درشب نيمه شعبان سال 87 بحثي را در رابطه با غيبت امام زمان (ع) مطرح کردم و در انتهاي بحث دليل غيبت را بيان کردم. امشب يک دليل ديگر از غيبت را بيان مي کنم و آن را مطلع بحث امشب قرار مي دهم.


دوران غيبت، دوران خشم الهي
قال الباقر (ع): « إِذَا غَضِبَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى خَلْقِهِ نَحَّانَا عَنْ جِوَارِهِمْ » زماني که خداوند برخلايق خشم بگيرد، ما اهل بيت را از آنها دور مي کند.
بنابر اين روايت دوران غيبت اعم از غيبت صغري و غيبت کبري، دوران خشم خداوند است.
امشب مي خواهيم به تبيين اين موضوع بپردازيم و براي خروج از اين دايره غضب راهي ارائه کنيم.


دو نتيجه از زمان غيبت امام زمان (عج)

اولين ثمره غيبت:
امام کاظم (ع) مي فرمايند: « إِنَّهُ لَا بُدَّ لِصَاحِبِ هَذَا الْأَمْرِ مِنْ غَيْبَةٍ حَتَّى يَرْجِعَ عَنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْ كَانَ يَقُولُ بِهِ إِنَّمَا هِيَ مِحْنَةٌ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ امْتَحَنَ بِهَا خَلْقَهُ» براي صاحب اين امر (صاحب ولايت و امامت) غيبتي است، اين غيبت آنقدر طولاني مي شود که مردم از ولايت و امامت امام زمان (عج) عدول مي کنند. همانا کساني که از اعتماد به امام زمان (عج) دست برمي دارند بدانند که عصر غيبت عصر امتحان است.
بنابراين روايت يکي از نتايج غيبت، دست کشيدن مردم از امام زمان (عج) به عنوان ولي خدا و امام دوازدهم است. در ايام غيبت، وفاي به عهد متديّنين مورد امتحان قرار مي گيرد.

دومين ثمره دوران غيبت:
قال الصّادق(ع): « أَمَا وَ اللَّهِ لَيَغِيبَنَّ إِمَامُكُمْ سِنِيناً مِنْ دَهْرِكُمْ وَ لَتُمَحَّصُنَّ حَتَّى يُقَالَ مَاتَ قُتِلَ هَلَكَ بِأَيِّ وَادٍ سَلَكَ » آگاه باشيد! به خدا قسم، امام شما دوره اي از روزگار شما را در غيبت بسر مي برد، شما آنقدر مورد آزمايشهاي سخت قرار مي گيريد که مي گوييد: او مرده است، او را کشته اند، هلاک شده است، درکدام درّه افتاده است؟! (يعني به مرگ امام زمان (عج) يقين پيدا مي کنيد.)
عصر غيبت امام زمان (عج)، عصر غضب خداست. به اين علت که اعتقادات مردم، دچار تزلزل مي شود. بهمين جهت و بنابر روايات، عصر غيبت، عصر امتحان و سختي هاست.
با توجه به اين مقدمه اين سؤال ايجاد مي شود که چه حقيقتي مي تواند ما را از غضب الهي دور کند؟
آن حقيقت انتظار است.

انتظار چيست؟
در اين بحث با بيان معناي دقيق انتظار، اين واژه را از ابهام خارج کرده تا بتوانيم بصورتي کاربردي در زندگي خود پياده کنيم.
انتظار، تحوّل و جوشش دروني است مبتني بر يک عقيده، که لازمه ي آن عقيده عمل است. چنانکه در روايات آمده است: « أَفْضَلُ أَعْمَال إنْتِظَارُ الْفَرَجِ » انتظار فرج يک عمل و يک فعل به حساب مي آيد. به بيان ديگر بايد انتظار منجر به حرکت شود و در حد عقيده باقي نماند. البته در شارع مقدس، هر عملي بايد مبتني بر يک عقيده باشد و هر ايدئولوژي و راه و روشي بايد بر اساس يک جهان بيني و يک اعتقاد شکل بگيرد. بنابراين انتظار مقوله اي مرکب از دو عنصر است: 1- عقيده، 2- عمل. در روايت آمده: « أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ انْتِظَارُ الْفَرَجِ » چون نفس انتظار به امام زمان (عج) بازمي گردد و امامت، اتمام و اکمال دين است، پس در حقيقت انتظار، عبادت محسوب مي شود.
با ذکر اين مطالب به اين نتيجه رسيديم که انتظار بايد بر اساس عقيده باشد و براساس آنچه از متون ديني به دست آمده، منتظر بايد پنج عقيده نسبت به امام زمان (عج) داشته باشد که به بيان آن مي پردازيم:

