نظر مراجع تقلید پیرامون لهو و لعب،غنا،موسیقی،وکف زدن و رقصیدن

پرسش:

دیدگاه مراجع تقلید پیرامون لهو و لعب و غنا و موسیقی وآلات آنها وکف زدن و رقصیدن چیست؟

پاسخ:

با سلام و ادب

نظر شما رو به این سوال و جواب ها جلب میکنم:

1- سؤال:

حکم استماع موسیقی های صدا و سیما یا اداره ارشاد ، ساخت و تعلیم و خرید و فروش ابزار آلات موسیقی چیست؟ مسائل جدید تهیّه وتنظیم شده توسط آقای سیّد محسن محمودی جلد1ص53 و54

آیت الله خامنه ای : هر گونه نوازندگی مطرب لهوی که متناسب با مجالس عیش و نوش باشد حرام است .
آیت الله فاضل لنکرانی : موسیقی اگر مطرب و مهیّج و مناسب لهو و لعب باشد حرام است و در غیر این صورت مانعی ندارد و مرکز پخش تأثیری در حکم ندارد.
آیت الله بهجت : اگر موسیقی مطرب باشد استماع آن وساخت و تعلیم و تعلّم و فروش آلات آن حرام است.
آیت الله صافی گلپایگانی : آنچه را عرف مردم موسیقی می دانند استماع آن وساخت و تعلیم و تعلّم و فروش آلات آن حرام است.
آیت الله مکارم شیرازی : کلیّه صداها و آهنگ ها که مناسب لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف عام خواهد بود.
آیت الله تبریزی :گوش دادن به موسیقی لهوی که مناسب مجالس خوشگذرانی میباشدجایز نیست وهمچنین ساخت و خرید و فروش ابزارآلات موسیقی لهوی جایز نیست
آیت الله سیستانی : اگر موسیقی مناسب مجالس لهو و عیّاشی نباشد حرام نیست.

2- سؤال :

آیا به نظر حضرتعالی استماع آهنگ هایی که از صدا و سیما پخش می شود چگونه است؟مسائل جدیدج1ص65

امام خمینی ره : موسیقی مطرب جایز نیست و آهنگ های مشکوک اشکال ندارد .
سخنرانی امام خمینی ره در مورّخه 30/4/1358 : موسیقی از اموری است که البتّه هر کس به حسب طبع خوشش می آید لیکن انسان را از جدیّت بیرون می برد و به یک موجود هزل و بیهوده می کشاند ، موسیقی فکر انسان را طوری می کند که دیگر نتواند در غیر محیط موسیقی و شهوات و اموری که مربوط به موسیقی است فکر بکند. مسائل جدیدج1ص66                     
3- استفتائاتی ازکتاب أجوبة الاستفتائات فارسی آیت الله خامنه ای اخذ شده از نرم افزارجامع فقه اهل البیت ع مؤسسه خدمات کامپیوتری نور

سؤال 1127ص247 :

  ملاك تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟ و آيا موسيقى كلاسيك حلال است، بسيار مناسب است كه معيار آن را بيان فرماييد؟

ج: هر موسيقى كه به نظر عرف موسيقى لهوى و مطرب كه مناسب با مجالس عيش و نوش است باشد، موسيقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏كند كه موسيقى كلاسيك باشد يا غير كلاسيك. تشخيص موضوع هم موكول به نظر عرفى مكلّف است و اگر موسيقى اين گونه نباشد به خودى خود اشكال ندارد.                        
سؤال 1129ص248 :  منظور از موسيقى مطرب و لهوى چيست؟ و راه تشخيص موسيقى مطرب و لهوى از غير آن چيست؟ج: موسيقى مطرب و لهوى آن است كه به سبب ويژگيهائى كه دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و به سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف است.
سؤال 1131ص248 : آيا معيار حرمت موسيقى فقط مطرب و لهوى بودن آن است يا اين كه ميزان تحريك و تهييج آن هم تأثير دارد؟ و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چه حكمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى كه به صورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى‏شوند، چه حكمى دارد؟ج: ملاك آن ملاحظه كيفيت نواختن موسيقى با در نظر گرفتن همه خصوصيات و ويژگيهاى آن است و اين كه از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، هر موسيقى كه به حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام است اعم از اين كه مهيّج باشد يا خير و موجب ايجاد حزن و اندوه و حالات ديگر در شنونده بشود يا خير و هر گاه غزل‏هائى كه همراه با موسيقى خوانده مى‏شوند به صورت غنا و آواز لهوى مناسب مجالس لهو و لعب در آيند، خواندن و شنيدن آنها حرام است.
س 1137ص250 : مقصود از موسيقى و غنا چيست؟ج: غنا يعنى ترجيع صدا به نحوى كه مناسب با مجالس لهو باشد كه از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است. ولى موسيقى، نواختن آلات آن است كه اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است. و اگر به آن نحو نباشد، فى نفسه جائز است و اشكال ندارد.

سؤال 1139ص250 :

موسيقى كه از راديو و تلويزيون جمهورى اسلامى پخش مى‏شود، چه حكمى دارد؟ آيا اين گفته كه حضرت امام «قدس سره» موسيقى را بطور مطلق حلال اعلام كرده‏اند، صحيح است؟

ج: نسبت حلال دانستن موسيقى به طور مطلق به راحل عظيم الشأن حضرت امام خمينى «قدس سره» كذب و افتراء است. امام «قدس سره» معتقد به حرمت موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت بودند و نظر ما هم همين است، ولى اختلاف در ديدگاهها از تشخيص موضوع نشأت مى‏گيرد زيرا تشخيص موضوع موكول به نظر خود مكلّف است. گاهى نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پيدا مى‏كند كه در اين صورت موسيقى كه به تشخيص مكلّف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام مى‏باشد و امّا صداهاى مشكوك محكوم به حليّت هستند و پخش از راديو و تلويزيون به تنهايى دليل شرعى بر مباح و حلال بودن آنها محسوب نمى‏شود.‏

4- سؤال:

مصرف بیت المال مسلمین و در اختیار نهادن امکانات عمومی برای ساخت فیلمهای انحرافی یا اجرای تئاترها ی ضد اخلاقی و کنسرتهای موسیقی چه صورت دارد؟ مسائل جدید ج4 ص199

آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله بهجت: جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: واضح است که جایز نیست و نیاز به سؤال ندارد و از گناهان بزرگ است.
آیت الله تبریزی: ظاهر سؤال شما این است که جواب را می دانید و در این صورت چه نیاز به بیان است.
آیت الله سیستانی: بر فرض ثبوت این اوصاف و لهوی بودن موسیقی ، جایز نیست.

5- سؤال:

آیا استماع تمام برنامه های صدا و سیما از نظر شرعی مجاز است یا خیر؟ مسائل جدید ج1ص62                                   
آیت الله خامنه ای: در برنامه های صدا و سیما ممکن است مواردی منطبق بر موازین شرعی نباشد و تشخیص موضوع بر عهده شخص شنونده یا بیننده است، اگر تشخیص دهد این موسیقی مطرب لهوی است یا این برنامه مفسده انگیز است نباید گوش کند و ببیند.

