پرسش:

چرا در قرآن اسم امامان صريحاً ذكر نشده است مخصوصاً حضرت علي و حضرت فاطمه؟
پاسخ :

 با سلام و ادب

عرض کنم قبل از آن كه پاسخ اين سؤال را بيان نماييم لازم است دو نكته را ذكر كنيم:
نكتة‌اول: دعواى سياسى و پتانسيل آن:
انگيزة سياسى از مهم ترين عوامل تأثير گزار در اجتماع بشرى است. اگر كسى بگويد: پتانسيل انگيزة سياسى نيرومند تر از ديگر انگيزه ها است، سخن گزافى نگفته است. حتى گاه مشاهده مى شود، دين دارد در تعاملات اجتماعى به جهت نيرومندى انگيزة سياسى از ارزش‌هاي دينى و مسئوليت ناشى از آن فاصله مى گيرد و به جهت جاه طلبى و نيل به آرمان هاي سياسى دين را فداى آن مي‌كند. براى اين سخن نمونه بسيار است.
اين انگيزه موجب شد كه گروهى از مسلمانان بعد از رحلت رسول گرامى اسلام(ص) با به فراموشى سپردن و ناديده گرفتن وصيت هايش در سقيفة بنى ساعده براى تصدى امر حكومت به چانه زنى بپردازند.
آري مسلمانان بعد از رحلت پيامبر بزرگ اسلام(ص) در امر حكومت با هم به نزاع برخاستند و دو دسته شدند. گروهى در پى نظام خلافت بودند و به سقيفة بنى ساعده رفتند و سرانجام ابوبكر قدرت سياسى را به دست گرفت. گروهى ديگر در پى نظام امامت بودند و به طرفدارى از امام علي(ع) برخاستند و انتقال قدرت سياسى به آن حضرت را خواستار شدند، ولى به نتيجه نرسيدند؛ چرا كه پتانسيل انگيزة سياسى قدرتمند بود و اين امر خود سدّى محكم در برابر بسيارى از استدلال ها قرار گرفت و نگذاشت حيات سياسى مسلمانان راه درست خويش را بپيمايد.
نكتة دوّم: قرآن كتاب هدايت و معجزة جاويدان: قرآن كتاب هدايت بشر است، اين هدايت فراتر از مرزهاى جغرافيايى و زمانى است.
قرآن كتاب هدايت تمامى بشريت از زمان خاتم پيامبران به بعد است. قرآن با توجه به جهاني و جاودانى بودن دين اسلام «هدى النّاس»(1) است؛ يعنى راهنماى همة‌ بشريّت از زمان حضرت خاتم تا دميدن صور اسرافيل است؛ به همين جهت خداوند سبحان به حفظ آن اهتمام ورزيده است. فرمود: «انّا نحن نزّلنا الذّكر و انّا له لحافظون؛(2) همانا ما قرآن را فرو فرستاديم و خود ما آن را حفظ مي‌كنيم».
مشيّت خداوندى به مصونيت قرآن از تحريف تعلق گرفته است. و اين هم راه كار خاص خود را مي طلبد، چرا كه فرموده اند: «أبا الله ان يجرى الاشياء الاّ بالاسباب».(3)
بعد از بيان اين دو نكته، مى گوييم: قرآن كتاب هدايت است وهمواره بايد چراغ راه بشريت قرار گيرد، تا شاهد صدقى براى رسالت رسول گرامى اسلام(ص) و دستور العمل زندگى بشر باشد، لازمة وصول به اين هدف مصون ماندن قرآن از تحريف است كه اين هم در مشيّت خداوندى نهفته است. اين كه خداوند وعده داده است كه ما قرآن را از تحريفات مصون نگه مي‌داريم، به گفتة مفسران وحي، اين امر راه كار مى خواهد، يكى از راه كارهاي آن اين است كه قرآن در امر سياسى (به اين معنا كه بعد از پيامبر چه فردى قدرت سياسى مسلمانان را به دست بگيرد) كه از پتانسيل قدرتمندى بهره مند است،‌ با شفّافيّت وارد ميدان كارزار نگردد؛ بلكه به گونه اى رهنمود دهد كه حساسيّت جناح هاى سياسى را برنيانگيزد و حكومت ها به تحريف قرآن رو نياورند.
با توجه به علم خداوندى از حوادث و رويدادهاى بعد از زمان پيامبر(ص) اگر در قرآن به امامت امام علي(ع) و يازده گوهر امامت از نسل آن حضرت با صراحت ياد مي‌شد. مخالفان سياسى اين دوازده گوهر امامت به جاى گفتن «حسبنا كتاب الله» مى گفتند: ما قرآن را قبول نداريم، يا مي گفتند: برخى از آيات قرآن تحريف شده است. و يا در پى مقابله بر مى آمدند و مي كوشيدند، تا اسم ها را تغيير دهند و به جاى امامت امام علي(ع) امامت فلان فرد را مندرج مى كردند، در چنين وضعيتى حكومت نه تنها پشتيبان حفظ قرآن نمى شد، بلكه يكي از عوامل بسيار مهم تحريف قرآن به شمار مى آورد.
براي توضيح اين مطلب توجه به اين مطلب مهم است كه آيات سياسي، يا به عبارتى رساتر آياتي كه به گونه اى از بار سياسى بهره مند است و برخى از جناح هاى سياسى مى تواند، به نفع حركت سياسى خويش از آن كمك بگيرد، نه تنها به صورت برجسته و تيتر وار نمود ندارد، بلكه در لابه لاى ديگر آيات نيمه مخفى مانده است.
آية تطهير (انما يريد الله ليذهب عنكم الرّجس اهل البيت و يطهّركم تطهيراً)(4) دربارة عصمت اهل بيت پيامبر نازل شده است، ليكن پيامبر دستور مي‌دهد كه اين آيه را در ميان آياتى كه دربارة‌زنان پيامبر است قرار دهند.
آية ‌اكمال دين و اتمام نعمت (اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتى و رضيت لكم الاسلام ديناً)(5) بعد از حادثة‌ غدير و دربارة امامت و ولايت امام علي(ع) نازل شده امّا به دستور پيامبر(ص) اين آيه در بين آياتى كه دربارة‌ احكام خوردن گوشت ها و اين كه چه گوشت‌هايى خوردنش حرام است قرار گرفته است.
آية تبليغ (يا ايّها الرّسول بلغ ما انزل اليك من ربك و ان لم تفعل فما بلّغت رسالته و الله يعصمك من النّاس) كه قبل از حادثة غدير خم نازل شد و پيامبر با نزول اين آيه مأموريت يافت كه امامت و ولايت امام علي(ع) را براى مردم تبيين نمايد، در بين آياتى قرار گرفته است كه مربوط به اهل كتاب است.
همة اين آيات كه در قرآن تنظيم شده است، به دستور پيامبر(ص) در جايگاه خاص خويش قرار گرفته اند، و بعید  نيست كه پيامبر(ص) اين گونه چينش را براى جلوگيرى از تحريف برگزيده باشد، چرا كه اين چينش حساسيّت مخالفان سياسى را بر نمى انگيزاند، و از سوى ديگر هدف قرآن كه «هديً للناس» و «هديً للمتقين» است، با توجّه به روايت و تفسير نبوى در هدايتگريش، به وظيفة خود عمل كرده است.
پي نوشت ها :
(1) بقره (2) آية 185.
[2) حجر (15) آية 9.
[3]مجلسي، بحارالانوار، ج 2، ص 90.
(4) احزاب (33) آية 33.
(5) مانده (5) آية‌3.