پرسش:
تجسم اعمال یعنی چه؟ و در روز قیامت به چه شکل می باشد؟
پاسخ :
با سلام و عرض ادب و احترام
نظريه تجسم اعمال به اين معناست كه كنشهاي آدمي دو چهره و دو واقعيت دارد:
الف) چهره ملكي دنيوي كه همان صورت پديداري عمل است. خصوصيت اين صورت ظاهر آن است كه تنها درحين عمل وجود دارد و پس از اتمام ، ديگر اثري از آن نيست. چنان كه سيلان ، گذران و فنا پذيري خاصيت هرپديدهاي است.
ب ) چهره باطني و ملكوتي. اين چهره حقيقتي مجرد و غير مادي و جاودان و پايدار است كه در صورت نيك بودن عمل ، نوراني بوده و در صورت قبيح بودن آن، ظلماني و دوزخي است. در واقع سرمايه و توشه اصلي انسان درسراي آخرت صورت هاي باطنب ملكوتي اعمال ميباشند.(1) قيامت روز ظاهر شدن سيرت هاست (يوم تبلي السرائر) و صورت هر كس در قيامت متناسب با سيرت و باطن حقيقي او و اعمالي است كه در دنيا انجام داده است. بنابراين انسان هاي آلوده به گناه و فساد به صورت حيوانات و شياطين محشور مي گردند و تنها اهل ايمان و عمل صالح صورت حقيقي انساني و سيماي نوراني و زيبا دارند. از نظرسني نيز قيافه ها تابع همان مسئله است.
متون ديني دلالت برآن دارند كه زمين پيش از قيامت مانند جنين انسان هاست و بدن ها درآن شكل گرفته و در هنگامه قيامت آنها را از خود بيرون مي راند؛ يعني انسان ها تولدي جديد يافته و به زودي رشد مي كنند. كفار و اهل معاصي و مفاسد از شدت هراس آن روز به سرعت پير و سالخورده مي گردند: «يوما يجعل الولدان شيبا». (2)
ولي مؤمنان وصالحان براي هميشه جوان و خوش سيما باقي مانده و با زيباترين صورت ها وارد بهشت مي گردند. (3)
پاداش و مجازات آخرت، تجسم يافتن عمل انسان است. نعمت و عذاب آنجا، همين اعمال نيك و بد است كه وقتي پرده كنار رود، تجسم و تمثل پيدا ميكند. تلاوت قرآن ، صورتي زيبا پيدا مييابد و در كنار انسان قرار ميگيرد. غيبت و رنجانيدن مردم به صورت خورش سگان جهنم در ميآيد و...
به عبارت ديگر اعمال ما صورتي، مُلكي دارد كه فاني و موقت است و آن همان است كه در اين جهان، به صورت سخن يا عملي ديگر ظاهر ميشود و صورت و وجههاي ملكوتي دارد كه پس از صدور از ما، هرگز فاني نميشود و از توابع و لوازم و فرزند جدا ناشدني ما است.
اعمال ما از وجهه ملكوتي و چهره غيبي باقي است و روزي، ما به آن اعمال خواهيم رسيد و آنها را با همان وجهه و چهره مشاهده خواهيم كرد. اگر زيبا و لذتبخش است، نعيم ما خواهد بود و اگر زشت و كريه است، آتش و جحيم ما خواهد بود.
در حديث است: زني براي مسئلهاي به حضور رسول اكرم(ص) مشرف شد. وي كوتاه قد بود، پس از رفتنش عايشه كوتاه قدي وي را با دست خويش تقليد كرد. رسول اكرم(ص) به وي فرمود: خلال كن، عايشه گفت: مگر چيزي خوردم يا رسول اللّه؟ حضرت فرمود: خلال كن. عايشه خلال كرد و پاره گوشتي از دهانش افتاد. در حقيقت حضرت با تصرف ملكوتي، واقعيت ملكوتي و اخروي غيبت را در همين جهان به عايشه ارائه فرمود. (4)
قرآن كريم درباره غيبت ميفرمايد: (و لا يغتب بعضكم بعضاً، أيحب أحدكم أن يأكل لحم اخيه ميتاً فكرهتموه»؛ (5) «مسلمانان از يكديگر غيبت نكنند، آيا كسي دوست ميدارد كه گوشت برادر خويش را در وقتي كه مرده است،بخورد؟ نه، از اين كار تنفر داريد».
آيه ذيل تصريح بر تجسم اعمال دارد: «يومئذ يصدر الناس اشتاتاً ليروا اعمالهم فمن يعمل مثقال ذرة خيراً يره ومن يعمل مثقال ذرة شراً يره؛ در آن روز مردم به صورت گروههاي مختلف از قبرها خارج ميشوند تا اعمالشان به آنها نشان داده شود پس هر كس به اندازه سنگيني ذرهاي كار خير انجام داده آن را ميبيند و هر كس به اندازه ذرهاي كار بد كرده آن را ميبيند». (6)
غير از اين، آيات متعدد ديگري نيز بر تجسم اعمال اشاره دارند. (7)
پی نوشت ها:
1. براي آگاهي بيشتر ر.ك:؛ آداب الصلوه امام خميني؛ عدل الهي شهيد مطهري ؛ معاد شناسي علامه طهراني.
2. مزمل(73) آيه 17.
3. براي آگاهي بيشتر ر.ك : گذشته و آينده جهان ، بي آزار شيرازي؛ معاد، مكارم شيرازي ؛ معاد شناسي، علامه طهراني.
4. بحار الانوار الانوار، ج 15، ص 188.
5. حجرات(49) آیه 12.
6. زلزال (99) آيه 6-8.
7. بقره (2)، آيه 272؛ كهف (18)، آيه 49؛ آل عمران (3)، آيه 30 و 180؛ زمر (39)، آيه 47 و 70؛ تكوير (81)، آيات 12 - 14.