6- سؤال:

معمولاً مرسوم است که در جشواره های هنری کشوری و منطقه ای ... از گروه های سرود آنهم با ادوات و ابزاری مانند دوتار، شش تار ، پیانو ، تمبک ، دایره و رقص دسته جمعی وچوب بازی استفاده می شود ، در این رابطه حکم الله را بیان فرمایید . چنانچه اشکال شرعی دارد مشاهده می شود که مسائل فوق الذّکر در سیمای جمهوری اسلامی پخش می گردد استفاده از آن برای ما چه حکمی دارد؟ مسائل جدید ج1ص61

آیت الله خامنه ای : اگر در نظر شنونده از قسم خوانندگی و نوازندگی مطرب لهوی که غالباً در مجالس لهو وگناه از آن استفاده می شود ، نباشد گوش دادن به آن اشکال ندارد وگرنه جایز نیست و مجرّد پخش از صدا و سیما حجّت شرعی بر اباحه و حلیّت آن برای شنونده نیست.

7- سؤال:

متأسفانه اخیراً نوارهای موسیقی همراه با خوانندگی خوانندگان زن با مجوز وزارت ارشاد منتشرشده است ، آیا تکثیر و استماع اینگونه نوارها چگونه است؟ مسائل جدیدج3ص77
آیت الله بهجت و آیت الله فاضل لنکرانی: جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: استماع آنها حرام و تکثیر یا به دیگران دادن آن نیز حرام است ومجوز وزارت ارشاد وجه شرعی ندارد بلکه اشاعه فساد است.
آیت الله مکارم شیرازی: تکثیر و استماع اینگونه نوارها حرام است و مجوز وزارت ارشاد حکم الهی را تغییر نمی دهد.
آیت الله تبریزی: گوش دادن و تکثیر نوارهای مزبور حرام است ، مؤسسه یا شخصی اجازه بدهد یا ندهد.

8- سؤال:

گوش دادن به نوارهایی که توسط وزارت ارشاد یا حوزه هنری سازمان تبلیغات تهیه می شود و از نظر آنان مجاز است چه حکمی دارد؟ مسائل جدیدج3ص79
آیت الله خامنه ای: اگر فیلم ها یا نوارها به نظر مکلّف عرفاً مشتمل بر غنا یا موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، توزیع و عرضه آنها و همچنین دیدن و گوش دادن به آنها برای او جایز نیست و مجرد تأیید برخی از ادارات مربوطه زمانی که نظر مکلف در تشخیص موضوع با نظر تأیید کنندگان مخالف است دلیل شرعی برای جواز محسوب نمی شود. اجوبة الاستفتائات ج2ص42
آیت الله بهجت: نواری که فساد انگیز است استماع آن حرام است و همینطور اگر مطرب باشد استماع آنها حرام است.
آیت الله تبریزی: گوش دادن به موسیقی لهوی حرام است چه از نوار باشد یا غیر نوار ، اجازه دادن یا ندادن یک مؤسسه یا سازمان اعتبار شرعی ندارد.
آیت الله فاضل لنکرانی: موسیقی اگر مطرب و مهییج و مناسب مجالس خوشگذرانی باشد حرام است. در غیر این صورت اشکالی ندارد و عناوین مختلف یا مرکز پخش و مجوز ارشاد تأثیری در این حکم ندارد.
آیت الله صافی گلپایگانی: اگر مشتمل بر غنا و موسیقی (ساز و آواز) باشد حرام است.
آیت الله مکارم شیرازی :کلیه صداها و آهنگهایی که مناسب لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود و مجوز وزارت ارشاد حرام را حلال نمی کند.

9- سؤال :

کمیتة امداد و برخی نهادها و ادارات در مراسم های عروسی یا جمع آوری کمکهای مردمی از گروههای ارکستر موسیقی و گروههای سرود پسر و دختر استفاده می کنند آیا شرعاً جایز است؟ مسائل جدید ج3ص91

آیت الله فاضل لنکرانی:اگر مفسده داشته باشد جایز نیست و باید توجه داشت که نوعاً برچنین مواردی مفسده مترتب است.
آیت الله صافی گلپایگانی:حرام است.
آیت الله تبریزی:عمل مذکور حرام است ، استعمال آلات موسیقی به کیفیت لهوی حتّی در مراسم عروسی جایز نیست.
آیت الله بهجت: استفاده از آلات لهو در لهو حرام است و در غیر لهو مبنی بر احتیاط  است و موسیقی مطرب  ولو در عروسی جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: برای کارهای خیر تنها  از درآمدهای مشروع باید استفاده کرد.

10- سؤال:

آیا موسیقی سنّتی که میراث ملی ایران می باشد حرام است یا خیر؟ مسائل جدید ج3ص95
آیت الله خامنه ای: چیزی که از نظرعرف، موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود بطور مطلق حرام است و دراین مورد فرقی بین موسیقی ایرانی وغیر ایرانی و موسیقی سنّتی و غیر آن نیست. سؤال1146اجوبةاستفتائات
آیت الله سیستانی: معیار حرام و حلال ، سنّتی بودن نیست.
آیت الله بهجت: موسیقی مطرب حرام است و موسیقی ملهی نیز مورد احتیاط است.
آیت الله صافی گلپایگانی: حرام است.
آیت الله فاضل لنکرانی: سنّت حرام باید ترک شود.
آیت الله تبریزی: موسیقی لهوی حرام است و فرقی بین سنّتی و غیر سنّتی نیست.

11- سؤال:

با توجه به ترویج موسیقی از طرف بعضی مراکز فرهنگی ، برخی می گویند: غنا حرام است و موسیقی اشکال ندارد ، لطفاً فرق بین غنا و موسیقی را بیان فرمایید و برخی می گویند : موسیقی اصیل و سنّتی اشکال ندارد لطفاً نظرتان را بفرمایید . مسائل جدید ج1ص47
آیت الله خامنه ای : غنا خوانندگی مطرب و ملهی متناسب با مجالس عیش و نوش است و موسیقی ، نوازندگی با همان اوصاف است و در حکم با همان فرقی ندارند و هر دو حرام است.
آیت الله تبریزی: غنا (آوازه خوانی مناسب مجالس خوشگذرانی که در مضمون باطل باشد) و گوش دادن به آن حرام است و بنابراحتیاط واجب باید از مطلق خواندنی که با ترجیع صوت (چهچهه) است ولو در مضمون باطل نباشد اجتناب نمود و نیز موسیقی لهوی (نواختن با آلات مخصوصه که مناسب خوشگذرانی باشد) و گوش دادن به آن حرام است. موسیقی که مناسب خوشگذرانی باشد ، حرام است و بین انواع آن فرقی نیست چه سنّتی باشد یا غیر آن .
آیت الله فاضل لنکرانی: غنا آوازی است که در آن صدا را در گلو  میگردانند که به زبان عُرفی چهچهه می گویند و طرب انگیز هم باشد و مناسب مجالس لهو و لعبهم باشد که این حرام است و موسیقی به یک تعریف ، ترکیب اصوات است به نحوی که خوش آیند باشد لذا اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است .
آیت الله مکارم شیرازی: کلیّه صداها و آهنگ های مناسب مجالس لهو و فساد ، حرام است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.
آیت الله صافی گلپایگانی: غنا عبارت از آوازی است که مشتمل بر ترجیع و صوت و طرب انگیز و مناسب با مجالس طرب باشد و موسیقی گاه بر غنا و گاه بر آلات مختلف موسیقی مانند تار ، سنتور ، دف و غیره اطلاق می شود . موسیقی را اگر به همان معنای غنا و آوازها و سازها و بکار گرفتن آنها بدانیم ، فرا گرفتن موسیقی که از قدیم الایّام بین اهل لهو و بزم متداول بود و در کشورها و مناطق مختلف انواعی از آن بکار گرفته می شده و می شود همه حرام است .

