پرسش :
امام زمان (عج )وقتی بیاید چه نشانه‌هایی از خود برای ما دارد؟ آیا در هنگام ظهور، جهان پر  از ظلم و فساد است یا اوضاع خوب است و جهان پر از عدل می‌گردد؟ اوضاع قبل و بعد از ظهور را توضیح دهید.
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
به جهت آنکه سؤال‌تان متعدد است. دو سؤال به همراه پاسخ آنها برایتان ارسال می‌کنیم. آنها را مطالعه فرمایید و چنانچه سؤال دیگری در این زمینه داشتید، در مکاتبه بعدی برای ما بنویسید.
اتفاقاتى كه در دوره ظهور امام مهدى(عج) مى‏افتد، بسيار است. با بهره مندى از روايات اهل بيت(ع) تنها به بيان چند رخداد مهم اشاره مى‏كنيم:
1- اعلان ظهور: اولين حادثه‏اى كه بعد از ظهور امام زمان(ع) شكل مى‏گيرد، اعلام ظهور امام زمان(ع) است. ظهور حضرت به وسيله منادى آسمانى اعلام مى‏گردد، آن گاه حضرت در حالى كه به كعبه تكيه داده است، با دعوت به حق، ظهور خود را اعلام مى‏دارد.(1) دعوت حضرت هم به منظور اعلام ظهور حضرت است و هم به منظور فراخوان عمومى جهت پذيرش حكومت جهانى صورت مى‏گيرد. امام على(ع) فرمود: «هنگامى كه منادى از آسمان ندا مى‏دهد: حق از آنِ آل محمد است و اگر طالب هدايت و سعادت هستيد، به دامان آل محمد چنگ زنيد، حضرت مهدى(عج) ظهور مى‏كند»(2)
2- رجعت و بازگشت برخى از مؤمنان صالح و پيامبران الهى مانند حضرت عيسى(ع) كه در ركاب حضرت مهدى(عج) خواهند بود و در قيام و مبارزه او با ستمگران شركت دارند.
3- مبارزات امام زمان(عج): يكى از حوادث مهم كه بعد از ظهور امام زمان(ع) به وجود مى‏آيد، مبارزه امام با دشمنان و مخالفان ظهور است. برخى از افراد و گروه‏ها حكومت عدالت گستر امام زمان(ع) را بر نمى‏تابند و با حضرت به جنگ مى‏پردازند. مخالفان امام را افراد و گروه‏هاى مختلف تشكيل مى‏دهند(3) و سياست امام در برابر آن‏ها متفاوت است.
امام زمان(ع) نخست همگان را به دين و صلح فرا مى‏خواند و با مدارا با آن‏ها رفتار مى‏نمايد.
امّا دشمنان دعوت امام را ناديده مى‏گيرند و به جنگ با امام مى‏پردازند. امام با بهره‏گيرى از همه قدرت و امكانات، با دشمنان برخورد مى‏كند، و جنگ سختى به وقوع مى‏پيوندد.(4) از جمله جنگ امام زمان(عج) با دجال(5) و سفيانى.(6)
4- پيروزى امام زمان(عج): در اين درگيرى‏ها سرانجام حضرت پيروز مى‏شود. در برخى روايات از پيروزى امام بر شرق و غرب،(7)، جنوب و قبله(8) گزارش شده است.
امام باقر(ع) فرمود: «حضرت قائم از ما است و فرمانروايى حضرت شرق و غرب را فرا مى‏گيرد».(9) از پيامبر اسلام(ص) گزارش شده است كه حضرت مهدى(عج) لشكريانش را به سراسر زمين گسيل مى‏دارد.(10)
5- تشكيل حكومت جهانى و برچيده شدن مرزهاى جغرافيايى:
امام مهدى(عج) حكومت جهانى تشكيل مى‏دهد و مرزهاى جغرافيايى را بر مى‏چيند. اين حكومت همان حكومت آرمانى موعود است كه از آن در روايات گاهى به مدينه »فاضله« سخن گفته شده است.(11) گاهى به جامعه مطلوب و گاهى به «دولت كريمه» ياد شده است.
حكومت جهانى امام زمان(ع) از مؤلّفه‏ها و شاخصه هايى برخوردار است كه تحقق هر كدام از آن‏ها مى‏تواند يكى از حوادث بعد از ظهور امام زمان(ع) محسوب شوند، از جمله:
أ) گسترش عدالت:
يكى از ويژگى‏هاى حكومت امام زمان(ع) عدالت است. عدالت عنصر گم شده‏اى است كه همگان دنبال آن هستند. اين گمشده در حكومت امام زمان تحقق پيدا مى‏كند.
