باسلام وآرزوی بهروزی برای شما گرامی .
انشا ءالله که مشکل شما وهمه مشکل داران اهل اسلام بر طرف گردد .
نکته مهم این است که باید بدا نید در این دنیا هیچ کس بی مشکل نیست .
خواجه نصیر الدین طوسی یک شعر قشنگ دارد :
به گردا گیرد خود چندان که بینم
بلا انگشتر است ومن نگینم .
ولی در تحلیل مسله باید گفت : مشکلات و سختی هایی که بر انسان ها وارد می شود ، دارای وجوه مختلف و فلسفه های گوناگونی است . بخش عمده مشکلات و سختی ها مرتبط با اعمال انسان هاست ، یعنی بسیاری از ما چوب اشتباهات و تصمیمات نادرست خود یا دیگران را می خوریم . متاثر از ظلم ظالمان و بدکاران دچار مشکلات و گرفتاری ها هستیم . این گونه امور نه به خواست خداوند است و نه مورد رضایت او . خداوند همه عوامل طبیعی برطرف شدن بی عدالتی ها و کنار گذاشتن اشتباهات را برای ما روشن ساخته تا گرفتار پیامدهای آن نباشیم .
اما غیر از این گونه موارد برخی از مشکلات و سختی ها عین حقیقت این عالم و جزو لوازم وجودی آن است. خداوند چرا محل زندگی انسان یعنی دنیا را همراه و توام با این قبیل سختی ها قرار داده است ؟
اولا چون ماهیت دنیا و نظام عالم طبیعت ، سختی و مشکلات و دست و پنجه نرم کردن با آن ها است. بسیاری از چیزها در عالم با سختی و تلاش و کوشش بسیار به دست می آید و اهداف زیبا ، لذت بخش و سعادت آفرین تأمین می شود.(1)
ثانیاً فلسفه اصلی وجود مشکلات را باید در سنت امتحان و آزمون الهی بررسی کرد . سنّت امتحان و آزمایش بندگان، یکی از سنّتهای رائج و متداول الهی است که همه انسانها به نوعی در معرض آن قرار میگیرند. شکل آزمایش به فراخور زمان و ظرفيت اشخاص مختلف است. گروهی به وسیله مال و ثروت، برخی با فقر و تنگدستی ، برخی توسّط دشمنان بی رحم یا انواع بلایا و مصیبت های دیگر آزموده میشوند.(2) برای امتحانها فلسفههای گوناگونی ذکر شده است که به برخی اشاره میکنیم.
آزمایش دارای فوائد و حکمتهای فراوانی است، اما کشف حقیقت و پی بردن به امور پنهانی از طریق آزمایش در مورد خدا بی معنا است، زیرا بر همه چیز آگاه است، بدون نیاز به امتحان. حال به برخی فوائد بلایا اشاره میکنیم:
بلا و امتحان موجب بیداری است. کسی که در معرض آزمون قرار می گیرد، بر غفلتها، آلودگیها، انحرافها و سرابها آگاهی می یابد.(3)
وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا إِلى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْناهُمْ بِالْبَأْساءِ وَ الضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ؛(4)
به سوی امت های پیش از تو پیامبرانی فرستادیم و چون آن ها را اطاعت نکردند ، به بلا گرفتار شان نمودیم، شاید به زاری و خاکساری به درگاه خدا رو آورند .
رنج گنج آمد که رحمتها در اوست ** مغز تازه شد چون بخراشید پوست(5)
از همین باب است که آزمون الهی آدمی را به یاد خداوند می اندازد.(6)
وقت محنت گشتهای اللَّه گو ** چون که محنت رفت، گویی راه کو
این از آن آمد که حق را بی گمان ** هر که بشناسد بُوَد دایم بر آن(7)
رفع تکبر و غرور از انسان:
انسانی که در معرض سختی‌ها و بلاها قرار می گیرد، به ضعف خود آگاه شده و دچار تکبّر و غرور نمی شود.
امیر المؤمنین (ع) فرمود:
"خداوند انسانها را با مجاهدتهای پرمشقّت می آزماید . بر سر راه شان ناملایمات قرار می دهد تا تکبّر و خودبینی از دل آنان بیرون رود . فروتنی و تواضع بر جان شان حاکم شود، آن گاه درهای فضل خویش را روی بندگانش می گشاید و به سادگی ابزار عفو و بخشش را در اختیارشان می گذارد".(8)
گاهی بسیاری از نعمت های الهی، و الطاف ویژه و ناب خداوند در لباس «سختی‌ها، تنگناها، مصیبت‌ها و مشکلات» ظاهر می شود. از این رو تشخیص «نعمت‌ها» از «نقمت‌ها»، کیفر و کفاره‌ها از الطاف و هدایت‌های خاص خداوند، بسیار مشکل می گردد. چنان که خداوند انبیا، امامان و اولیا و دوستان خاص خود را در دنیا با انواع سختی‌ها، مصیبت ها و شداید دچار ساخته است، تا بدین وسیله بر ایمان و استواری آنان، و بر مقام و مرتبت و منزلت‌شان بیفزاید.