12- سؤال:

متاسّفانه برخی متصدّیان فرهنگی کشور، برخی از نویسندگان طاغوتی را تشویق کرده یا با برپائی جشنواره های موسیقی ، هدایایی را به عنوان تشویق به موسیقیدانان میپردازند، آیا صرف بیت المال مسلمین در این راستا و اهدای هدایا از بیت المال به این گونه افراد و اساساً این حرکت درنظام جمهوری اسلامی چه صورت دارد؟ مسائل جدید ج1ص51
آیت الله خامنه ای: صرف بیت المال مسلمین باید بر طبق موازین قانونی و شرعی صورت پذیرد .
آیت الله تبریزی: تشویق کسانی که موسیقی لهوی می زنند ، حرام است و کسی که اموال عمومی را صرف آنها می کند ضامن است و نزد خداوند متعال مسئول اعمالش می باشد و باید توبه کند وگرنه در آخرت مسئول خواهد بود .
آیت الله صافی گلپایگانی: تعلیم وتعلّم موسیقی و صرف بیت المال مسلمین در این گونه امور حرام و موجب اشتغال ذمّه مسئولین مربوطه است خداوند مسلمین را از فتنه آخر الزّمان حفظ فرماید .
آیت الله فاضل لنکرانی: بطور کلّی اگر کار حرامی صورت گیرد به هیچ وجه جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: این کار شرعاً جایز نیست.

13- سؤال:

طبق برنامه ریزی اعلام شده بنابراین است که خانه های موسیقی و هنرستان هایی در این رابطه در شهرستان ها تشکیل شود که با عکس العمل مردم مواجه شده است نظر حضرتعالی در رابطه با رواج موسیقی چیست؟  مسائل جدید ج1ص59
آیت الله خامنه ای: آموزش موسیقی و ترویج آن برای نوجوانان با اهداف نظام جمهوری اسلامی سازگار نیست .
آیت الله مکارم شیرازی: بدون شک ، تأسیس این گونه مراکز ، موجب گسترش فساد است و جایز نیست.
آیت الله تبریزی: موسیقی لهوی ، تعلیم وتعلّم و اجرت گرفتن برای آن حرام است و اینها مظاهر فسادی است که به خاطر مسامحه بعضی از متصدیان شروع شده است.
آیت الله صافی گلپایگانی: موسیقی و ترویج و تأسیس مراکز برای تعلیم آن حرام است.
آیت الله بهجت: موسیقی مطرب ، شنیدن آن و تعلیم و تعلّم آن و تعاون آن حرام است.

14- سؤال:

زمزمه هایی به گوش می رسد مبنی بر اینکه در مدارس ، کلاس موسیقی بعنوان یک درس قرارداده شود ، آیا متولیان فرهنگی از نظر شرعی مجاز به چنین اقدامی هستند؟ مسائل جدید ج3ص87

امام خمینی (ره): موسیقی با تریاک فرقی ندارد...، از جمله چیزهائیکه باز مغز جوانهای ما را تخدیر می کند موسیقی است، موسیقی سبب می شود که اگر مغز انسان چند وقتی به موسیقی گوش کند تبدیل به یک مغز غیر فعّال و غیر جدّی شود و انسان را از جدیّت بیرون می کند. موسیقی از اموری است که البتّه هر کس بر حسب طبع، خوشش می آید لیکن انسان را از جدیّت بیرون می برد و به یک موجود هزل و بیهوده می کشاند . جوانی که اکثر اوقاتش را پای موسیقی صرف کند از مسایل زندگی و از مسایل جدّی به کلّی غافل می شود. 31- 4 - 58
آیت الله خامنه ای: آموزش موسیقی و نوازندگی به نونهالان و نوجوانان، موجب انحراف آنان وترتّب مفاسد است وجایز نیست . بطور کلّی ترویج موسیقی با اهداف عالیة نظام اسلامی منافات دارد ، مسئولین فرهنگی مجاز نیستند سلیقه های شخصی خود را به اسم نشر فرهنگ و معارف ، درآموزش و پرورش جوانان به کار بگیرند. مسائلجدید ج1ص62                                                                                                                               
آیت الله صافی گلپایگانی: واضح است که جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: این کار جایز نیست.
آیت الله بهجت: حرام است.
آیت الله تبریزی: یاد دادن و یاد گرفتن و گوش دادن به موسیقی لهوی حرام است.

15- فتوای مقام معظّم رهبری در مورد استفاده از آلات و ابزار موسیقی و اشتغال به نوازندگی در پایگاه های بسیج جهت جذب جوانان :

بسمه تعالی ، استفاده از آلات و ابزار موسیقی در نواختن موسیقی مطرب لهوی حرام است و استعمال این قبیل آلات حتّی در غیر موسیقی مطرب لهوی اگر مستلزم مفاسدی باشد جایز نیست ولی استفاده از آلات موسیقی در نواختن موسیقی غیر مطرب لهوی چنانچه مفاسدی بر آن مترتّب نباشد فی نفسه منعی ندارد لیکن در هر صورت ، ترویج موسیقی و اهتمام و اشتغال به آن با هدف های نظام اسلامی منافات دارد مخصوصاً اشتغال به نوازندگی در پایگاه بسیج برای عزیزان بسیجی وجهی ندارد و صلاح نیست ، جلوگیری از محرّمات و مفاسد اجتماعی و جذب جوانان و نیروی مقاومت اسلامی ، راهش پرداختن به نوازندگی نیست ، بلکه باید از طریق امر به معروف و نهی از منکر و کارهای فرهنگی مناسب اقدام شود، ان شاء الله موفق باشید.  مسائل جدید ج1ص62

16- سؤال:

اجرای سرود همراه با موسیقی با نوار یا به صورت زنده در مساجد و محافل دینی چگونه است؟ مسائل جدید ج3 ص75
آیت الله تبریزی: نواختن موسیقی لهوی و گوش دادن به آن حرام است چه با سرود همراه باشد یا بدون آن باشد چه گوش دادن به آن از روی نوار باشد یا به صورت مستقیم و انجام این کار در مسجد به جهت اینکه بی احترامی به مسجد است حرمت آن شدیدتر است.
آیت الله بهجت و آیت الله مکارم شیرازی: جایز نیست.
آیت الله فاضل لنکرانی: چون معمولاً موجب هتک و وهن مسجد است جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: حرام است.
آیت الله سیستانی: اگر موسیقی لهوی یا صدای ترانه و مانند آن باشد در همه جا حرام است و اگر از این قبیل نباشد هم مناسب شأن مسجد نیست و باید اجتناب شود.