عقيده اول، امام واسطه فيض است
عقيده ي اول نسبت به امام زمان (عج) اين است که ايشان تا قيامت واسطه ي فيض الهي است. اگر خداوند بخواهد رحمتش و اجابت دعايش و نصرتش را شامل حال عالميان کند، اين عمل نياز به واسطه دارد و آن واسطه امام زمان (عج) است. قرآن در خصوص شب قدر مي فرمايد: « تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَ الرُّوحُ » به اين مفهوم است که ملائکه، مقدرات ما را نزد امام زمان (عج) مي آورند. اين عقيده ي ماست. امام واسطه ي فيض است. اگر مدتي شيئي را در برابر خورشيد قرار بدهيد تا آتش بگيرد، اين اتفاق نخواهد افتاد اما اگر ذره بيني در بين خورشيد و آن جسم قرار دهيد، آتش مي گيرد. همانگونه که ذره بين، حرارت خورشيد را متمرکز مي کند، امام معصوم (ع) نيز فيض الهي را متمرکز کرده و به عالم مي رساند. امام سبب اتصال بين زمين و آسمان است. « لَوْلَا حُجَة لَسَاخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا » اگر امام (ع) نباشد، آسمان بر زمين خراب خواهد شد. بواسطه وجود امام است که همه موجودات روزي مي گيرند و همه چيز در عالم در جاي خودش قرار مي گيرد.

عقيده دوم، امام ولي و سرپرست امت است
دومين عقيده اين است که ما تحت سرپرستي و امامت و رهبري امام (عج) قرار داريم، بنابراين انتظار فرج به اين معناست که ما سرپرست داريم. امام زين العابدين (ع) به يکي از صحابه خاص خود بنام اباخالد کابلي فرمودند: « يَا بَا خَالِدٍ إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ وَ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ ع أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذِكْرُهُ أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عَنْهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ » اى اباخالد! آن گروه از مردم كه در زمان غيبت او امامتش را پذيرفته و منتظر ظهورش هستند، برترين مردم همه زمان‏ها هستند، زيرا خداوند - كه گرامى و بلند مرتبه است- چنان خرد و درك و شناختى به آنها ارزانى داشته كه غيبت [و عدم حضور امام] براى آنها همانند مشاهده [و حضور امام] است.
اعتقاد اطاعت و باور نسبت شخص منتظر نسبت به امام (عج) در عصر حضور همانگونه است که در عصر غيبت است.

عقيده سوم، امام حيّ و حاضر است
سومين عقيده اي اين است که ايشان زنده هستند و در همين دنيا زندگي مي کنند. يعني اينکه در عوالم ديگر مثل برزخ و امثال آن حضور زندگي نمي کنند. اين مطلب از توقيع مبارک ايشان به شيخ مفيد مورد استناد قرار مي گيرد. در کتاب موسوعة التوقيعات نقل گرديده که امام زمان (عج) خطاب به شيخ مفيد فرموده اند: « فَإِنَّا يُحِيطُ عِلْمُنَا بِأَنْبَائِكُمْ وَ لَا يَعْزُبُ عَنَّا شَيْ‏ءٌ مِنْ أَخْبَارِكُمْ ... إنّا غَيْرُ مُهْمِلِينَ لِمُرَاعَاتِكُمْ وَ لَا نَاسِينَ لِذِكْرِكُمْ » جناب شيخ، تمام اخبار شما در علم ماست و هيچ يک از اخبار و احوال شما بر ما پوشيده نيست، ... ما نسبت به اعمال شما بي خبر نيستيم و ياد شما را فراموش نکرديم.
در هفته دو بار، روزهاي دوشنبه و پنجشنبه نامه اعمال شيعيان به ساحت مقدس بقية الله (عج) عرضه مي شود و ايشان براي ما دعا مي کنند. از گناهان ما اندوهگين مي شوند. پس بايد بدانيم که زمام امور ما بدست ايشان است.

عقيده چهارم، ما سبب غيبت امام هستيم
چهارمين عقيده اين است که ما موجبات غيبت امام (ع) را فراهم کرده ايم. خواجه نصيرالدين طوسي در کتاب شرح تجريد الاعتقاد مي فرمايد: « وجودُهُ لطف و تصرفُهُ لُطف آخر و عَدَمه منّا » اينکه خداوند نعمت وجود امام زمان (عج) را به ما ارزاني داشته از باب لطف اوست، و اينکه در امور زندگي ما تصرف مي کند لطف ديگري است، اما غيبت ايشان از جانب ماست.
امام (عج) در توقيعي چنين مي‌فرمايند: « فَمَا يَحْبِسُنَا عَنْهُمْ إِلَّا مَا يَتَّصِلُ بِنَا مِمَّا نَكْرَهُهُ وَ لَا نُؤْثِرُهُ مِنْهُمْ » هيچ چيز شما را از ما دور نکرد مگر گناهان شما، چيزي که ما دوست نداريم از شما ببينيم.

