرآن میکردند. یعنی هر سه روز، یک ختم قرآن. روایتی است که محدث قمی از مرحوم مجلسی نقل می‌کند که در یک حدیث هست که بعضی از ائمه(ع) در ماه مبارک رمضان، 40 ختم قرآن میکردند و اگر هر ختم قرآن را ثوابش را به روح مقدس یکی از چهارده معصوم(ع) هدیه کند، ثوابش مضاعف می‌شود. در آن روایت دارد که هر ختم قرآنی که می کردند، ثوابش را به یکی از معصومین(ع) هدیه میکردند.
مرحوم حاج آقا مجتبی تهرانی با بیان اینکه تمام درهای آسمان، از شب اول ماه رمضان تا آخرین شب باز می‌شود، خطاب به روزه‌داران چنین توصیه کرد: روایت از علی(ع) دارد: آگاه باشید که درهای آسمان از شب اول ماه مبارک رمضان باز است؛ یعنی تمام حُجُب از ناحیه ربّ برداشته شده است، در این ماه دیگر هیچ حجابی نیست. یعنی از ناحیه خداوند نسبت به بندگانش هیچ حجابی نیست. هیچ دری بسته نیست؛ اصلاً و ابداً، تمام درها باز است... هر تقاضایی! چه مادی و چه معنوی به ربّ می رسد و به هیچ مانعی از آن ناحیه برخورد نمی‌کند، نتیجه آن این است که این تقاضاها در این ماه بی‌جواب نمی‌‌ماند، به تعبیر روز هیچ دعایی به بایگانی نمی‌رود!
*بهترین عمل در ماه بهار قرآن به روایت آیت‌الله خوشوقت
مرحوم آیت‌الله خوشوقت از دیگر اساتید فقید پایتخت نیز خطاب به مهمانان خدا در ماه مبارک رمضان درمدرسه علمیه حضرت صاحب الأمر(عج) در 23 مهر ماه سال 1387 ابراز داشت: ماه به این بزرگی، ماه عبادت، ماه توبه، ماه تلاوت قرآن، با همه خوبی‌ها بهترین عمل در آن ترک حرام و ترک گناه است. یعنی این قدر این کار اهمیت دارد. شما سعی کنید این ریاضت را تحمل کنید و در این ماه گناه نکنید، کار دیگر هم نکنید، البته این یک فرض است، آدم نمی شود که کار دیگر نکند اما فرض است. این قدر تقوا اهمیت دارد که اگر شما تقوا را مراعات کردی و فقط خوابیدی جایت ته بهشت است. این قدر مهم است. این بیان پیغمبراکرم است که فرمودند: افضل اعمال در این ماه ترک گناه و ترک عمل حرام است.
*سیره صاحب تفسیر المیزان
علامه محمدحسین طباطبایی شب‌های ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می‌کرد و بقیه را به دعا و قرائت قرآن و نماز مشغول بود.
*سیره صاحب فتوای تحریم تنباکو
در شرح احوال عالم ربانی میرزا محمدحسن شیرازی صاحب فتوای تحریم تنباکو بیان شده است: وی بیشتر آیات قرآن را حفظ بود، همچنین دعاهای ماه رمضان را و دعاهایی را که در دیگر اوقات قرائت می‌کرد و زیارت‌هایی را که در حرم امامان می‌خواند و از آنجا که رقیق القلب بود و چشمه اشکش هم جوشان، بسیار می‌گریست.
