پرسش:
ایا مساله بختک هنگام خواب توجیه منطقی دارد؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
بختک یا فلج خواب(sleep paralysis) به حالت ناتواني درانجام حركات ارادي حين خواب گفته مي شـود.
فلج خواب يـك تـجربـه دلــهره آور و هراس انگيز مي بـاشد. فـلـج خـواب اغـلب اوقات هنگام بيدارشـدن از خـواب و يـا در مـوارد اندک در لحظه به خـواب رفتن رخ مي دهد.
فلج خواب از چند ثانيه تاچـند دقيـقه بـه طـول مي انجامد. 25 تا 30 درصد جـمعيت كشـور حـداقل يكبار در طول زندگي خود، اخـتـلال فلج خـواب را تـجـربه كرده اند. فلج خواب می تواند در هر سني روي دهد.
علايم فلج خواب:
1- ناتواني در حركت دادن تنه، دستها و پاها و صحبت كردن (فرد از فرط ترس می خواهد فرياد بكشد و براي بيدار شدن تقلا می كند، اما گويي تلاش وي بي نتيجه است).
2- فلج تمام و يا بخشي از عضلات اسكلتي بدن.
3- احساس خفگي و نزديك بودن زمان مرگ (گويي موجودي روي قفسه سينه شما قرار گرفته است).
4- وحشت زدگي و اضطراب.
5- توهمات خواب(hypnagogic hallucinations): به توهمات شنيداري، ديداري و لمسي رويا مانند اطلاق مي شود. احساس حضور يك انسان ديگر در اتاق، احساس فشردگي در قفسه سينه، ديدن سايه افراد، ديدن منبع نوراني، شنيدن صداي افراد، شنيدن صداي قدم هايي كه نزديك مي شوند، ديدن شبح، تجربه خروج از بدن، احساس شناور شدن در هوا، شنيدن صداي باز و بسته شدن درها.
تصورات غلط نسبت به فلج خواب و يا بختك:
آزار و اذيت توسط جن، شيطان، ديو و يا موجودات فرا زميني، و يا اشتباه گرفتن آن با تجربه خروج از بدن.
علت ايجاد فلج خواب:
عوامل ژنتيكي، اضطراب و استرس، اختلال هراس و اختلال در نظم خواب را در پيدايش فلج خواب دخيل مي دانند.
مكانيسم ايجاد فلج خواب:
در طي خواب در مرحله حركات سريع چشم(REM)، يعني مرحله اي كه رويا بيني در آن روي مي دهد، مغز انتقال سيگنال هاي عصبي به سوي عضلات اسكلتي (به استثناي عضله ديافراگم و عضلات چشم) را مسدود و متوقف مي سازد، تا شما روياهاي خود را برون ريزي نكنيد (يعني مثلا وقتي خواب مي بيند در حال دويدن هستيد، از رختخواب بلند نشويد و شروع به دويدن نكنيد). هنگامي كه شما قصد داريد از خواب بيدار شويد، مغز مجدداً كنترل عضلات را به دست ميگيرد. اما گاهي اوقات قبل از اينكه مغز كنترل عضلات اسكلتي را به دست گيرد و عضلات از حالت فلج بودن خارج گردند، شما هشياري خود را باز مي يابيد. كه نتيجه آن احساس هراس آور فلج بودن بدنتان خواهد بود. نقطه مقابل اين عارضه زماني است كه برخي افراد هنگام رويا ديدن دستها و پاهاي خود را تكان مي دهند و يا در موارد شديد تر دچار خوابگردي مي شوند.
چه چيزهايي احتمال تكرار فلج خواب را افزايش مي دهند:
1-كساني كه بطور طاق باز و رو به پشت مي خوابند بيشتر به فلج خواب دچار مي شوند.
2-برنامه ي خواب نامنظم و محروميت از خواب.
3-افزايش استرس و اضطراب.
4-تغييرات ناگهاني در سبك و يا محيط زندگي.
5-مصرف قرصهاي خواب آور و آنتي هيستامين ها.
چگونه هنگام تجربه فلج بدن خود را از اين وضعيت هراس آور خلاصي بخشيم:
1-سعي كنيد انگشتان دست و يا پاي خود را تكان دهيد.
2-چشمان خود را به شدت تكان دهيد، به دنبال آن پلك ها و سر خود را.
3-سعي كنيد وضعيت خروج از بدن را در خودتان القا كنيد.
درمان فلج خواب:
فلج خواب يك اختلال خواب بي خطر است. تنها با رعايت اصول بهداشت خواب، خودداري از طاق باز خوابيدن و كاهش استرسها و هراسها مي توان تكرار آن را به حداقل رساند. افرادي كه هفته اي يكبار به فلج خواب دچار مي شوند لازم است تحت درمان دارويي (مصرف ضد افسردگي ها) قرار گيرند.
از نظر علمي هر گاه فردي رو به بالا بخوابد و دست چپ آن فرد روي قلبش باشد چون رگ دست چپ داراي ارتعاش است باعث تحريك بطن چپ قلب شده و آن فرد به بختك ( يا فلج خوابي ) مبتلا مي گردد . و هيچ ضرري براي بدن ندارد . و با شنيدن صدا و لمس بدن از طرف شخص ديگر باعث بر طرف شدن بختك مي گردد.
پرسش:
در شأن نزول سوره هاى «معوّذتين» (سوره ناس و سوره فلق) رواياتى داريم كه از سحر و جادو شدن پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم)سخن مى گويند. آيا اين روايات را مى توان پذيرفت؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
در شأن نزول اين دو سوره آمده كه مردى يهودى، رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) را جادو كرد و بر اثر سحر او، حضرت بيمار شد. جبرئيل نزد پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) آمد و اين دو سوره را آورد و عرض كرد: مردى يهودى تو را سحر كرده و سحر او در فلان چاه است. رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)على(عليه السلام) را فرستاد تا سحر را بياورد؛ سپس دستور داد گره هاى آن را باز نموده، براى هر گره يك آيه از معوذتين بخواند. على(عليه السلام) هر گرهى را باز مى كرد، يك آيه را مى خواند و چون گره ها باز و اين دو سوره تمام شد،
پيامبر گرامى اسلام(صلى الله عليه وآله وسلم)برخاست و سلامتى خود را باز يافت.[1]
به نظر علاّمه طباطبايى اين ماجرا را در همين حدّ كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) بر اثر سحر جسم مباركشان بيمار شده باشد مى توان پذيرفت؛ امّا نمى شود قبول كرد كه سحر و جادو، بيش از اين تأثيرى بر پيامبر گذاشته باشد.[2]
برخى معتقدند كه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) هرگز تحت تأثير سحر قرار نمى گيرد و از اين رو، روايات مذكور را ردّ مى كنند؛ امّا همان گونه كه گفته شد، به نظر علاّمه طباطبايى تأثيرپذيرى پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) از سحر ساحران در حدّ بيمارى جسمى اشكالى ندارد. البته با توجه به اين كه قرآن كريم در آيات بسيارى مسلمانان را به پيروى از فرمان رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)فرا مى خواند و سخن و دستور او را سخن و فرمان خدا مى شمارد، دل و جان و عقل و انديشه پيامبر(صلى الله عليه وآله وسلم) همواره از سحر ساحران و نفوذ شياطين در امان خواهد بود.
[1]. تفسير الميزان، علاّمه طباطبايى، ج 20، ص 393، انتشارات اسلامى.
[2]. همان، ص 394.