پرسش:

اگر کسی دلیل حضوری را قبول نکند ودر دیگر دلایل نیز ایرادات عقلی محض منطقی وارد نماید خدا راچگونه اثبات می کنید؟

پاسخ:

با سلام و آرزوی موفقیت برای شما

راه‌های اثبات وجود خدا، با توجه به ابزارهای شناخت انسان، از راه دل، عقل و تجربه تنها قابل حصول است.

اندیشمندان دینی راه‌های متعددی برای شناخت خداوند ارائه کرده‌اند، که همه آن‌ها به دو راه کلی باز می‌گردد:
1 – راه قلب و شهود،
2  - راه عقل و استدلال.

بهترین دلیل برای شناخت خداوند راه قلب و شهود است که انسان با شهود و علم حضوری، به معرفت حق،‌ به اندازه گسترة وجودی خود نائل شود. این شناخت خطاپذیر نیست، چون معرفت و علمی حضوری است که در آن  شخص عالِم ، معلوم را بی واسطه می‌یابد، بدون  این که به مفاهیم صورت‌های علمی نیازی دانسته باشد.

این سخن تان (اگر کسی دلیل حضوری را قبول نکند)  منطقی نیست یا حداقل ما منظور از آن را متوجه نمی‌شویم .

 کسی نمی‌تواند دلیل حضوری را قبول نکند، زیرا علم حضوری یک امر وجدانی است و اگر یافت شد، قابل رد کردن نیست. به دلخواه ما نیست که آن را قبول یا رد کنیم؛ مثل احساس تشنگی و گرسنگی است که اگر وجود داشته باشد، چاره‌ای جز پذیرش آن وجود ندارد. نمی‌توان گفت تشنگی وجود دارد، ولی من آن را قبول ندارم.

شناخت حضوری برای همگان به طور ضعیف وجود دارد و فرد نمی‌تواند بگوید با وجود آن، آن را قبول ندارم. فقط فرد می‌تواند ادعا کند که برای او شناخت حضوری وجود ندارد، که بحث دیگری دارد.

دلایل عقلی دیگر که برای اثبات وجود خدا گفته شده، ادله فراوانی است در مکاتبه بعدی بنویسید به کدام یک از ادله خداشناسی ایراد دارید، تا با شما وارد گفتگو شویم، زیرا براهین بسیاری بر وجود خداوند اقامه شده است که مجموعه آن‌ها را می‌توان در چهار دسته جای داد. هر دسته‌ای ممکن است شامل چند نوع برهان

و هر نوعی شامل چندین برهان باشد. این چهار نوع عبارتند از:
1 – بی نیازی خداوند از برهان،
2 – برهان وجودی ،
3 – برهان از طریق غیر خدا(1)،
4  برهان صدیقیین.

براهین ناظر به وجود خداوند دو دسته‌اند: دسته‌ای که مستقیماً به اثبات وجود خداوند نمی‌پردازد، بلکه به جای آن اثبات می‌کند که وجود خداوند از استدلال بی نیاز است، و دسته دیگر مستقیماً به اثبات وجود خداوند می‌پردازد.

دسته اخیر دو گروهند: گروهی که از صرف تعریف خداوند، وجود او را اثبات می‌کند و برای اثبات وجود خداوند به وجود هیچ شیئی تکیه نمی‌کند. به این براهین وجودی می‌گویند.

گروه دیگر برای اثبات وجود خداوند؛ بر وجود شیئی یا اشیایی از خارج از ذهن تکیه می‌کند و به کمک آن خداوند را ثابت می‌نماید؛ گروه اخیر شامل دو قسم برهان است: قسمی که وجود خداوند را با تکیه بر وجود شیئی غیر از خداوند ثابت می‌کند، به طوری که اگر وجود آن شیئی انکار شود، این براهین قادر به اثبات خداوند نیستند. قسمی دیگر وجود دارد که حتی اگر وجود همه ممکنات انکار شود، وجود خداوند را ثابت می‌کند. قسم اخیر را براهین صدیقین می‌نامند.

این براهین و استدلال در کتاب‌های فلسفه اسلامی و کلام و عقاید بیان شده است. کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم اثر استاد مطهری که در سایت حوزه و تبیان موجود است،‌دلایل خداشناسی را  بیان کرده است.

در ضمن می‌دانید که اگر فرض بر این بگذاریم که تمام ادله اثبات وجود خدا نقد شده، و نقد نیز وارد باشد ، ولی از نقد تمام ادلة اثبات وجود خدا نمی‌توان نتیجه گرفت که خدا وجود ندارد، زیرا بطلان دلیل، دلالت بر بطلان مدلول ندارد. ممکن است فرد دیگری در زمان دیگر دلیل جدیدی بر اثبات وجود خدا اقامه کند.

اگر خدا باوران بتوانند تنها یک دلیل منطقی (که به حسب صورت منطقی اشکالی ندانشته باشد) اقامه کنند، وجود خدا اثبات می‌شود، ولی خدا نا باوران باید تمام ادلة خداشناسانی را نقد و بررسی کنند. بعد از نقد تمام ادله نمی‌توان به این نتیجه برسند که خدا وجود ندارد، زیرا همچنان که گفته شد، بطلان دلیل بیانگر بطلان مدلول نیست. در صورتی که ادله فراوانی بر اثبات وجود خدا اقامه شده، نقدهایی که بر آن‌ها وارد شده، قابل جواب است.

پیشنهاد ما این است: هر یک از ادلة اثبات وجود خدا را که در آن شبهه یا شکی دارید، نقد و ارزیابی کنید تا در مکاتبه‌های بعدی به پاسخ آن بپردازیم