عقيده پنجم، ظهور امام قطعي است
پنجمين اعتقاد اين است که ايشان حتما خواهند آمد. امام باقر (ع) به ابوحمزه ثمالي فرمودند: « يَا أَبَا حَمْزَةَ مِنَ الْمَحْتُومِ الَّذِي حَتَمَهُ اللَّهُ قِيَامُ قَائِمِنَا فَمَنْ شَكَّ فِيمَا أَقُولُ لَقِيَ اللَّهَ وَ هُوَ كَافِرٌ بِه‏» اي اباحمزه! از رخدادهايي که خداوند وقوع آن را قطعي ساخته است قيام قائم ماست، هر کس در آنچه مي گويم ترديد کند، خدا را ملاقات خواهد کرد در حاليکه کافر است.
امر ظهور امام زمان (عج) حتمي است و از جمله مواردي است که عباراتي مثل اگر، شايد، ممکن است، امکان دارد و ... در آن راه ندارد. همچنانکه حضرت رسول اکرم (ص) فرمودند: « و الله لَوْ لَمْ يَبْقَ مِنَ الدُّنْيَا إِلَّا يَوْمٌ وَاحِدٌ لَطَوَّلَ اللَّهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ حَتَّى يَخْرُجَ قائِمَنا مِن اَهلِ البَيت» به خدا قسم اگر از عمر دنيا فقط يك روز باقي مانده باشد، خداوند آن روز را چندان طولاني كند تا قائم ما که از اهل بيت من است، ظهور كند.
وقتي منتظر به اين پنج اصل باور داشته باشد، اين اعتقاد براي او منشأ عمل مي شود.

رفتار منتظر
ما در زمان غيبت سه نوع رفتار داريم:
1- رفتار مربوط به خودمان
2- رفتار نسبت به ديگران
3- رفتار نسبت به امام زمان (عج)
در مورد اعمال و رفتار خودمان بايد اهل ورع باشيم. در قرآن آمده است: « لَّا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ » با توجه به حديث ثقلين که مي فرمايد: « إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي ‏» هر حکمي که شامل قرآن شود، شامل عترت هم مي شود. طبق آيه، درک قرآن تطهير مي خواهد بنابراين درک عترت هم تطهير مي خواهد. بايد اهل ورع باشيم تا امام زمان (عج) را درک کنيم. امام صادق (ع) فرمودند: « مَنْ سُرَّ أَنْ يَكُونَ مِنْ أَصْحَابِ الْقَائِمِ فَلْيَنْتَظِرْ وَ لْيَعْمَلْ بِالْوَرَعِ وَ مَحَاسِنِ الْأَخْلَاقِ وَ هُوَ مُنْتَظِر » هر کس مي خواهد از اصحاب و منتظران امام زمان (عج) باشد بايد انتظار بکشد و در حال انتظار، به تقوا و خوش خلقي رفتار نمايد. رفتار ديگر منتظر نسبت به خود اين است که معارف اهل بيت (ع) را و حلال و حرام آن را از دو منبع قرآن و روايات بياموزد.
بعد از آنکه رفتار خود را طبق مواردي که گفته شد اصلاح کرد، نوبت به دقت در رفتار خود نسبت به ديگران مي رسد. در اين باره، سه وظيفه دارد:
1- به مردم معارف اهل بيت (ع) را بياموزد.
2- مردم را به سوي امام زمان (عج) دعوت کند.
3- از دوستداران امام زمان (عج) رفع گرفتاري کند.
ما با انجام وظايف خودمان، آمادگي پيدا مي کنيم تا با انجام وظايفمان نسبت به ديگران، به امام زمان نزديک مي شويم.
سومين بخش رفتار ما، وظايف ما نسبت به امام (ع) است. منتظر بايد در ايام غيبت براي امام عصر (عج) صدقه بدهد، اين عمل ناشي از آن اعتقادي است که امام خويش را حي و حاضر در عالم مي داند و از آنجا که انسان زنده در مواجهه با خطرات است، براي رفع آن صدقه مي دهد.
منتظر بايد هر روز دعاي عهد بخواند. چون اعتقاد دارد که امام زمان (عج) رهبر و امام اوست پس هر روز بايد با او بيعت کند و تجديد عهد نمايد. منتظر بايد امام (ع) را در زندگي خود داخل کند و اعمال مستحبي مکرر براي او انجام دهد تا حيّ بودن امام خويش را به جهانيان اعلام نمايد.
پس در بُعد عقيدتي انتظار فرج، پنج باور مطرح شد و در خصوص رفتار و وظايف منتظر نيز سه دسته وظايف ذکر گرديد.
کسي که اينگونه منتظر ظهور امام زمان (عج) باشد اگر از دنيا برود و امام را نبيند، خداوند دو پاداش به او مي دهد: ثواب کسي را که در رکاب امام قرار دارد، يا اينکه او را رجعت مي دهند تا ايام ظهور امام را درک کند که البته بحث رجعت مفصل است و جزء اعتقادات مسلم شيعه است.

منبع: fares.ir