امیرالمؤمنین(ع) می فرماید:
«انّ البلاء للظالم ادبٌ، و للمؤمن امتحان، و للانبیاء درجة و للاولیاء کرامة؛(9)
بلاها برای ستمگران جنبة کیفر و تأدیب دارد. برای مؤمنان، امتحان و برای پیامبران باعث ارتقای رتبه و درجه و برای اولیای الهی موجب کرامت و بزرگواری می گردد». بنابر این وجود مشکلات را نباید دلیل بر عدم محبت الهی نسبت به بنده او تلقی نمود .
این تصور که دنیا جای آسایش و آرامش برای انسان باشد و او را از حقیقت زندگی و سرای فانی دنیا غافل سازد و از یاد زندگی حقیقی و جاودانه باز ماند ، تصوری اشتباه است.
" و لنبلونّکم بشیءٍ من الخوف و الجوع و نقصٍ من الأموال و الأنفس و الثّمرات و بشّر الصّابرین؛
شما را به ترس و گرسنگى و بینوایى و بیماری و نقصان در مال و جان و ثمرات می‌‌آزماییم و صابران را بشارت ده".(10) یکی از عناصر امتحان و آزمایش انسان ، سختی ها و مشکلات در زندگی است . این که انسان چگونه با آن ها برخورد خواهد کرد تا آن که در سراى ابدى نتیجه امتحانات را ببیند.
از طرف دیگر وجود سختىها و مشکلات براى زندگى ما لازم است . بدون وجود آنها زندگى بى معنا و یکنواخت خواهد بود.
سختىها و دشوارىها نقش مهم و نیرومندى در تربیت، تقویت اراده، شکوفایى استعدادهاى نهفته انسان و بیرون آوردن زندگى انسان از یکنواختى و تکرار دارند، ولى وقتى سخن از کارکرد سازنده دشوارى و مصائب مى رود، منظور این نیست که تأثیر روى همه افراد یکسان است، بلکه روى برخى ممکن است نقش منفى داشته باشد، ولى مهم چگونگى برخورد و رویارویى با مشکلات است. هر اندازه شخص داراى جهان بینى بهترى باشد و فلسفه رنجها و مصائب را بهتر بشناسد و از نظر روحى، خطرپذیر و با اراده و مقاومتر باشد، از جنبههاى مثبت مشکلات بهره افزونترى مى گیرد. بر عکس هر اندازه شخص عافیت طلب، بدبین و خطر گریزتر باشد، از مشکلات آثار منفى بیش ترى دریافت مى دارد.سختىها و گرفتارىها مقدمه کمال و پیشرفت است. این امور براى تکامل بشر ضرورت دارد.
اگر سختىها و رنجها نباشد، بشر تباه مى گردد ؛ بنابراین انسان باید مشقتها را تحمل کند و سختىها بکشد تا به کمال لایق خویش دست یابد.
تضاد و کشمکش شلاق تکامل است . موجودات زنده با این شلاق خود را به سوى کمال مى رسانند.(11)
نگاهی کوتاه به کشورها و ملت هائی که به پیشرفت رسیده اند ،نشان می دهد که چگونه با سختی ها و مشکلات مقابله نمودند و از تلاش و کوشش باز نایستاده تا به پیشرفت و تمدن دست یافته اند.
استاد مطهرى مىگوید:
«به حکم قانون و ناموس خلقت، بسیارى از کمالات است که جز در مواجهه با سختىها و شداید، جز در نتیجه تصادمها و اصطکاکهاى سخت، جز در میدان مبارزه و پنجه نرم کردن با حوادث، جز در رو به رو شدن با بلایا و مصایب حاصل نمىشود، البته نه این که اثر شداید و سختىها تنها، ظاهر شدن و نمایان شدن گوهر واقعى باشد (به این معنى هر کس یک گوهر واقعى دارد که رویش پوشیده است، مانند یک معدنى است در زیر خاک و اثر شداید فقط این است که آن چه در زیر خاک است، نمایان مىشود و اثر دیگر ندارد) نه این طور نیست ، بلکه بالاتر است. شداید و سختىها و ابتلائات اثر تکمیل کردن و تبدیل کردن و عوض کردن دارد، کیمیا است، فلزى را به فلز دیگر تبدیل مىکند، سازنده است، از موجودى، موجودى دیگر مىسازد. از ضعیف و قوى و از پست، عالى و از خام، پخته به وجود مىآورد.(12) این قاعده حتى در باره پرندگان درست است. در صور و بعضى از پرندگان مىنویسند: براى آموزش پرواز، جوجه خود را در فضا رها مىسازند و با مشکلات رو به رو مىکنند تا بر پرواز چیره شوند. (13) از این جا مىتوان پى برد که چرا خداوند، بندگان صالح خود را با بلاهاى گوناگون مىآزماید.اگر آزمایشها نبود،به مقامات معنوى نمىرسیدند، از این رو گفتهاند :هر که در این بزم مقرب تر است، جام بلا بیش ترش مىدهند. هر آزمایش الهى براى بندگان مؤمن و موفق بیرون آمدن از آزمایش، اخذ این کمال و مرتبه وجودى و دست یافتن به مقام قرب الهى است.
