پرسش:
از کجا بفهمیم توبه ما مورد قبول است ؟ شرایط پذیرش توبه چیست ؟
پاسخ:
با عرض سلام و آرزوی توفیقات الهی برای شما
پذيرش توبه شرايط خاصى دارد. هر گاه آن شرايط محقق گشت، توبه نيز مورد قبول حق تعالى قرار مى گيرد.(1)
خداوند در آيات كثيرى به گناهكاران و كسانى كه به نفس خويش ستم كردند و آن را در معرض معصيت قرار دادند، توصيه كرده است كه توبه كنند ورابطه بين خود و خدا را اصلاح كنند. خداوند همه گناهان آنان را خواهد بخشيد، قرأن مجيد مى فرمايد: مگر كسانى كه توبه كردند و به اصلاح كارهاى فاسد خود پرداختند و آن چه را كتمان كرده بودند بيان كنند. در اين صورت توبه آنها را مى پذيرم و من بسيار عذرپذير و قبول كننده توبه و مهربانم.(2)
چه كسى در وفاى به عهد راستگوتر از خداوند است؟ قرآن مجيد وعده داده كه خداوند توبه را از بندگانش مى پذيرد.(3) بنابراين گناهكارى كه به گناه خويش اعتراف دارد و از آن پشيمان است و عزم جدّى بر ترك گناه و جبران گناهان گذشته از حق النّاس و حق اللَّه دارد،بايد به قبولى توبه خويش و رحمت و مغفرت خداوند اميدوار باشد.
پس از انجام توبه هيچ حالت انتظاري براي قبولي توبه نيست. امام علي (ع) مي فرمايد: به هركس چهار چيز اعطا شد از چهار چيز محروم نگردد: هركس دعا كرد از اجابت ش محروم نشدو هركس توبه كرد از قبولي آن محروم نگرديد و هركس استغفار كرد ازبخشش محروم نشد وهركس شكر فرستاد از افزون شدن محروم نخواهد شد.(4)
از چند طريق انسان مىتواند تا حدودى دريابد كه توبه او مورد پذيرش واقع گرديده است يا نه:
الف) احساس بهجت و آرامش خاصى كه پس از دعا و توبه به انسان دست مىدهد يا به تعبير ديگر احساس سبكى از گناهان وآلودگىها.
ب ) هر قدر انسان از گناهان خود به طور جدى پشيمان شده و با تضرع و التجاى بيشترى خدا را بخواند توبه او مقبولتر است. بنابراين ميزان انقلاب روحى انسان در حال استغفار نيز مىتواند به عنوان يك علامتى به كار آيد.
ج ) ميزان اعتماد به وعدههاى نيكوى الهى قابليت و عنايات الهى را افزون مىسازد. بنابر اين هر اندازه خدا باورى و توكل و اعتماد به وعدههاى اورا در خود افزون يافتيم ، مىتوانيم بيشتر اميد يابيم كه ما را پذيرا گشته است.
د ) هر قدر آثار واقعى توبه در اعمال و كنشهاى ما بيشتر هويدا گردد. يعنى رغبت كمترى به گناه و اراده و عزم راسخترى در اطاعت پروردگاريابيم نشان مىدهد كه توبه ما توبه واقعىترى بود و به همين نسبت مقبولتر واقع گرديده است. امام امت (ره) مىفرمودند: اگر بعد از ماه مبارك رمضان تغييرى در حالات خود يافتيد به همان نسبت وارد ضيافتالله شدهايد ، ولى اگر دگرگونى در شما پديد نيامد از آن بىبهره مانديد.
نكته مهمى كه بايد مورد توجه قرار گيرد اين است كه آيا ما توانستهايم همه شرايط لازم توبه را محقق سازيم؟ آيا حلاوت و شيرينى گناه از جان ما به طور كامل رخت بر بسته است؟ اين مسئله است كه ما را پيوسته در حال خوف و رجا نگه مى دارد. هم اميدوار به لطف و رحمت الهى باشيم و هم خوف و واهمه از اين كه مبادا برخى از شرايط توبه را محقق نساخته باشيم.
1- جهت آگاهى از توبه و مسائل آن كتاب »توبه از ديدگاه قرآن و حديث« نوشته عليرضا حسنى را مطالعه كنيد.
2.بقره آيه 160
3.شوري آيه25
4.نهج البلاغه قصار130
