پرسش:
سادات : سلام
چرا بااینکه حلقه ائمه توسط یک زن به پیامبر وصل است ولی الان لازمه سیادت این است که پدرسیدباشد؟
پاسخ:
با سلام خدمت شما دوست عزیز
سوال خوبی رو مطرح کردید در جواب مقدمه ای عرض کنم که سيادت عنواني است براي مردان و زناني كه در طول نسب خويش به حضرت هاشم بن عبد مناف (جدّ رسول اللَّه( ميرسند. هر كس سلسله نسب او به هاشم بن عبد مناف يا فرزندان او برسد، سيد محسوب ميشود.(1)
اصطلاحاً به فرزندان هاشم، بني هاشم ميگويند. برخي از اينان به عموهاي پيامبر مثل ابوطالب و ابولهب، عباس و حمزه ميرسند. بنابراين فرزندان عباس عموي پيامبر كه اصطلاحاً به آنان بني عباس ميگويند، سيد محسوب ميشوند. فرزندان ابوطالب به نامهاي طالب و عقيل و جعفر طيار و علي(ع) و نسل آنان (تا كنون هر چه هستند) سيدند. پيامبر اسلام از جهت پسرانش (طيب و طاهر و قاسم و ابراهيم) چون در كودكي از دنيا رفتند، نسلي ندارد و فقط از طريق حضرت فاطمه زهرا(س) نسلش ادامه پيدا كرد كه فرزندان حضرت زهرا به نامهاي حسن و حسين و زينب و ام كلثوم از طريق پدرشان علي(ع) سيد بودند.
تمامي ائمه معصومين و فرزندانشان از طريق علي(ع) به هاشم مي رسند و سيد هستند. بنابراين سيادت تنها انتساب به پيامبر نيست، بلكه از جهت انتساب به طالب و علي و عقيل و جعفر (فرزندان ابوطالب) و انتساب به عباس و حمزه (عموهاي پيامبر(ص) نيز سيادت حاصل شده و حضرت علي(ع) سيد بوده است و فرزندان او نيز سيد هسيتند.
سيد به معناي آقا و اطاعت شده (مطاع)، رئيس و بزرگ آمده است. سيادت عنواني است اعتباري، نه تكويني و احكامي براي سادات در فقه آمده است، مثلاً گرفتن زكات از غير سيد بر آنان حرام است.(2)
زنان سيده از شصت سالگي به بعد يائسه ميشوند و غير سيده از پنجاه سالگي به بعد.(3)
سادات از جهت انتسابشان به پيامبر و ائمه هدي(ع) بايد رعايت حرمت اجداد خويش را بنمايند و مردم نيز بايد احترام آنان را به جهت انتسابشان نگه دارند.
شرافت سيادت همان گونه كه از طرف پدر قابل انتقال است، از طرف مادر نيز منتقل ميشود. كه اين مطلب از نظر قرآن و روايات نيز ثابت است.
در سوره «انعام» آيه 83 - 85 خداوند حضرت عيسي را كه از طرف مادر منسوب به حضرت ابراهيم(ع) است، از فرزندان آن حضرت ميخواند: «و مِن ذُرّيته داوود و سليمان و... و يحيي و عيسي و الياسُ و كلٌ من الصالحين»
و امام هفتم(ع) نيز در مقابل اعتراض هارون كه گفت: چرا مردم شما را كه از طرف مادر به پيامبر(ص) منسوب هستيد فرزند رسول اللّه ميخوانند؟ به اين آيه و ادلّه ديگري استدلال كرد و او قانع شد.
در اين زمينه روايات فراواني وجود دارد كه سادات مادري در حقيقت همانند سادات پدري هستند، ولي بعضي از احكام فقهي همچون گرفتن سهم سادات و ممنوعيت صدقات اختصاص به ساداتي دارد كه از طرف پدر منسوب به سيادت هستند و اين نيز يك تفاوت حقوقي است و از نظر معنوي و حقيقي تفاوتي بين آنها وجود ندارد.
پي نوشتها:
1. عروة الوثقي، ج2، كتاب الخمسك فصل 2، مسئله 3.
2. توضيح المسائل مراجع، ج 2، مسئله 1955.
3. همان، ج 1، مسئله 435.
