خنده بی جا را چگونه درمان کنیم؟

پرسش:

نظر اسلام در مورد خنده بيش از حدّ و يا خنده بي جا چيست و چه راهي براي درمان آن وجود دارد؟

پاسخ:

با سلام و اهدای امید و سپاس از حسن اعتماد شما

نوع افراد بشر به تناسب سن و حتي جنسيت در هنگام خنديدن از هم متمايز مي شوند. اگر كودكي با صداي بلند بخندد، شيرين بوده و حتي مطلوب است، ولي اگر شخص سالمندي با صداي بلند و حالت قهقهه بخندد، ‌عرف جامعه نسبت به او واكنش نشان خواهد داد. اگر مرد جواني با صداي بلند بخندد، ممكن است به اقتضاي جواني و مرد بودنش ايرادي بر او وارد نشود، ولي اگر زن جوان با صداي بلند بخندد، در دل هاي مريض ايجاد طمع خواهد كرد. اسلام در مقابل تبسّم و خنده حساسيتي نشان نداده بلكه آن را ستايش كرده است؛ ولي قهقهه را از شيطان مي داند. از جمله آداب رسول گرامي اسلام اين بوده كه خنده بدون قهقهه داشتند.( علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 هجرى قمری ، ج 16، ص 228) اميرمؤمنان سلام الله عليه فرمود: "خنده پيامبر صلي الله عليه و آله و سلّم، تبسّم بود". (همان، ج 73، ص 59، حديث هشتم) از حالات امام رضا علیه السلام نقل مي كنند كه هرگز در حالت قهقهه ديده نشد؛ بلكه خنده حضرت تبسّم بود.( همان، ج 49، ص 91، حديث 4.) خنده بي جا -يعني خنده اي كه براي تمسخر ديگران باشد- بسيار زشت و كاري ناپسند و از جهالت است. امام حسن عسكري علیه السلام فرمود: "خنديدن [بدون دليل و] تعجب جهالت و ناداني است".( همان، ج 73، ص 59، حديث 10) انسان عاقل حركات و رفتار خود را بر مبناي عقل و درك تنظيم مي كند. پس اگر بي جهت خنديد، بداند نقصي درون او است كه بايد آن را برطرف كند. با توجه به آداب و رسومي كه از طريق اسلام ابلاغ شده است، تمام مسائل زندگي مورد نقد قرار گفته از جمله شادي و تفريح كه خنده نماد آن است و اندازه و حدود آن معيّن شده است. انسان بايد بين خنديدن و چهره بشاش داشتن فرق قائل شود. خوش رويي و خوش برخوردي غير از خنديدن بي جا و يا قهقهه زدن است.تا جائی که در مورد خوشخوئی در روایتی ازامام صادق علیه السلام وارد شده است که:خوشخوئی گناه را ذوب می کند،همچنانکه آفتاب یخ را.( ثقة الاسلام كلينى، الكافي، دار الكتب الإسلامية تهران، 1365 هجرى شمسى، ج2، ص 100)

براي درمان خندة بيجا راه هايي وجود دارد كه مهم ترين آن ياد مرگ و فكر كردن در مورد مبدأ و معاد و روز واپسين است. ياد مرگ لذّات و خوشي های بیهوده را كم رنگ مي كند. پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله و سلّم فرمود: "بسيار به ياد چيزي باشيد كه لذت ها و خوشي ها را درهم مي كوبد... و آن مرگ است. و نیز فرمودند:زيرك ترين مؤمن كسي است كه بيشتر به ياد مرگ بوده و نسبت به آن آمادگي بيش تري داشته باشد".( علامه مجلسى، بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء بيروت - لبنان، 1404 هجرى قمری ، ج 79، ص 167، حديث 3)

پيامبر گرامي اسلام صلي الله عليه و آله از خانه به مسجد مي رفتند، به گروهي برخوردند كه مي گفتند و مي خنديدند. حضرت فرمود: "به ياد مرگ باشيد! قسم به آن كس كه جان من در دست قدرت او است! اگر آن چه من مي دانم، شما مي دانستيد، خنده كم و گريه بسيار مي كرديد". (احسان بخش، صادق، آثار الصادقين، روابط عمومی ستاد نماز جمعه گیلان، تابستان 1368ه ش، ج 11، ص 361) امير مؤمنان علیه السلام فرمود: "... [از رفتن به] جايگاه بيهوده گويي، خويشتن داري كنيد ". (همان)