بسم الله الرحمن الرحیم

دعا
الحمد الله الذی خلق النور من النور و انزل النور علی الطور وھو الذی ارسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهرہ علی الدین کله ولو کره المشرکون ۔ ثم الصلوۃ والسلام علی سید الانبیاء و المرسلین سیدنا نبینا حبیبنا شفیع ذنوبنا حبیب قلوبنا طبیب نفوسنا مولانا و مولی الثقلین جد الحسن و الحسین ابی القاسم محمد صلی الله علیه و آله وبرقیل عالمین ۔۔۔

لتغفار است از این بپرہیزید ! چوں میدانی وقت توب اما بعد فقد قال الله سبحانه فی کتابه مجید بسم الله الرحمن الرحیم : فادعوالله مخلصین له الدین .(1)خدا را بخوانید در حالی که دین خود را برای او خالص کرده اید

ماه مبارک رمضان، ماه تلاوت قرآن و ماه دعا است اهل معرفت می گویند این ماه، ماه سیر إلی الله تعالی و دار ضیافت الله و سلوک معنوی است. «قرآن» که کلام الله است، در این ماه بر پیغمبر اکرم(صلّی الله علیه وآله وسلّم) نازل شده است و بزرگان از آن به «قرآن نازل» تعبیر می کنند؛ «دعا» هم که در این ماه بسیارمورد سفارش است، از آن نیز به «قرآن صاعد» تعبیر می کنند.

درميان اعمال عبادي دعا از اهميت ويژه‌اي برخوردار است چرا كه بهترين و والاترين كارها نزد خداوند است. دعا نشان‌دهنده‌ي شناخت و معرفت خالق است دعا بيانگر عجز و ضعف انسان در برابر خداوند است. لذا روزانه ده بار واجب است دعا كنيم و بگوييم اهدانا الصراط‌المستقيم
دعا وسيله‌ي جذب اعتناي ربوبي و زمينه جلب رحمت الهي است.
« قُل ما يَعْبَوا بِكُمْ رَبّي لَولا دُعاءَ كم»(2)
اي پيامبر! به مردم بگو: اگر دعاي شما نباشد, پروردگارم هيچ اعتنا و توجه و نظري به شما نكند.

دعا مغز و ريشه‌ و افضل تمام عبادتها است.
پيامبر اكرم(صلي‌الله و عليه و‌آله وسلم) مي‌فرمايد:
« الدُّعا مُخُّ الْعِبادة » (3)

در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام نقل شده است که یکی از یارانش پرسید: ما تقول فی رجلین دخلا المسجد جمیعا کان احدهما اکثر صلاة والآخر دعاء فایهما افضل؟ قال کل حسن ». کدام یک از دو نفر که هر دو با هم وارد مسجد شدند یکی نماز بیشتری بجا آورد، و دیگری دعای بیشتر کرد، از دیگری برتر است؟ فرمود: هر دو خوبند. سؤال کننده باز پرسید: قد علمت، ولیکن ایهما افضل؟» می دانم هر دو خوبند ولی کدام خوبتر است؟ امام علیه السلام فرمود: «اکثرهما دعاء، اما تسمع قول الله تعالی: ادعونی استجب لکم ان الذین یستکبرون عن عبادتی سیدخلون جهنم داخرین ». آن کس که دعا می کند، افضل است مگر سخن خداوند متعال را نشنیده ای که می فرماید: مرا بخوانید تا(دعای) شما را اجابت کنم...

سپس افزود: «هی العبادة الکبری (4)

همان‌گونه كه ابر قرارگاه باران است و باران در نهاد ابر تعبيه شده, اجابت در درون دعا است و دعا قرارگاه اجابت است.
« الدّعا كَهْفُ الأجابة كما اَنَّ السَّحاب كهْفُ الْمَطر (5)

با اينكه انسان مالكيت حقيقي هيچ چيز را ندارد, خداوند دعا را تمليك انسان كرده يعني انسان به جز دعا و تضرع در پيشگاه خداوند مالك هيچ چيز نيست.
« اغفِر لِمَنْ لايَمْلكُ الا الدُّعا » (6)

با دقت در آيات قرآن, نكته‌اي بسيار زيبا در اين مورد به دست مي‌آيد و آن اينكه هرگاه كسي از پيامبران سئوالي نموده خداوند جواب آن سئوال را توسط همان پيامبر به او اطلاع داده مثلاً :
از روح:« يَسْئلونك عن الروح » يا انفال: « يسلونك عن الانفال» يا اهله « يسئلونك عن الاهله »يا قيامت« يسئلونك عن الساعة» يا مسائل اختصاصي « يسئلونك عن المحيض» سئوال مي‌شد و ...

در تمام اين موارد پيامبر(ص) واسطه‌ در جواب قرار گرفته آن سئوالات را پاسخ مي‌فرمود اما در يك مورد هيچ واسطه‌اي دركار نيست و رسول خدا(ص) هم با آن همه عظمت واسطه نيست و آن هنگامي است كه بنده دعا مي‌كند:

اذا سَئلَكَ عبادي عنّي فَانّي قريب اُجيْبُ دَعْوَةَ الدّاع اذا دعان
هرگاه بندگانم راجع به من از تو سئوال مي‌كنند و سراغ مرا مي‌گيرند و مرا مي‌خوانند « فَانّي» بدون اينكه به پيامبر(ص) بفرمايد تو بگو. مي‌فرمايد: پس من نزديكم دعاي دعا‌كننده را پاسخ مي‌دهم.

از این می فهمیم که خداوند بزرگ چقدر ما را دوست دارد او مشتاق شنیدن دعای بندگان است گاهي اینقدر از دعا کردن بندهخوشش می آید که استجابت آن دعا را به تاخیر می اندازد تا اصرار بندہ خودش را ببیند.

