پرسش:

 با سلام و خسته نباشيد.
من در موقعيت خاصي كه قرار مي گيرم مرتكب گناه مي شوم تا به حال چندين بار تكرار شده است و تلاش من براي گناه نكردن نتيجه نداده است.درست ترين راه اين است كه سعي كنم در آن موقعيت قرار نگيرم يا اينكه تلاش نكنم در آن موقعيت قرار نگيرم بلكه سعي كنم در آن موقعيت خودم را كنترل كنم درست تر كدام است ؟

پاسخ : 

باسلام و عرض ادب 

با توجه به شرایطی که نوشتید ، باید از هر موقعیتی که موجب افتادن در گناه است ، دوری نمایید و این بهترین و عاقلانه ترین راه است. هیچ گاه به صورت اختیاری در معرض گناه قرار نگیرد حتی زمانی که مطمئن هستید که به گناه دچار نمی شوید و از خداوند نیز بخواهید که شما را از گناه دور نماید.
عامل اصلي بدبختي آدمي گناه است و اگر انسان بخواهد از گناه دوري كند و از اين سمّ مهلك نجات يابد، رعايت نكات زير ضروري است:
1- تصميم جدي و قاطع بر گناه نكردن؛ تا انسان عزم راسخ بر ترك گناه نداشته باشد، چندان توفيقي در عدم ارتكاب گناه به دست نمي آورد.
2-توجه كامل به اين كه خداوند در همه حالات آگاه و ناظر بر اعمال ما است و حتي بر خطورات قلبي ما (در دل مي گذرد) احاطه دارد و از آن ها هم با خبر است. اگر انسان چنين يقيني داشته باشد، خجالت مي كشد گناه كند و از دستورهاي خالقش سرپيچي نمايد. براي اين كه انسان به چنين توجهي موفق شود، هميشه به ياد خدا بودن بسيار سودمند است. اين كه گفته مي شود انسان بايد هميشه به ياد خدا باشد، بدين خاطر است كه با ياد خدا انسان از مهلكات دور مي شود و به عوامل سعادت نزديك مي گردد. علي(ع) فرمود: «خدا را در همه جا ياد كنيد، زيرا در همه جا با شما است». (1) حضرت در حديث ديگر فرمود: «ذكر دو گونه است: ياد خدا به هنگام مصيبت و بهتر از آن ياد خدا در رويارويي با حرام است كه اين ياد خدا مانع از ارتكاب حرام مي شود».(2) قرآن فرمود: «آيا (او كه اهل گناه و شرك است) ندانست كه خدا مي بيند».(3)

3- تفكر در عواقب زيان بار گناه: اگر انسان توجه كامل داشته باشد كه معصيت افزون بر آثار سوء دنيوي، چه عذاب هاي غير قابل تحمل اُخروي به دنبال دارد، مطمئناً از گناه دوري مي جويد.
قرآن مي فرمايد: « هر كس به خداي خود با حالت گناه وارد شود، جزاي او جهنمي است كه در آن جا نه مي ميرد و نه زنده مي ماند».(4) در آية ديگر فرمود: «(در روز قيامت) گناهكار دوست دارد كه فرزندان، زن، برادر، همة خويشان و همة اهل زمين را فدا مي كرد تا از عذاب نجات مي يافت، (ولي) چنين نيست، (بلكه) آن آتش شعله كش است و ...».(5) در جاي ديگر فرمود: «در روز قيامت كافر گويد: اي كاش خاك بودم».(6)

4- مقايسه بين بهشت و جهنم. اگر انسان يك مطالعه اجمالي در آيات و روايات اهل بيت(ع) در مورد نعمت هاي بهشتي و عذاب هاي جهنمي داشته باشد، مطمئناً به بهشت شوق پيدا مي كند و از جهنم مي ترسد در نتيجه مرتكب گناه نمي شود. در اين زمينه مطالعه جلد شش كتاب پيام قرآن اثر آيت الله مكارم شيرازي بسيار مفيد است. قرآن در مقايسه بين ثواب و عذاب اخروي مي فرمايد: «وصف بهشتي كه به پرهيزكاران وعده داده شده (چنين است) كه در آن، جوي هايي از آب گوارا، و جوي هايي از شيري كه مزه اش تغيير ناپذير است، و جوي هايي از شراب لذت بخش براي آشامندگان، و جوي هايي از عسل پاكيزه (وجود دارد) و براي شان در آن جا همه گونه ميوه هست، نيز آمرزشي از جانب پروردگارشان. (آيا چنين كسي) همانند كسي است كه جاودانه در آتش است و به آنان آبي جوشان نوشانده مي شود كه دل و روده هاي شان را پاره پاره مي كند؟!».(7)
اميرمؤمنان(ع) فرمود: «مغبون كسي است كه بهشت عالي را به گناه پست بفروشد».(8)

5- باور كردن اين كه شيطان و نفس امّاره، دشمن انسانند؛ وقتي انسان يقين پيدا كرد كه اينان دشمن اويند، به حرف آنان گوش نداده و گناه نمي كند. قرآن مي فرمايد: «اي بني آدم، آيا با شما پيمان نبسته بودم كه شيطان را نپرستيد كه او دشمن آشكار شما است؟!».(9)
در آية ديگر فرمود: «نفس امّاره بسيار وادار كننده به بدي است».(10)

