چرا پیامبر هنگام حیات خود امام علی را به جانشینی انتخاب نکرد؟

پرسش:
مگر نمى گويند كه حضرت محمد(صلى الله عليه وآله وسلم) آخرين پيامبر خداست؛ پس چرا رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم) براى دوران پس از خود، حضرت على(عليه السلام) را به جانشينى برگزيد؟
پاسخ:
با سلام و عرض ادب و احترام
 درست است كه بر اساس آيه 40 سوره احزاب و برخى ديگر از آيات قرآن كريم و روايات اسلامى پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم)خاتم پيامبران است؛ ولى حضرت على(عليه السلام)پيامبر نبودند؛ بلكه جانشين رسول خدا در اداره جامعه و تفسير قرآن و توضيح احكام و معارف دين بودند. پس جانشينى امام على(عليه السلام) با خاتميت رسول خدا(صلى الله عليه وآله وسلم)تعارضى ندارد.
ختم نبوّت به اين معناست كه آنچه بايد از راه وحى به بشر مى رسيد، به وسيله آخرين پيامبر ـ يعنى حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم) ـ به مردم رسيده و به آنان ابلاغ گرديده است. امّا امامان معصوم(عليهم السلام) ـ از جمله امام على(عليه السلام) ـ خبر تازه اى نياوردند و هرگز هم ادّعا نكردند كه پيام تازه اى از سوى پروردگار دريافت كرده اند؛ بلكه آن ها آخرين پيام الهى را كه به وسيله حضرت محمّد(صلى الله عليه وآله وسلم)آورده شد و شامل پيام هاى پيامبران پيشين بود توضيح و تشريح نمودند.
امام معصوم، آورنده شريعت نيست؛ بلكه او مردم را به همان شريعت آخرين دعوت مى كند و چون در شريعت و دين خاتم، احتمال بروز اختلاف و تفرّق و پيدايش مذاهب گوناگون وجود دارد، امام به عنوان يك شاخص مى تواند حق را به مردم نشان دهد.[1] امامت، استمرار خط نبوّت است. خداوند متعال كه نوع بشر را براى پيمودن راه
كمال و سعادت آفريده، همان گونه كه براى روشن ساختن راه هدايت و رساندن آنان به حقيقت، پيامبرانى معصوم و متّكى به نيروى وحى مبعوث كرده، براى تداوم اين راه، بعد از رحلت پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) نيز جانشينان معصومى براى آن حضرت قرار داده كه جامعه انسانى را در شناخت دين و رسيدن به كمال كمك كنند.
ضرورت امامت را به اختصار در بندهاى ذيل مى توان ارائه نمود:
1. عقل انسان ها به تنهايى براى تشخيص همه عوامل و اسباب پيشرفت و كمال كافى نيست.
2. آيين انبيا ممكن است بعد از رحلت آن ها دستخوش انواع تحريفات شود. به همين جهت، پاسدارانى معصوم و الهى لازم است تا از آن نگهدارى كنند. امام صادق (عليه السلام)مى فرمايد: «در ميان ما اهل بيت در هر نسلى، افراد عادلى هستند كه تحريف و غلوكنندگان را از آن [اسلام] دور مى كنند و دست بدعت گذاران و دين سازان و اهل باطل را كوتاه مى سازند و تأويل و تفسير نادرست جاهلان را كنار مى زنند.»[2]
3. تشكيل حكومت الهى كه انسان را به اهداف مورد نظر برساند، فقط از طريق پيشوايان معصوم امكان پذير است؛ زيرا بنا به شهادت تاريخ، حكومت هاى انسانى، هميشه در راه منافع مادى افراد يا گروه هاى خاص سير كرده اند.[3]

[1]. ر.ك: خاتميت، شهيد مطهرى، ص 11 ـ 60، انتشارات صدرا.
[2]. اصول كافى، كلينى، ج 1، ص 80، دارالتعارف للمطبوعات، بيروت.
[3]. ر.ك: پيام قرآن، آية الله مكارم شيرازى و ديگران، ج 9، ص 38 و 39، مدرسه اميرالمؤمنين(عليه السلام).