17- سؤال :

اخیرا در میلاد ائمه معصومین علیهم السّلام به عنوان جشن ائمّه یا مناسبتهای دیگر تحت عنوان اجرای موسیقی سنّتی، کنسرتهای موسیقی را بر پا می کنند یا سرودهایی همراه با آهنگ به صورت طرب آور با خوانندگی سبک اجرا می کنند آیا رواج این حرکت ها از سوی هر گروه و نهاد در فرهنگسرا یا مساجد و حسینیّه ها چه صورت دارد و آیا اساساً با توجّه به سیرة معصومین علیهم السّلام میتوان به نام اهلبیت به چنین اقداماتی دست زد؟ مسائل جدید ج2 ص36
آیت الله خامنه ای : هرگونه خوانندگی و نوازندگی که متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد جایز نیست و از هر کاری که با شئونات مساجد و حسینیّه ها سازگار نباشد باید اجتناب گردد .
آیت الله فاضل لنکرانی : به طور کلّی هر امری که هتک و بی احترامی به ائمة اطهار تلقّی شود جایز نیست و ظاهراً مجموع این اعمال عرفاً هتک محسوب می شود.
آیت الله بهجت : برپایی و شرکت در این مجالس حرام است .
آیت الله صافی گلپایگانی : تمام اعمال مذکوره در سؤال حرام و ترک آنها واجب است چه در مسجد باشد یا غیر آن .
آیت الله تبریزی : اجرای موسیقی در مجالس معصومین علیهم السّلام مطلقا جایز نیست و نواختن موسیقی لهوی و گوش دادن به آن هرچند درغیر مجالس معصومین علیهم السّلام باشد حرام است و بین انواع موسیقی لهوی فرقی درحرمت نیست.
آیت الله مکارم شیرازی : کلیّه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام است .
آیت الله سیستانی : اگر لحن و آواز، الحان لهو و لعب باشد به احتیاط واجب حرام است و اگر موزیک مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است در غیر این دو نیز مناسب نیست و به خصوص اجرای آن در مساجد اگر هتک باشد حرام است.

18- سؤال :

ضرب، دف و دایره زدن در مجالس ائمة معصومین علیهم السّلام چه صورت دارد؟در برخی جلسات خصوصاً زنانه گروه هایی با گرفتن مبالغ سنگین بوسیله این آلات اجرای برنامه میکنند و در برابر اعتراضات ، به سخن معصومین علیهم السّلام که فرمودند : در شادی ما شاد و در عزای ما عزادار باشید استناد می کنند آیا این گونه حرکات موجب رضایت اهلبیت علیهم السّلام و در راستای این حدیث شریف و مشروع می باشد؟ ودعوت از این گروه ها و افراد و پول دادن به آنها چه صورت دارد؟ مسائل جدید ج2 ص39
آیت الله بهجت : برپائی آن مجالس و پول دادن به آنها حرام است.
آیت الله تبریزی: استعمال آلات لهو در مجالس معصومین علیهم السّلام جایز نیست و نیزحضور درمجالسی که این برنامه ها در آن اجرا می شود جایز نیست و گرفتن پول برای امر مزبور جایز نیست. مجالس معصومین علیهم السّلام باید طوری باشد که مردم را به فضائل و سفارش های معصومین علیهم السّلام آشنا نماید و آنها را به یاد خداوند متعال بیندازد .
آیت الله صافی گلپایگانی: هیچ یک جایز نیست و در مجالس مربوط به اهلبیت علیهم السّلام توهین به مقامات آن بزرگواران نیز می باشد و در ایّام شادی آن بزرگواران این گونه حرکات موجب غضب آنهاست و با انجام معاصی نمی توان در این مراسم ابراز شادی کرد و دعوت از مجریان این گونه برنامه ها و پول دادن در مقابل آن جایز نیست و اگر اشخاص از این مجریان دعوت کنند و یا پول به آنها بدهند و یا در مجالس آنها شرکت کنند موجب رواج منکرات شده اند وقلب مبارک امام زمان ارواحنا فداه را نگران می سازند .
آیت الله فاضل لنکرانی : بطور کلّی هر امری که هتک و بی احترامی به ائمه اطهارعلیهم السّلام تلقّی شود جایزنیست و ظاهراً مجموع این اعمال عرفاً هتک محسوب می شود.
آیت الله سیستانی : اگر زدن به نحو لهوی باشد که غالباً هم چنین است حرام است و در غیر این صورت هم مناسب اهلبیت علیهم السّلام نیست و اگر هتک شمرده شود حرام است و آن حدیث شامل اظهار شادی به کیفیّت محرّم نیست .
آیت الله خامنه ای : هر گونه خوانندگی و نوازندگی مطرب لهوی که متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد حرام است و شادی غیر مشروع نیز جایز نیست ولو در اینگونه مجالس باشد. مسائل جدید ج3ص94

19- سؤال1001جلد اوّل جامع الاحکام آیت الله العظمی صافی گلپایگانی : خواهشمندیم مسائلی را که حضرتعالی لازم می دانید بیان شود واز قلم افتاده بصورت جداگانه مرقوم فرمایید.
جواب : راجع به این مسائل و موضوعاتی که از حکم شرعی آن سؤال شده یک مطلب قابل توجه این است که به شهادت تاریخ و علماء علم الاجتماع گرایش جامعه به لهو و لعب و طرب و خوشگذرانی و کارهای مهیّج شهوات و بازیهای لغو فی حدّ نفسه خطرناک و موجب سقوط اجتماع و مانع از توجّه به امور اصیله و اصلیّه ای است که برای تمدّن و ترقّی هر قوم لازم است اشتغال به ملاهی اگر فقط  فی الجمله هم آزاد باشد برای این که فرهنگ کار و ابتکار و سعی و تلاش یک جامعه را ضعیف سازد کافی است و خود بخود اگر جهات بازدارنده ، مثل تعالیم مذهبی نباشد گسترش پیدا می کند و کار بسیار خطرناک اینست که از این برنامه ها ترویج شود و به اشخاص در این عرصه های نوازندگی یا خوانندگی و بازیهایی مثل شطرنج جایزه و امتیازات داده شود و این ترویجات در برنامه های فرهنگی قرار بگیرد تاریخ به ما نشان می دهد که در هر ملّت این جریان و رغبت به این امور شیوع یافت آن ملّت رو بزوال و انحطاط میگذارد وقتی یک کشاورز و یک صنعتگر و یک کارگر یا آموزگار که در روستا با تحمّل ناملائمات بسیار به شغل خود مشغول است ببیند که شطرنج بازها جوائزی دریافت میدارند بجای آن مشاغل پر زحمت و مرارت به شطرنج و بازیهای دیگر علاقه مند  می شوند که هم بازی و سرگرمی و اقناع جنبه های نفسانی است و هم مشمول تشویقات و جوائز و شرکت در مسابقات آنچنانی است ما مسلمانان باید از تاریخ اندلس (اسپانیا) اسلامی عبرت بگیریم کشوری که بوسیله طارق بن زیاد غلام موسی بن نصیر یکی از شیعیان اهل بیت علیهم السّلام فتح شد و به آن تمدّن بزرگ رسید در اثر شیوع لهو و لعب آن عزّتی که در اثر خودسازی اسلامی و تجنّب از ملاهی داشتند مبدّل به ذلّت شد ودشمن از طریق فتح باب مجالس لهو و طرب و فحشاء و خوانندگی و نوازندگی و محافل عیش وعشرت وارد عمل شد و همّت وعزائم وغیرت و مردانگی جامعه را سست وآنان را برای قبول نفوذ دشمن در ابعاد مختلف آماده کرد و موجب شد که تمدّن اسلامی درآن منطقه پایمال غفلت و اشتغال بملاهی و بی تفاوتی آنها نسبت به مجد وعزّت و استقلال اسلامی گردد بهر حال ترویج از این برنامه ها و ترغیب جوانان از دختر و پسر به نوازندگی و آموزش دادن وآموختن استفاده از انواع آلات لهو و طرب و تأسیس اماکنی بنام هنرسرا  یا فرهنگسرا و به صحنه آوردن زنان و مردان بنام همخوانی وغیره همه خلاف مصلحت یک جامعه رشید و ترقّی خواه مثل جامعه بزرگ ماست که براساس الهام از تعالیم اسلام این انقلاب بزرگ را بوجود آورد و جهان را به اسلام و کارسازی تعالیم آن متوجّه کرده است و می خواهد در میدان علم و صنعت و قدرت با اتکاء به ا خلاق در برابر دشمنان قوی پنجه استقامت کند و مواضع انسانی و استقلال خود را بیش از پیش محکم و استوار سازد آوردن این برنامه در متن اهداف بعض مؤسّسات وترویج به اصطلاح هنرمندان و بزرگداشت کسانیکه دراین معاصی در  گذشته و حال عمر خود را ضایع کرده اند اشتباه است و محصول آن انحطاط اخلاقی و بازداشتن جوانان با استعداد از تحصیل علوم و صنایع می باشد.