پيامبر اسلام فرمود: «يملاء الأرض قسطاً و عدلاً بعد ما ملئتْ ظلماً و جوراً»؛(12) امام زمان(ع) حكومت را به گونه‏اى سازماندهى مى‏كند كه ديگر واژه ستم از ذهن‏ها رخت بر مى‏بندد و كسى به ديگرى ظلم نمى‏كند؛
ب) گزينش كارگزاران شايسته:
طبيعى است كه حكومت آرمانى امام زمان(ع) كه رهبرى آن را امام مصلح و پارسا بر عهده دارد، كارگزاران آن نيز از صالحان و پارسايان خواهند بود، از اين رو در روايات آمده است كه دولت امام زمان(ع) را برخى از پيامبران و جانشينان آنان و صالحان و از اصحاب پيامبر اسلام(ص) تشكيل مى‏دهند. حضرت عيسى(ع) به امام زمان(ع) مى‏گويد: »من به عنوان وزير فرستاده شده‏ام؛ نه امير و فرمانروا.(13)
6- رشد آگاهى و دانش:
يكى از حوادث بسيار مهم رشد دانش و صنعت در عصر امام زمان(ع) است. دوره ظهور دوران گسترش علم و دانايى است و مدينه فاضله اسلامى «مدينة العلم» است. با آمدن آن منجى همان گونه كه ظلم جاى خود را به عدل و داد مى‏دهد، دانايى و فرزانگى جايگزين جهل و نادانى مى‏شود و جهان از نور عقل و دانش آكنده مى‏گردد.(14)
7- رشد عقل و خرد ورزى: در اين دوره بشر به حاكميت عقلانيت نايل مى‏گردد.
در روايات آمده است كه در عصر ظهور حضرت مهدى(عج) بركات خداوندى به بشر ارزانى داشته و دست رحمت ايزدى بر عقل‏هاى مردم كشيده مى‏شود و مردم از نظر عقل و بصيرت در وضع بى مانندى قرار مى‏گيرند.(15)
8- رفاه اقتصادى و معيشتى: به فرموده پيامبر اسلام(ص) در دوره حضور حضرت مهدى(عج) مردم به نعمت هايى نايل مى‏گردند كه در هيچ زمانى سابقه ندارد. براى همگان بركات الهى از آسمان نازل مى‏شود و زمين چيزى از روييدنى‏هاى خود را پنهان نمى‏كند.(16)
سطح رفاه زندگى در اين دوره به حدّى است كه طبق روايات رسيده از امام صادق(ع) در اين دوره فقيرى يافت نمى‏شود تا مردم زكات اموالشان را به او بدهند.(17)
9- برقرارى امنيت اجتماعى: در اين دوره امنيت اجتماعى به نحو كامل برقرار مى‏گردد. به گونه‏اى كه اگر زنى به تنهايى بخواهد از عراق به شام مسافرت نمايد، در مورد امنيتش هيچ ترس و دلهره‏اى ندارد.(18)
10- رشد تربيتى و شكوفايى فرهنگى و اخلاقى: در اين دوره افراد به رشد تربيتى و اخلاقى و جامعه به بالاترين درجه تعالى و شكوفايى نايل مى‏گردند. امام على(ع) فرمود: «چون قائم ما قيام كند، كينه‏ها از دل‏ها زدوده مى‏شود».(19) امام باقر(ع) فرمود: «هنگامى كه قائم ما قيام كند، خداوند قواى فكرى مردم را تعالى مى‏بخشد و اخلاق آنان را به كمال مى‏رساند».(20)
در روايتى ديگر از آن حضرت نقل شده است كه «در دوره ظهور، دوستى و يگانگى بين مؤمنان در نهايت خود قرار مى‏گيرد، به گونه‏اى كه هر كس نيازمند باشد، بدون هيچ ممانعتى از جيب ديگرى پول بر مى‏دارد (و ديگرى هم از اين كار راضى است».(21)
براى اطلاع بيشتر در اين مورد به كتاب عصر زندگى و چگونگى آينده انسان و اسلام، پژوهشى در انقلاب جهانى حضرت مهدى(عج)، تأليف محمد حكيمى مراجعه نماييد.
در مورد بعد از ظهور حضرت مهدى(عج)؛ يعنى مدتى كه حضرت مهدى (عج) حكومت مى‏كند، نيز بعد از آن دوره تا برپايى قيامت، نمى‏توان پاسخ قاطع و روشنى از روايات به دست آورد، چرا كه در لابلاى روايات مدت حكومت حضرت مهدى(عج) نوزده سال و چند ماه،(22) هفتاد سال،(23) سيصد و نه سال،(24) آمده است.
در روايتى ذكر شده كه بعد از حضرت مهدى(عج) فردى از اهل بيت سيصد و نه سال حكومت خواهد كرد.(25) و بعد قيامت برپا خواهد شد، يا يكايك امامان(ع) رجعت و حكومت مى‏كنند و سپس قيامت بر پا خواهد شد(26) و...
