پرسش:
چرا اغلب شرط ها در قرآن جواب ندارد؟بقره آيه 165 ولو يري ...
پاسخ:
با سلام و اهدای ادب
اگر شرط بيايد و جواب به طور آشکار ذکر نشود يا از قراين کلام معلوم نباشد ، کلام ناقص مي باشد و قران کلام کامل است و از اين گونه حذف ها در آن نيست ولي اگر شرط محذوف به قرينه معلوم باشد ، منعي ندارد بلکه در علم بلاغت در مواردي به ذکر نشدن جواب تصريح شده است .
بسياري اوقات جواب که قرينه بر آن وجود دارد، به جهت بزرگ شمردن يا ترساندن ، حذف مي شود مثل اينکه آقايي به غلامش به تهديد بگويد : اگر بلند شدم ...؛ و سکوت کند و نگويد چه تنبيهي را اجرا خواهد کرد. در اين جا غلام چند تنبيه سخت و وحشتناک را احتمال مي دهد و به خوف و هراسي عظيم گرفتار مي گردد و تهديد کارسازتر خواهد بود. (1)
در آيه فوق و آيات مشابه مثل :
ولو تري اذ الظالمون في غمرات الموت (2)
و لو تري اذ وقفوا علي النار (3)
و لو ان قرآنا سيرت به الجبال (4)
نيز جواب حذف شده زيرا حذف آن به رسايي مراد کمک مي کند و مراد و مطلوب گوينده بهتر از زماني که جواب را ذکر کند ، برآورده مي شود .
1-التحرير و التنوير ،ج2،ص94.
2-انعام(6)،آيه 93.
3-همان،آيه 27.
4-رعد(13)،آيه 31.