6- عمر انسان زودگذر است و در آينده بسيار نزديك به نتايج اعمالش خواهد رسيد؛ اگر انسان به اين مسئله عنايت داشته باشد و فكر نكند كه فعلاً خبري از سراي آخرت نيست، در عدم ارتكاب گناه مؤثر است، چرا كه خيلي از افراد به خيال اين كه عواقب وخيم معصيت دير به سراغ انسان مي آيد، مرتكب معصيت مي گردند. قرآن فرموده: «آن ها (كافران) آن (روز عذاب را) دور مي بينند، و ما آن را نزديك مي بينيم».(11)

7- زياد سبحان الله گفتن، كه باعث مي شود شيطان از انسان دور شود.

وقتي شيطان از انسان دور شود، ديگر گناه نمي كند. امام صادق(ع) فرمود: «شيطان گفته است: پنج كس مرا بيچاره ساخته و راه به آن ها ندارم و بقيه مردم در اختيار منند:

1ـ كسي كه با نيّت صادق به خدا چنگ بزند و در تمام كارها به او توكّل كند.
2ـ كسي كه در شبانه روز زياد تسبيح گويد.
3ـ كسي كه هر چه براي خود مي پسندد، براي برادر مؤمن خود نيز بپسندد.
4ـ كسي در وقت رويارويي با مصيبت ناله و فرياد نزند.
5ـ كسي كه به آن چه خدا قسمتش كرده است راضي باشد».(12)

8- عقل ; حضرت على (ع)مى فرمايد: فكرك يهديك الى الرشاد;(13) افكار عاقلانه ات تو را به راه صواب و هدايت واقعى راهنمايى مى كند.

9- شناخت زيان ها و مفاسد گناه ; جهل منشأ بسيارى از لغزش ها است . علم به آثار و تبعات گناه انسان را ازارتكاب به آن باز مى دارد.

10- تربيت صحيح ; تربيت صحيح در محيط خانواده و نيز ادامهء آن تحت نظر مربيان اخلاق در جامعه انسان را باعفت و حيا درست مى كند, چنين فردى به راحتى بر غريزه هاى خودش مسلط ميشود.

امام على (ع) مى فرمايد: كسى كه به ادب آموزى وادار شود كار خلاف از او كم تر ديده ميشود.(14)

11- نماز; نماز آدمى را از كارهاى زشت و گناه باز مى دارد.(15)

12- محاسبه و مراقبه ; كسى كه خواهان رشد و تكامل معنوى است , بايد مراقب اعمال خود باشد و هر روزخودش را محاسبه كند تا نقايص و كاستى هاى خود را جبران و نقاط قوتش را تقويت كند.

13- دورى گزيدن از صحنهء گناه ; پيشگيرى از گناه آسان ترين راه مبارزه با گناه است . جوانى كه مى خواهد گناه نكند بايد خود را از صحنه هاى گناه دور نگه دارد. مثلاً از ديدن عكس و فيلم مبتذل و اختلاط با نامحرم و شركت درمجلس گناه بپرهيزد.راه درست تر آن است که خود را در معرض گناه قرار ندهید چون مبارزه با نفس کار آسانی نیست.

در پايان حديثي را كه امام حسين(ع) دربارة رهايي از معصيت فرموده مي آوريم:
مردي به خدمت حضرت حسين(ع) رسيده و عرض كرد: من مردي گناهكارم و صبر بر معصيت (استقامت در برابر آن) ندارم، مرا موعظه فرما. حضرت فرمود: «پنج عمل انجام ده، آن گاه هر گونه كه خواستي گناه كن: 1ـ روزي خدا را نخور و هر چه مي خواهي گناه كن.
2ـ از ولايت خدا بيرون رو و هر چه خواستي گناه كن.
3ـ در جايي گناه كن كه خدا تو را نبيند.
4ـ به هنگام مرگ نگذار حضرت عزرائيل جانت را بگيرد و هر چه خواستي گناه كن.
5ـ وقتي مالك دوزخ تو را به آتش مي اندازد، داخل آتش نرو، آن وقت هر گناهي خواستي انجام ده».(16)
در اين حديث حضرت مي خواهد بگويد: تو كه بر هيچ يك از اين پنج چيز قادر نيستي، پس چگونه گناه انجام مي دهي و خود را بدبخت مي كني؟!

پي نوشت ها:
1. صادق احسان بخش، آثار الصادقين، ج 6، ص 295، شمارة 8567.
2. همان، ص 294، شمارة 8562.
3. علق (95) آية 14.
4. طه (20) آية 74.
5. معارج (70) آية 11 ـ 15.
6. نبأ (78) آية 40.
7. محمد (47) آية 15.
8. غررالحكم، ج 1، ص 356.
9. يس (36) آية 60.
10. يوسف (12) آية 14.
11. معارج (70) آية 6.
12. آثار الصادقین، ج 6، ص 290، شمارة 8543.
13.غررالحكم , ج 4 ص 415
14.همان , ج 5 ص 263
15.عنكبوت (29) آيهء 45
16-آثار الصادقین، ج 6 ص 349، شمارة 8789