برخى از پژوهشگران اسلامى بيان داشته‏اند: در مورد مدت حكومت حضرت مهدى(عج) اگر چه برخى روايات حد معيّنى را بيان كرده‏اند و دوران حكومت حضرت را به هفت يا نه سال محدود نموده‏اند، ليكن اين گونه روايات در منابع اهل سنّت ذكر شده، امّا عده‏اى بدون تحقيق اين گونه روايات را در كتاب‏هاى شيعى وارد نموده‏اند. هيچ روايت صحيح السندى از امامان(ع) نرسيده است كه دوران حكومت حضرت مهدى(عج) را محدود كرده باشد. اين گونه روايات علاوه بر ضعف سند، با روح آيات و محتواى روايات متواترى (كه وعده داده‏اند با ظهور و قيامت حضرت، زحمات انبيا به ثمر مى‏رسد: و جهان پر از عدل مى‏گردد) منافات دارد.(27)
مقام معظم رهبرى در اين باره مى‏فرمايد: «بعضى خيال مى‏كنند دوران ظهور حضرت بقية اللَّه آخر دنيا است. من عرض مى‏كنم دوران ظهور بقية اللَّه(ع) اوّل دنيا است. اوّل شروع حركت انسان در صراط مستقيم است، با مانع كمتر يا بدون مانع، با سرعت بيشتر، با فراهم بودن همه امكانات براى اين حركت. اگر صراط مستقيم الهى را مثل يك جاده وسيع، مستقيم و هموارى فرض كنيم، همه انبيا در اين چند هزار سال گذشته آمده‏اند تا بشر را از كوره راه‏ها به اين جاده برسانند. وقتى به اين جاده رسيد، مسير تندتر، عمومى‏تر، موفق‏تر، بى ضايعات يا كم ضايعات‏تر خواهد بود.
دوره ظهور، دوره‏اى است كه بشريت مى‏تواند نفس راحتى بكشد. مى‏تواند راه خدا را طى كند. مى‏تواند از همه استعدادهاى موجود در عالم طبيعت و در وجود انسان به شكل بهينه استفاده كند».(28)
روايات تعيين كننده دوران حكومت امام زمان(ع) با دسته‏اى ديگر از روايات كه با روح تعاليم قرآنى بيشتر توافق دارد، در تزاحم و تعارض است. مفضل بن عمر مى‏گويد: به امام صادق(ع) عرض كردم: مدت خلافت حضرت قائم(ع) چه مقدار است. حضرت در جوابم آيات 105 تا 108 سوره هود را تا «عطاء غير مجذوذ» تلاوت فرمود، سپس در توضيح آيه فرمود: منظور از «عطاء غير مجذوذ» اين است كه آن نعمت و عطا از ايشان بريده نمى‏شود بلكه نعمتى است دايمى و مُلْكى است كه نهايت ندارد و حكمى است كه منقطع نمى‏گردد و امرى است كه باطل نمى‏شود، مگر به اراده و مشيّت حق تعالى و از آن اراده و مشيّت كسى جز ذات او، آگاه نيست.(29)
آيات مذكور بيانگر طولانى بودن نعمت‏هاى الهى براى اهل بهشت است. امام صادق(ع) با تلاوت آن و سپس تفسير و تأويلش فرمود: »همان گونه كه نعمت‏هاى الهى از اهل بهشت منقطع نمى‏گردد مگر به اراده خداوند، مدت خلافت حضرت قائم نيز بسيار طولانى است و از پايان آن كسى جز خداوند آگاهى ندارد».

پى نوشت‏ها:
1. نجم الدّين طبسى، چشم اندازى به حكومت مهدى، ص 64 - 65.
2. احقاق الحق، ج 13، ص 324.
3. نعمانى، كتاب الغيبه، ص 231؛ اثبات الهداة، ج 3، ص 539؛ بحارالانوار، ج 52، ص 353.
4. نجم الدين طبسى، همان، ص 138.
5. صافى گلپايگانى، منتخب الاثر، ص 60.
6. همان.
7. صافى، همان، ص 470 - 471.
8. نجم الدّين طبسى، همان، ص 119.
9. احقاق الحق، ج 13، ص 259؛ ينابيع المودّه، ص 487؛ بحارالانوار، ج 52، ص 378.
10. القول المختصر، ص 23، با اقتباس از: نجم الدين طبسى، همان، ص 121.
11. مجله حوزه، ويژه امام زمان، ص 134 به بعد.
12. كنز العمال، ج 14، ص 175.
13. ابن طاووس، ملاحم، ص 83.
14. لطف اللَّه صافى، منتخب الاثر، ص 607.
15. بحارالانوار، ج 75، ص 51.
16. همان، ج 51، ص 78.
17. همان، ج 52، ص 337.
18. منتخب الاثر، ص 474.
19. همان، ص 484.
20. بحارالأنوار، ج 52، ص 336.
21. مفيد، اختصاص، ص 19.
22. محمد بن ابراهيم نعمانى، كتاب الغيبة، ص 331.
23. مهدى موعود، ص 767.
24. همان، ص 767.
25. نعمانى، همان، ص 332.
26. مهدى موعود، ص 851 به بعد.
27. گفتمان مهدويّت، ص 126.
28. سخنرانى مقام معظم رهبرى در مدرسه فيضيه (حضور ولايت).
29. حسن بن محمد ولى اروميه‏اى، مهدى موعود، ج 2، ص 355 و 412.