پرسش:
آيا "عالم ذر" واقعيت دارد؟ اثبات عالم ذر چگونه است؟ آيا با ديدگاه افلاطون كه مي گويد علم تذكّر است نه يادگيري، تطابق دارد؟
پاسخ:
با سلام و ادب و تشکر از ارتباطتان با سایت طلبه پاسخگو
وجود عالم ذر از مسلّمات است، چرا كه قرآن و روايات از آن خبر داده اند.
قرآن مي فرمايد: "و إذ أخذ ربك من بني آدم من ظهورهم وأشهدهم علي أنفسهم ألستُ بربكم قالوا بلي شهدنا أن تقولوا يوم القيامة إنّا كنّا عن هذا غافلين؛ به خاطر بياور زماني را كه پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذرية آن ها را بر گرفت و آن ها را گواه بر خويشتن ساخت (و فرمود:)آيا من پروردگار شما نيستم. گفتند: آري، گواهي مي دهيم. (چرا چنين كرد؟) براي اين كه در روز رستاخيز نگوييد ما از غافلان بوديم".(1)
امام علي(ع) در مورد علت بعثت انبيا مي فرمايد: "زماني كه بيشتر خلق خدا آن پيماني را كه پروردگار با آن ها بسته بود عوض كردند و از آن تخلف نمودند، و به حق خدا جاهل شدند و ... پس خدا ميان مردم پيامبراني فرستاد".(2)
حضرت در اين سخن تصريح كرده اند كه خداوند با بشر عهد و پيماني بسته است.
بنابراين عالَمي وجود داشته كه در آن خدا با همة مردم عهد و پيمان بسته و مردم در آن عالَم به معرفت و توحيد خدا اقرار كرده، ولي بعد اين را فراموش نموده اند كه از اين عالَم به عالَم ذر، تعبير شده است.
اما اين كه عالم ذر چه عالمي است، نظريه هاي مختلف وجود دارد كه روشن ترين آن ها اين است:
منظور از اين عالَم و اين پيمان، همان عالَم استعدادها و پيمان فطرت و تكوين و آفرينش است. به اين ترتيب كه به هنگام خروج فرزندان آدم به صورت نطفه از صلب پدران به رحِم مادران كه در آن هنگام ذراتي بيش نيستند، خداوند استعداد و آمادگي براي حقيقت توحيد به آن ها دارده است؛ هم در نهاد و فطرتشان اين سرّ الهي به صورت يك حسن درون ذاتي به وديعه گذارده شده است و هم در عقل و خِردشان به صورت يك حقيقت خود آگاه.
بنابراين همة افراد بشر داراي روح توحيدند و سؤالي كه خدا از آن ها كرده، به زبان تكوين و آفرينش است و پاسخي كه آن ها داده اند، نيز به همين زبان است.(3)
عالَم ذر بدين معني هيچ گونه تطابقي با نظرية افلاطون در مورد تذكر بودن علم ندارد.
3.تفسير نمونه،ج 7، ص 6.