20- سؤال:

خواندن اشعار مذهبی همراه با غنا و کف زدن با آهنگ مناسب لهو و لعب و آوردن تار و تنبور و موزیک و امثال آن به مساجد و حسینیّه ها و مجالس اهلبیت علیهم السّلام چه صورت دارد؟ مسائل جدید ج4 ص195

آیت الله صافی گلپایگانی: نعوذ بالله من شرور انفسنا،اعمال مرقوم همه حرام واهانت به شعائراسلام و مذهب و هتک مشاهد شریفه و مساجد ومخالفت هدایتها و تعالیم عالیه دین و حرکت در مسیر افساد جامعه ونسل جوان و تحریف احکام است و از محرّمات و احکام اوّلیه است. وارد کردن این ملاهی و مناهی در برنامهای عزاداری و جشنها و اعیاد اسلامی و مذهبی و مجالس دینی و مدّاحی اهل بیت علیهم السّلام از تسویلات شیطان و انحراف از هدایتهای سازنده قرآن کریم و موجب محرومیّت از برکات و ثوابهای بسیار این برنامه هاست . حقیر به همه دست اندرکاران محترم و برگزارکنندگان عزیز این مراسم بسیار شریف که انشاءالله مقصد اساسی ایشان تعظیم شعائر و اظهار ولایت و ارادت به اهل بیت عصمت علیهم السّلام و تقرّب به خداوند متعال است ، جدّاً توصیه میکنم که این مراسم و بلکه جامعه اسلامی را از این مناهی و ملاهی پاک و منزّه نگاه دارند و این آیه شریفه را همیشه در نظرداشته باشند (قل هل نُنَبِّئُکُم بالاخسرین اَعمالا کهف،103)  از خداوند متعال قبول خدمات و زحمات و مساعی همگان مخصوصاً جوانان عزیز را در تعظیم شعائر مذهبی مسئلت مینمایم
آیت الله مکارم شیرازی: جایز نیست.
آیت الله سیستانی: غنا در اشعار مذهبی به احتیاط واجب جایز نیست.
آیت الله فاضل لنکرانی: غنا و رقص وکف زدن همراه با موسیقی مهیّج و مطرب حرام است و احترام مساجد و حسینیّه ها لازم است و انجام هر نوع عملی که باعث هتک و بی احترامی به مساجد و حسینیّه ها و خلاف شأن این مکانها باشد ، مثل برگزاری عروسی و مجالس عقد و شادی همراه با دست زدن و ... جایز نیست.
آیت الله تبریزی: آوازه خوانی مناسب مجالس خوشگذرانی و نیز استعمال آلات لهو ، حرام است و آوردن آنها در اماکن مقدّسه از جهت اینکه موجب وهن بر مقدّسات می باشد حرمت دیگر دارد، خداوند متعال گمراهان را هدایت و به مؤمنین توفیق اطاعت و پیروی از دستورات دینی عطا فرماید.
آیت الله بهجت: غنا و موسیقی مطرب و کف زدن لهوی جایز نیست و استعمال آلات ذکر شده در لهو ، حرام است و در غیر لهو، خلاف احتیاط واجب است بخصوص اگر موجب هتک اماکن محترمه باشد از این نظر هم حرمت دارد.

21- سؤال:

برخی برای اینکه برنامه های موسیقی و لهو و لعب در مجالس عروسی خود را توجیه کنند العیاذ بالله این برنامه ها را نسبت به شب عروسی حضرت زهرا س می دهند آیا این نسبت ها درست است یا نه؟ مسائل جدید ج2 ص73                                                                            
آیت الله صافی گلپایگانی : صحیح نیست.
آیت الله فاضل لنکرانی : این سخن وجهی ندارد.
آیت الله تبریزی : نسبت مزبور صحیح نیست و چنین حرفی دروغ است.
آیت الله مکارم شیرازی : این گونه نسبت ها صحیح نیست و شأن آن بزرگواران بسیار بالاتر از این سخن هاست.

22- سؤال:

استفاده از دایره در مجالس جشن و عروسی چه صورت دارد؟ اخیراً دایره هایی ساخته شده که پلاستیکی یا شیشه ای است آیا استفاده از آنها نیز مانند دایره پوستی است؟ مسائل جدید ج4 ص217
آیت الله خامنه ای: اگر برای نوازندگی لهوی متناسب با مجالس لهو وگناه باشد جایزنیست وتفاوتی میان اقسام آن نمیباشد
آیت الله بهجت: جایز نیست.
آیت الله سیستانی: فرقی ندارد و زدن به کیفیّت لهوی حرام است.
آیت الله تبریزی: استعمال آلات لهو به نحو لهوی جایز نیست ولو در مجالس جشن وعروسی و فرقی نمی کند پلاستیکی یا شیشه ای یا غیر آن باشد.
آیت الله صافی گلپایگانی: استفاده از آن حرام است و فرقی بین پوستی و شیشه ای و پلاستیکی آن نیست.
آیت الله فاضل لنکرانی: اگر به نحو مطرب نواخته شود حرام است – فرقی نمی کند.
آیت الله مکارم شیرازی: کلیّة صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.

