پرسش:
معني و تفسير آيه 51 سوره مائده چيست ؟
پاسخ:
با سلام خدمت شما دوست عزیز
"اوليأ" جمع ولي از ماده "ولايت" به معني نزديكي فوق‌العاده ميان دو چيز است و در موارد مختلف، معاني متفاوتي دارد، مانند آن كه وقتي به خدا و رسول و امام معصوم "ولي‌ّ" گفته مي‌شود، به معناي "سرپرستي و حق‌ّ تصرف و رهبري مادي و معنوي" است، مانند آن چه در آيه 55 سوره مائده آمده است:
"إِنَّمَا وَلِيُّكُم‌ُ اللَّه‌ُ وَرَسُولُه‌ُو وَالَّذِين‌َ ءَامَنُواْ الَّذِين‌َ يُقِيمُون‌َ الصَّلَوَة‌َ وَيُؤْتُون‌َ الزَّكَوَة‌َ وَهُم‌ْ رَ َكِعُون‌َ ; سرپرست و ر هبر شما تنها خدا است، و پيامبر او و آن‌ها كه ايمان آورده‌اند و نماز را برپا مي‌دارند و در حال ركوع زكات مي‌دهند."
اين كلمه (ولي‌ّ) گاهي نيز به "دوست"، "هم‌پيمان" و "سرپرست" گفته مي‌شود. ولي با توجّه به شأن‌نزول آيه و ساير قرائني كه در دست است، منظور اين نيست كه مسلمانان هيچ گونه رابطه تجاري و اجتماعي با يهود و مسيحيان نداشته باشند، بلكه منظور اين است كه با آن‌ها هم‌پيمان نگردند و در برابر دشمنان روي دوستي آن‌ها تكيه نكنند. سپس با يك جملة كوتاه، دليل اين نهي را بيان كرده و مي‌فرمايد:
"هر يك از آن دو طايفه دوست و هم‌پيمان هم مسلكان خود هستند" در شأن نزول آيه فوق نقل است:
بعد از جنگ بدر، عباده‌بن‌صامت خزرجي خدمت پيامبر(ص) رسيد و گفت: هم پيماناني از يهود دارم كه از نظر عدد زياد و از نظر قدرت نيرومندند، اكنون كه آن‌ها ما را تهديد به جنگ مي‌كنند و حساب مسلمانان از غير مسلمانان جدا شده است، از دوستي و هم‌پيماني با آنان برائت مي‌جويم. هم‌پيمان من تنها خدا و پيامبر او است،
عبداللّه‌بن‌أُبي‌ّ گفت: ولي من از هم‌پيماني با يهود برائت نمي‌جويم، زيرا از حوادث مشكل مي‌ترسم و به آن‌ها نيازمندم،
پيامبر به او فرمود: آنچه در مورد دوستي با يهود بر عباده مي‌ترسم، بر تو نيز مي‌ترسم،
عبداللّه گفت: چون چنين است ، من هم مي‌پذيرم و با آن‌ها قطع رابطه مي‌كنم،
آيات فوق نازل شد و مسلمانان را از هم‌پيماني با يهود و نصاري بر حذر داشت(1)
1. تفسير نمونه، آيت‌الله مكارم شيرازي و ديگران، ج 4، ص 409، دارالكتب الاسلاميه.