امام صادق (ع) می فرمایند: خدا بدش مي آيد که بنده گان بر یکدیگر در انجام حاجت اصرار ورزند ولی اصرار را نسبت به خودش دوست دارد، خداوند عزوجل دوست می دارد که از او درخواست شود و آنچه نزد اوست خواهش شود.
هر چیزی یک سری آدابی و شرایط خاص خودش را دارد و تاوقتیکه آن شرایط برآورده نشود مشروط هم بوجود نمی آید ۔ لذا دعا هم آداب خاص خودش را دارد که باعث تسریع در عبادت می شود ۔ از جمله آن آداب

آغاز دعا با حمد و ستایش خداوند عزوجل است
امام صادق (ع) می فرمایند: چون یکی از شماها بخواهد از پروردگار خود حاجتی بطلبد بایستی که سخن خود را با تمجید و ستایش خداوند عزوجل و طلب رحمت بر پیغمبر (ص) آغاز کند و آنگاه حاجت خود را بطلبد.

دومين ادب درخواست باحالت گریه و زاری است.
امام صادق (ع) می فرمایند: اگر گریه ات نیاید، خود را به گریه بدار و اگر از دیده ات به اندازه سرمگسی هم اشک آید خوب است!

سومين ادب یقین و امید کامل به برآورده شدن حاجت است.
امام صادق می فرمایند: هرگاه دعا کردی، دل را متوجه کن و بپندار که حاجتت بر در خانه آمده است.
چهارمين ادب نام بردن حاجات است
در روایت از امام صادق (ع) نقل شده است که با اینکه خدا حاجت بنده هایش را می داند ولی دوست دارد که بنده حاجت خود را شرح دهد.

پنجمين ادب در خلوت دعا کردن است.
روایت داریم ار امام رضا (ع): یک دعای بنده در نهان برابر است با هفتاد دعا او در عیان.

ششمين ادب با همدیگر دعا کردن است.
چهار تن گرد هم نیایند و برای یک مطلبی دعا نکنند به درگاه خداوند مگر اینکه با اجابت دعا از هم جدا شوند.

هفتمين ادب برای همه دعا کردن است.
رسول خدا می فرمایند: « هرگاه یکی از شماها دعا کند، برای همه دعا کند زیرا که آن مستجاب تر است! » و نیز در اخلاق اسلامی سفارش شده است که برادرانتان را در دعا کردن (صادقانه) بر خود مقدم بدارید که خداوند ضمانت کرده است که هرکس اینگونه کند من یک میلیون برابر آنچه می خواهد، به او خواهم داد!(۷)

سه اثر عجیبِ دعا برای غیر
در این باب یک روایت برای شما بخوانم که بندہ این روایت را از مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی نقل مي كنم : که پیغمبر اکرم)صلّی الله علیه وآله وسلّم) فرمود: «مَنْ قَالَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِکُلِّ مُؤْمِنٍ خَلَقَهُ اللَّهُ مُنْذُ خَلَقَ اللَّهُ آدَمَ إِلَی أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً».(8)در این روایت آمده که اگر کسی برای مؤمنین و مؤمنات طلب مغفرت کند، خداوند به عدد هر مؤمنی که از هنگام خلقت آدم تا قیامت خلق می کند، برای او سه چیز در نظر می گیرد؛ برایش حسنه می نویسد و از گناهانش می کاهد و بر مقامش می افزاید.
ایشان می فرمایند که من این روایت را که خواندم، تعجب کردم. می دانید تعجب ایشان برای چیست؟ چون ما مخلوقیم، محدودیم و تَنگ نظریم؛ لذا تعجب می کنیم که چگونه اگر یک نفر بگوید: «اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الْمُؤْمِنَات» به عدد تمام انسان­های مؤمنی که خدا از زمان حضرت آدم تا به قیامت خلق کرده، خداوند در نامه عمل او به عدد همه آن ها حسنه می نویسد! تازه این اولین چیزی است که خدا در عوض این دعا به داعی می دهد. دوم، «وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَةً»؛ خداوند به ازای این کاری که کرده، یک گناه هم از او پاک می کند و او را از آلودگی معصیت تطهیر می کند. سوم، «وَ رَفَعَ لَهُ دَرَجَةً»؛ از آن طرف نسبت به مقامات معنویه ، یک درجه او را بالا می برد. دعای برای دیگری این سه اثر را دارد. هم پاداش بسیار دارد، هم تطهیر دارد و هم ترفیع مقام و درجه دارد.
بنابر این تأکید بر دعا برای غیر به این جهت است که اثر این دعا برای داعی بیشتر است نسبت به تاثیری که برای مدعوٌّ له دارد. ما با این دعا، بیشتر به دست می آوریم؛ هم از نظر پاداش و حسنه، هم از نظر تطهیر از گناه و هم از نظر مقامات معنویه و ترفیع درجه.

بیاییم امشب بریم در خانه خدا و دستهای نیاز مان را بالا ببریم و بگوییم که پرورگارا! بتصدق این ماہ عظیم امشب تمام مومنین و مومنات را ببخش از آنها درگذر ۔۔۔

پاورقی:
۱۔ مومن، ۱۴
2۔ فرقان / 77
۳۔ محجة البيضاء, ج 2, ص 282
۴۔ جمع البیان ، ص 529
۵۔ اصول كافي / ج2 ص 471
۶۔ مفاتيح الجنان , دعاي كميل
۷۔ المراقبات، باب ماه ذی الحجة-ص 450
۸۔ بحارالأنوار،90،391

منبع: feqh.miu.ac.ir