23- سؤال :

طشت كوبيدن در مجالس عروسى جنبة غنا دارد يا نه؟جواب: لهو است و احوط (احتیاط واجب) ترك است.
مجمع المسائل آیت الله گلپايگاني ج‏2ص233 سؤال661 نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور  

                      
24- سؤال:

شرکت کردن در مجالس جشن و عروسی که درآن برنامه های موسیقی اجرا میشود چگونه است ؟ مسائل جدیدج1ص57
آیت الله گلپایگانی ره: شرکت در مجالس مذکوره جایز نیست. مسائل جدیدج1ص65
آیت الله اراکی ره: موسیقی مطرب و ملهی و ترانه های مبتذل حرام است و نیز شرکت در مجالس حرام. مسائل جدیدج1ص66
آیت الله خامنه ای: شرکت در این گونه مجالس درصورتی که تأیید و یا تشویق گناهکار باشد حرام است .
آیت الله فاضل لنکرانی: شرکت در مجالس لهو و لعب جایز نیست .
آیت الله صافی گلپایگانی: جایز نیست.
آیت الله بهجت: اگر موسیقی مطرب است شرکت جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: شرکت در مجلس گناه جایز نیست.
آیت الله تبریزی: گوش دادن به موسیقی لهوی ولو در مجالس عروسی جایز نیست .
آیت الله سیستانی: اگر موسیقی مناسب مجالس لهو  و عیّاشی است شرکت کردن جایز نیست.
25- سؤال : شرکت نکردن درمجالس عروسی که نوعاً همراه با لهو و لعب است ، باعث دشمنی و خصومت بین اقوام و خویشان می شود وظیفه چیست؟ مسائل جدیدج1ص141
آیت الله خامنه ای:شرکت نکردن درمجالس حرام درهرصورت جایز نیست وامربه معروف ونهی ازمنکر برهمه واجب است.
آیت الله بهجت: این نوع بهانه ها باعث حلال شدن حرام الهی نمی شود.
آیت الله صافی گلپایگانی: شرکت در مجالس معصیت جایز نیست .
آیت الله مکارم شیرازی: در صورتی که نتوانید آنها را نهی از منکرکنید نباید شرکت کنید.
آیت الله تبریزی: می توانید شرکت کنید ولی هنگام شروع لهو ولعب ، نهی از منکر نمائید اگر اثر نکرد حرکت نمائید در این صورت مأجورهستید.
آیت الله سیستانی: اگر مبتلا به حرام میشود جایز نیست.

26- سؤال:

دعوت از گروههای مطرب و ارکستر در مجالس عروسی که غالباً این مجالس را به مجالس لهو ولعب تبدیل می کنند و شرکت در این محافل چه صورت دارد؟ کسب افراد از این راه حلال است یا حرام؟ لازم به ذکر است برخی از این گروهها با مجوّز وزارت ارشاد فعّالیّت دارند. مسائل جدیدج3ص71
آیت الله خامنه ای: هر نوع خوانندگی و نوازندگی که انسان را ازخداوند متعال و معنویات و فضایل اخلاقی دور نموده و به سمت گناه و بی بند و باری و بیهودگی سوق دهد لهوی بوده و حرام می باشد و همچنین شرکت در این مجالس و کسب درآمد از طریق آن.
آیت الله بهجت: شرکت در این محافل جایز نیست و کسب آنها هم حرام است.
آیت الله تبریزی: شرکت در این محافل جایز نیست و کسب آنان حرام است و مجوّز وزارت ارشاد از نظر شرعی اعتباری ندارد.
آیت الله صافی گلپایگانی: دعوت از آنها حرام و اجرت عمل آنها نیز حرام است و شرکت در جلسات آنها نیز جایز نیست و مجوّز وزارت ارشاد نمی تواند حرام را حلال کند.
آیت الله فاضل لنکرانی: حرام است.
آیت الله مکارم شیرازی: جایز نیست.
آیت الله سیستانی: اگر لحن اهل لهو و لعب باشد یا موزیک مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و کاسبی از این راه نیز حرام است.
27- خرید و فروش آلات لهو مثل تار و ساز حتّی سازهای کوچک حرام است . رسالة آیات عظام امام خمینی، گلپایگانی، اراکی -  مسائل جدید ج2 ص39

28- سؤال 1164:

چه آلاتى لهو محسوب مى‏شوند و استفاده از آنها به هيچ وجه جايز نيست؟
جواب: آلاتى كه نوعاً در لهو و لعب بكار مى‏روند و منفعت حلالى در بر ندارند.‏
أجوبة الاستفتاءات (بالفارسيه) آیت الله خامنه ای ص 255  نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور
29- بیست و چهارمین مسأله باب مکان نمازگزار توضیح المسائل مراجع ذیل (این مسأله برگرفته از توضيح المسائل المحشى للإمام الخميني، ج‏1، ص 499 مسأله 890  نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور می باشد):
نظرآیات عظام خمینی، نوری: نماز خواندن در جايى كه تار و مانند آن استعمال مى‏كنند باطل نيست  ولى گوش دادن به آنها حرام است.
نظرآیات عظام گلپايگانى، صافى: نماز خواندن در جايى كه تار و مانند آن استعمال مى‏كنند باطل است.
نظرآیات عظام خوئى، تبريزى: نماز خواندن در جايى كه تار مى‏زنند ، يا مانند آن را استعمال مى‏كنند باطل نيست، اگر چه گوش دادن و استعمال آن معصيت است.
نظرآیت الله مكارم: نماز خواندن در محلّى كه مجلس گناه است مثلًا در آنجا شراب مى‏نوشند، قمار مى‏زنند، غيبت مى‏كنند اشكال دارد.
نظرآیت الله زنجانى: ماندن در مجالس لهو و لعب كه در آن آوازه خوانى مى‏كنند يا تار و مانند آن استعمال مى‏كنند، حرام و نماز خواندن در آنجا بنا بر احتياط واجب باطل است.

30- سؤال:

استفاده از آلات موسیقی مانند ارگ در مراسم عزاداری چه صورت دارد؟ مسائل جدید ج3 ص39
آیت الله خامنه ای: استفاده از آلات موسیقی مناسب با عزاداری سالار شهیدان نیست و شایسته است مراسم عزاداری به همان صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود.
آیت الله صافی گلپایگانی: جایز نیست.
آیت الله بهجت: آنچه موجب وهن عزاداری است باید اجتناب شود ، استعمال آلات موسیقی در عزاداری خالی از اشکال نیست مطلقا.
آیت الله فاضل لنکرانی: احوط ترک آن است.

32- سؤال:

نی زدن در مراسم عزاداری و هیئات سینه زنی یا زنجیر زنی چه صورت دارد ؟ مسائل جدید ج5 ص125
آیت الله بهجت: نی زدن اشکال دارد .
آیت الله تبریزی: نی از آلات لهو است  نی زدن و گوش دادن به آن جایز نیست .
آیت الله فاضل لنکرانی: اگر به صورت مطرب و مناسب مجالس خوشگذرانی نواخته شود یا به نوعی وهن و  هتک محسوب شود جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی: کلیّه صداها و آهنگهایی که مناسب مجالس لهو و فساد است حرام  و غیر آن حلال است و تشخیص آن با مراجعه به اهل عرف خواهد بود.
آیت الله سیستانی: اگر به کیفیّت لهوی نباشد مانعی ندارد.

33- سؤال 1161:

طبل زدن در جشن‏هاى ميلاد و غير آن چه حكمى دارد؟
ج: استفاده از آلات نوازندگى و موسيقى به نحو لهوى و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه بطور مطلق حرام است.
أجوبة الاستفتاءات (بالفارسيه) آیت الله خامنه ای ص 255  نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور

فصل دوّم (حکم کف زدن و رقصیدن در مجالس جشن و عروسی و موالید اهلبیت علیهم السّلام)

1- سؤال :

برخی مدّاحان مطرح می کنند کف زدن دارای ثواب است و هر چه بهتر و محکمتر کف بزنید ثواب بیشتر
می برید و اساساً این گونه حرکات مانند کف زدن و رقص اگر برای اهلبیت علیهم السّلام باشد اشکال ندارد ، آیا بر اینگونه اعمال که یا حرمت قطعیّه دارد یا حدّاقل عملی شبهه ناک و شرک آلود است اگر برای اهلبیت علیهم السّلام انجام شد ثواب مترتّب می شود؟ مسائل جدید ج2ص44
آیت الله تبریزی :کف زدن و رقص با مجالس معصومین علیهم السّلام مناسبت ندارد و لازم است در این مجالس ترک شود ، مجالس معصومین علیهم السّلام باید طوری باشد که مردم را به یاد خداوند متعال بیندازد و فضائل و سفارش های معصومین علیهم السّلام را برای مردم بیان کنند نه این که العیاذ بالله در آن کار حرام انجام شود یا کاری که موجب غافل شدن مردم شود که در این صورت ثوابی بر آن مترتّب نمی شود.
آیت الله صافی گلپایگانی : واضح است کسی که چنین امری را اظهار می دارد لاابالی است و یا جاهل و اینگونه اشخاص بدعت گذار محسوب می شوند. صحّت و یا فساد عمل و یا ثواب داشتن و نداشتن آن را باید مجتهد جامع شرایط بفرماید.
آیت الله بهجت : شایسته مجالس اهلبیت علیهم السّلام نیست بلکه اگر به حدّ لهو برسد یا هتک مکان یا معصوم باشد ، باید اجتناب شود.
آیت الله فاضل لنکرانی : به طور کلّی کف زدن در مساجد و حسینیّه ها و اماکن مقدّس به هر عنوان که باشد جایز نیست و در غیرآنها هم با توجّه به این که در طول تاریخ اسلام و تشیّع، شعار مسلمانان صلوات بوده است،خصوصاً در مجالسی که به نام ویاد ائمّه تشکیل شده لذا مناسب است مسلمانان احساسات وعلائق مذهبی خویش را با فرستادن صلوات ابراز دارند

2- سؤال :

اخیراً مرسوم شده برای نونهالان جشن تکلیف برگزار می گردد  ولی در برخی از این مجالس بجای اینکه توجّه نونهالان و حاضرین به مسائل دینی و حلال و حرام الهی و عبادات جلب شود این مجالس را  با  زدن و  رقصیدن بر پا می نمایند نظر حضرتعالی در مورد برپائی این گونه مجالس چیست ؟ مسائل جدیدج1ص67   
آیت الله خامنه ای : اگر به صورت مجلس لهو در آید حرام است .
آیت الله بهجت : اشکال دارد.
آیت الله فاضل لنکرانی : نباید مجالس لهو و لعب بر پا شود و عناوین مختلف در این مورد دخالتی ندارد.
آیت الله صافی گلپایگانی :این مجالس لهو و باطل است.
آیت الله مکارم شیرازی : جایز نیست.
آیت الله تبریزی : اگر این مجالس مشتمل بر حرام نباشد اشکال ندارد و باید در این مجالس نونهالان را با وظایف شرعی خودشان آشنا کرد.

3- آیت الله العظمی گلپایگانی :

(کف زدن در مجالس اهلبیت) به نظر اینجانب خالی از اشکال نیست ، ممکن است جزء لهویات محسوب شود .(مجمع المسائل) مسائل جدیدج1ص166

4- سؤال :

حکم رقصیدن و دست افشانی در مجلس عروسی وغیرعروسی چیست؟
آیت الله اراکی ره : رقص اشکال دارد و کارهای لهوی هم باید ترک شود .

5- سؤال :

متأسّفانه موقع تحویل سال برخی زائران ایرانی در حرم الهی و مسجدالحرام کف زدند و موجب وهن حرم و شخصیّت ایرانی خود شدند مستدعیست توصیه خود را در مورد کف زدن و ترویج آن بجای شعارهای اسلامی حتّی در مجالس اهلبیت علیهم السّلام بیان فرمائید؟ مسائل جدیدج1ص166 و168
آیت الله خامنه ای : بهتر است مؤمنین بجای کف زدن ذکر صلوات و تکبیر بگویند. در مجالس مذهبی و اعیاد بهتراست با اذکار شریفه صلوات و امثال آن، مجلس را گرم کنند.کف زدن همراه با رقص و ابتذال در خوانندگی جایز نیست واجرای چنین برنامه ای در مجالس مذهبی غلط  اندر غلط است.
آیت الله تبریزی :کف زدن لهو است و در مساجد و مشاهد مشرّفه مخصوصاً مسجدالحرام و مسجدالنّبی و یا در مجالس اهلبیت جایز نیست .
آیت الله بهجت :کف زدن در مسجدالحرام در قرآن کریم مورد مذمّت واقع شده و آنرا فعل مشرکین قبل از اسلام معرّفی کرده.
آیت الله صافی گلپایگانی:کف زدن به نحو لهوی درهر مجلسی باشد حرام است و فرقی بین مسجد و غیر آن ندارد و سزاوار است از کف زدن غیر لهوی در مجالس جشن مذهبی خصوصاً در مساجد و حسینیّه ها اجتناب نمایند و شکوه و قداست این گونه مجالس را با حرکات مذکور ضایع نسازند و برای تشویق از گوینده هم مجالس را با ذکر صلوات متزیّن نمایند.
آیت الله وحید خراسانی: کف زدن در مجالس طرب و شادی حتّی در مجالس موالید ائمّه ع بنابراحتیاط واجب جایز نیست.
آیت الله سیستانی : بدون شک کاری که در آنجا صورت گرفته کاری ناشایست و نامناسب بلکه اگر توهین به حرم یا موجب وهن مذهب باشد حرام است و باید سعی شود در مجالس مذهبی (کف زدن) جای صلوات را نگیرد .
آیت الله مکارم شیرازی : در مساجد و حسینیّه ها ترک شود و در محیط هایی مانند مسجدالحرام که سبب وهن مسجد می شود حرام است.

6- حکم رقص - مسائل جدیدج1ص203
امام خمینی ره : بنابراحتیاط واجب رقصیدن خانمها درهرکجا اعم از مجلس عقد و عروسی و یا مولودیها جایز نیست مگر رقصیدن زن برای همسر خود .
آیت الله اراکی ره : رقص اشکال دارد .
آیت الله العظمی گلپایگانی وآیت الله صافی گلپایگانی: فقط رقص زن برای شوهرش جایز است و درغیر این موردحرام است
آیت الله خامنه ای : رقص به طور کلّی اشکال دارد مگر رقص زوجه فقط برای شوهرش و دور از چشم دیگران .
آیت الله بهجت : رقص مطلقا اشکال دارد.
آیت الله وحید خراسانی : رقصیدن مطلقا- با قطع نظر از ترکیب هر گونه خلاف شرع و عنوان محرّم دیگری- بنابراحتیاط واجب جایز نیست.
آیت الله مکارم شیرازی : تنها رقص زن برای شوهرش جایز است و بقیّه اشکال دارد .
آیت الله سیستانی : به احتیاط واجب جایز نیست به جز رقص زن و شوهر در جایی که دیگری نباشد .
آیت الله تبریزی : رقص از لهو است و سزاوار مؤمن نیست.

7- رقص چیست؟ مسائل جدیدج1ص204
امام خمینی ره و آیت الله العظمی گلپایگانی ره : در مسئله حرمت رقصیدن زن ، فرقی در انواع رقصها نیست و هر عملی را که عرفاً بدان رقص گویند (برای غیر همسر) جایز نیست.

8- سؤال 1167:

رقص در مجالس زنانه بدون آهنگ موسيقى حرام است يا حلال؟ و در صورتى كه حرام باشد ، آيا ترك مجلس بر شركت كنندگان واجب است؟

جواب: رقص بطور كلّى اگر به گونه‏اى باشد كه شهوت را تحريك كند و يا مستلزم كار حرام و يا ترتّب مفسده‏اى باشد، حرام است و تَرك آن مجلس به عنوان اعتراض بر كار حرام، چنانچه مصداق نهى از منكر محسوب شود، واجب است.
أجوبة الاستفتاءات (بالفارسيه) آیت الله خامنه ای ص 255  نرم افزارجامع فقه اهل البیت علیهم السّلام مؤسسه خدمات کامپیوتری نور

9- سؤال:

در برخی مجالس عروسی ، بعنوان تشویق یا عنوان دیگر پول در دهان رقّاص می گذارند آیا پرداخت پول به این صورت شرعاً حلال است یا حرام؟وآیا رقّاص مالک این پول می شود و تصرّف او چگونه است ؟ مسائل جدیدج2ص23
آیت الله خامنه ای : اگر مجلس گناه باشد و پرداخت پول موجب تأیید و ترویج گناه گردد جائز نیست هر چند گیرنده مالک می شود و تصرّفش بدون اشکال است .
آیت الله مکارم شیرازی : این کار جایز نیست و پول رقص حرام است .
آیت الله صافی گلپایگانی : پرداخت حرام و رقّاص هم مالک نمی شود.
آیت الله بهجت : اگر به جهت رقص به او می دهند اشکال دارد و مالک نمی شود.
آیت الله سیستانی : رقص به احتیاط واجب جایز نیست و تشویق آن هم به احتیاط واجب جایز نیست و پول هم اگر به عنوان اجرت عمل او باشد به احتیاط واجب مالک نمی شود.
آیت الله فاضل لنکرانی : بطور کلّی رقص نوعاً منشأ فساد و از بین رفتن حیاء است و احتیاط (واجب) در ترک رقص و عدم حضور در مجلس رقص است .

فصل سوّم (مسائلی دیگر در رابطه با مجالس عروسی و کسبهای مربوطه)
1- سؤال:

کرایه دادن بلندگو به گروههای مطرب و موسیقی و کسب از این راه چگونه است؟ مسائل جدیدج3ص73
آیت الله خامنه ای: برای پخش موسیقی مطرب لهوی و برنامه های حرام ، جایز نیست.
آیت الله تبریزی وآیت الله مکارم شیرازی وآیت الله بهجت : جایز نیست.
آیت الله فاضل لنکرانی: اگر می دانند در امور حرام استفاده می شود ، جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی: اگر به منظور استفاده های حرام مانند مذکور در سؤال باشد،کرایه دادن وکرایه گرفتن حرام است.
آیت الله سیستانی: جایز نیست. اگر به عنوان پخش موسیقی حرام باشد ، جایز نیست و معامله باطل است.

2- سؤال:

زدن ترقّه یا استفاده از مواد منفجره در برخی مناسبتها  اگر موجب ترس و سقط جنین یا ناراحتی اعصاب و روان افراد یا خسارت مالی گردد چه صورت دارد و آیا شخص نسبت به خسارت مالی و جانی و روحی و روانی افراد ضامن می باشد؟ مسائل جدیدج5 ص 169
آیت الله خامنه ای: در فرض سؤال جایز نیست و موجب ضمان است.
آیت الله صافی گلپایگانی: اصل این اعمال از جهت اسراف و نیز تشبّه به آتش پرستان جایز نیست و چنانچه موجب ترس اشخاص شود حرمتش مؤکّد است واگر موجب سقط جنین شود ضمانت نیز دارد وهمچنین اگر موجب خسارت مالی شود.
آیت الله بهجت : اینگونه کارهای بیهوده ، جایز نیست چنانچه این اعمال خسارتی به دنبال داشته باشد ضامن است.
آیت الله فاضل لنکرانی: اگر باعث خسارت شود ضمانت دارد .
آیت الله سیستانی: اگر عرفاً مستند به وی باشد ضامن است.
آیت الله تبریزی: در صورتی که موجب وحشت یا اضرار شود حرام است و درصورت وقوع جنایت یا خسارت مالی شخص مباشر، ضامن است و در مورد جنایات نا بالغ به احکام دیات مراجعه شود .

3- سؤال:

خرید و فروش حلقه یا ساعت طلا برای استفاده داماد توسط خانواده عروس چه صورت دارد؟ همچنین فروش این زینت ها توسط فروشندگان جهت استفاده مردان یا تولید آنها به همین منظور چگونه است؟و مالی که از این راه به دست می آید چه حکمی دارد؟ مسائل جدید ج1ص81   
آیت الله صافی گلپایگانی: خرید و فروش حلقه یا ساعت طلا برای استفاده حرام ، جایز نیست.
آیت الله بهجت: اگر به این شرط بفروشند که آن را درحرام مصرف کنند معامله آن حرام وباطل است و همچنین اگرقصد او کمک به خریدار در مصرف حرام است.                                                                                                                                               
آیت الله فاضل لنکرانی: حرام است و خرید و فروش طلاجات مردانه با حفظ هیأت باطل است.
آیت الله سیستانی: اگر هیئت آن به گونه ای است که فقط استفاده پوشیدن مردان دارد ساخت و فروش و خرید آن جایز نیست و معامله باطل است.
آیت الله مکارم شیرازی: خرید و فروش زینت آلات طلا که مخصوص مردان است حرام است و زینت طلا توسط مرد نیز حرام است.

4- سؤال:

برپایی مجلس عقد و عروسی در ایّام و لیالی شهادت ائمّه معصومین علیهم السّلام و راه اندازی کاروان های شادی که موجب هتک حرمت این ایّام و مناسبتها می شود چه صورت دارد؟ مسائل جدیدج2ص49
آیت الله خامنه ای: اگر موجب توهین و هتک باشد اجتناب لازم است.
آیت الله بهجت: در صورت صدق عنوان هتک ، حکم آن نزد متشرّعه واضح است.
آیت الله مکارم شیرازی: در فرض مسئله حرام است.
آیت الله صافی گلپایگانی: این گونه حرکات مناسب دوستان اهلبیت علیهم السّلام نیست، مؤمنین باید از آن بپرهیزند.
آیت الله سیستانی : جایز نیست.
آیت الله تبریزی:تزویج و عقد و عروسی در ایّام سوگواری ائمّه معصومین علیهم السّلام برکتی ندارد و راه انداختن کاروان شادی در کوچه و خیابان در آن ایّام جایز نیست و همچنین در غیر ایّام سوگواری که معرض فساد است جایز نیست.